Morgunblaðið - 17.12.2003, Qupperneq 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÓPIÐ, eitt þekktasta verk norska lista-
mannsins Edvards Munch, kann að sögn
bandaríska stjarnfræðingsins Donalds
Olson að eiga sér rætur í sprengigosi
hinumegin á hnettinum, en allt frá því
verkið leit fyrst dagsins ljós árið 1893
hafa listfræðingar velt fyrir sér und-
anfara þess.
Sjálfur sagði Munch verkið vera
byggt á reynslu sem hann varð fyrir
dag einn á göngu í nágrenni Kristjaníu,
nú Osló. „Allt í einu varð himinninn
blóðrauður ... blóðhlaupin ský og eld-
tungur lágu yfir blásvörtum firðinum
og borginni ... og ég stóð einn, titrandi
af skelfingu ... Ég fann fyrir óendan-
legu ópi kljúfa náttúruna,“ sagði Munch
í dagbók sinni. Dagblaðið International
Herald Tribune hefur eftir Olson og
fleiri sérfræðingum við ríkisháskólann í
Texas að þeir telji lýsinguna eiga við
eftirfara sprengigoss á indónesísku eyj-
unni Krakatá. Í væntanlegu febr-
úarhefti tímaritsins Sky & Telescope
2004 segjast þeir fullvissir um að Ópið
lýsi áhrifameiri atburði en norrænu sól-
setri líkt og gjarnan hefur verið talið.
Þá hafi listfræðingar látið það blekkja
sig að Munch dagsetti einungis eina af
lýsingunum sínum á atburðinum og var
sú lýsing rituð árið 1892 og því talið að
atburðurinn hafi átt sér stað aðeins skömmu áður. Með því að kanna verk listamannsins komust Olson og fé-
lagar hins vegar að því að mörg verka Munchs frá tíunda áratug nítjándu aldar voru byggð á mun eldri atvik-
um. Gat verið að svo væri einnig um Ópið?
„Mér varð samstundis hugsað til Krakatá,“ sagði Olson. „Sú mikla sprenging sem þar varð í ágúst 1883 varð
36.000 manns að bana. Mikið magn af ryki og gasi þeyttist hátt út í andrúmsloftið þaðan sem það dreifðist víða
um hnöttinn.“ Var afleiðinga sprengingarinnar m.a. vart í London og New York þar sem himninum var lýst
sem logandi rauðum.
Að sögn Olson er ekki ólíklegt að svipuð sjón hafi blasað við íbúum Kristjaníu og telur Jeffrey Howe, list-
fræðingur við Boston College söguskýringu Olson heillandi. „Það skýrir hins vegar ekki af hverju Munch sneri
aftur til þessa atburðar 1893,“ segir Howe.
Olson hefur litlar áhyggjur af því. „Mesta umbunin er sú að við erum þeir fyrstu til að benda á tengslin milli
eins þekktasta listaverks í heimi og einna mestu hamfara sögunnar.“
Er skýringuna á meistaraverki Munchs að finna í sprengigosi?
Ópið frá
Krakatá
Reuters
Ópið eftir Munch. Er verkið byggt á norrænu sólsetri eða sprengigosi?
TOLLI opnaði á dögunum sýningu í
Galleríi Birgittu Wagner í Bonn í
Þýskalandi. Sýnir hann þar 25 mál-
verk út frá þemanu „íslensk nátt-
úra“.
„Alls var um sjötíu manns boðið
en við vorum með tvö opnunar-
kvöld,“ segir Tolli. „Tíu manns komu
fyrra kvöldið og þá seldi ég strax níu
myndir en í það heila hafa þrettán
myndir selst á sýningunni. Ég er
hæstánægður með það. Seinna
kvöldið var fjölmennara en þá kom
Arndís Halla Ásgeirsdóttir óperu-
söngkona og söng ásamt þýskum fé-
laga sínum við gríðarlegan fögnuð
enda frábær söngkona á ferð. Vegur
hennar fer vaxandi ytra.“
Birgitta Wagner hefur starfrækt
galleríið í rúma þrjá áratugi og sá
um árabil um listaverkakaup fyrir
þýska þingið og utanríkisráðuneytið
eða þangað til stjórnsýslan fluttist
um set til Berlínar. Tolli er ánægður
með viðtökurnar á þessari fyrstu
sýningu sinni í Bonn og segir mikil-
vægast að framhald verði á sam-
starfinu við galleríið. „Það er ljóst að
ég mun sýna þarna á nýjan leik,
hvort sem það verður strax á næsta
ári eða síðar.“
Sýningin verður opin fram yfir
miðjan janúar.
Tolli hefur um nokkurt skeið verið
búsettur í Berlín en í vor tekur hann
sig upp og flytur til Kaupmanna-
hafnar þar sem hann hyggst munda
pensilinn á næstu misserum. Fram
undan á næsta ári eru frekari verk-
efni í Evrópu, meðal annars sýning í
Lundúnum. „Ég þarf ekki að kvarta.
Það eru fjölmörg verkefni fram-
undan. Samt ætla ég að taka mér
gott frí næsta sumar, koma heim og
njóta landsins. Það er nauðsynlegt
að gera það annað slagið.“
Tolli ásamt galleristanum Birgittu Wagner og bónda hennar, Jürgen.
„Hæstánægður
með viðtökur“