Morgunblaðið - 17.01.2004, Qupperneq 18

ERLENT
18 LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FINNSKIR liðsmenn öryggislög-
reglu landsins tóku þátt í því með ör-
yggislögreglu nasista, Gestapo, að
pynta Norðmenn sem grunaðir voru
um samstarf við Sovétríkin í seinni
heimsstyrjöld, að sögn Aftenposten.
Finnar börðust við hlið Þjóðverja
gegn Sovétríkjunum fram til 1944 er
þeir sömdu um vopnahlé en herir
Hitlers hernámu Noreg 1940 og
héldu landinu til 1945.
Blaðið vitnar í frásögn frétta-
manns norska útvarpsins, Mortens
Jentofts, sem hefur kynnt sér rit
finnska sagnfræðingsins Elina
Sana. Hún hefur kannað gögn í
skjalasafni sovésku öryggislögregl-
unnar, KGB, í Múrmansk en hefur
einnig fengið að sjá hluta af skjala-
safni finnsku öryggislögreglunnar.
„Finnska öryggislögreglan,
SUPO, lék aðalhlutverkið í aðgerð-
unum gegn skæruliðasveitunum á
syðri hluta Varangurs-skaga [í
Norður-Noregi] frá 1941 til 1943,“
segir Jentoft. Þekktasti skæruliðinn
var Osvald Harjo sem Þjóðverjar
handtóku 1942. Þeir yfirheyrðu
hann og pyntuðu en Harjo tókst með
aðstoð norsks lögreglumanns að
flýja í október sama ár. Finnarnir
tóku þátt í yfirheyrslunum og pynt-
ingunum og kemur það fram í
skýrslum um yfirheyrslurnar, einn-
ig í vitnisburði Harjos sem öryggis-
lögregla Sovétmanna, NKVD er síð-
ar nefndist KGB, yfirheyrði síðar.
„Finnska öryggislögreglan og
þýska Gestapo fóru mjög illa með
mig“, segir í vitnisburði Harjos hjá
NKVD sem segir að fantaskapurinn
hafi byrjað þrem dögum eftir hand-
tökuna. „Finnarnir börðu mig í and-
litið, spörkuðu í klofið á mér, þeir
létu mig standa með hendurnar út-
réttar og brenndu á mér hendurn-
ar.“ Einnig var hann barinn með
gúmmíkylfu með blýfyllingu og datt
þá á gólfið og var dreginn á hárinu
um herbergið.
Þrátt fyrir baráttu Harjos gegn
Þjóðverjum hlaut hann harkalega
meðferð hjá NKVD og var hann
dæmdur í 15 ára fangabúðavist. Ein-
ar Gerhardsen, þáverandi forsætis-
ráðherra Noregs, tók mál hans upp
við sovéska ráðamenn og var Harjo
sleppt 1955. Harjo ritaði endur-
minningar sínar og nefndi þær
„Moskva kjenner ingen tårer“.
Finnar áttu fram til 1944 aðgang
að Norður-Íshafinu við Petsamo
sem nú er í Rússlandi og heitir Petj-
enga. Jentoft segir að finnskir lög-
reglumenn hafi í lok fjórða áratug-
arins fylgst vel með öllu á svæðinu
þar sem landamærin voru umdeild.
Hafi þeir safnað upplýsingum um
Norðmenn þar.
Er Finnar háðu Vetrarstríðið við
Sovétmenn 1939–1940 hafði norski
lögreglumaðurinn Jonas Lie umsjón
með eftirliti af hálfu Norðmanna og
átti náið samstarf við Finna. Lie
varð seinna ráðherra lögreglumála í
stjórn Vidkuns Quislings er nasistar
gerðu að forsætisráðherra þegar
norska stjórnin og konungurinn
flýðu frá Noregi til Bretlands eftir
hernámið vorið 1940.
Að sögn Jentofts vildu norsk
stjórnvöld ekki spilla sambandinu
við Finna eftir stríð með því að
skýra opinberlega frá samstarfinu
við Gestapo og enginn Finni var
ákærður vegna meðferðarinnar á
norsku skæruliðunum. Fór svo að
nokkrir finnskir lögreglumenn, sem
höfðu unnið með Gestapo, störfuðu
áfram eftir stríð með fulltrúum
nýrra ráðamanna í Ósló eftir daga
Quislings.
Finnska öryggislögreglan vann með Gestapo Þjóðverja í stríðinu
Pyntuðu norskar frelsishetjur
ENN eru miklar vetrarhörkur í
austurhluta Bandaríkjanna og í
Kanada og víða mikill snjór, meðal
annars í New York þar sem frostið
fór í 17 gráður á celsius aðfaranótt
föstudags. Hefur það ekki mælst
svo mikið í borginni síðan 1893.
Sums staðar auka rok og snjókoma
enn á vandann og skólar voru víð-
ast hvar lokaðir í gær á svæðinu,
flugferðir féllu niður og ferjur sem
sigla milli New Jersey og New
York-borgar komust hvergi vegna
ísalaga. Vitað er um minnst sex
manns sem hafa látið lífið af völd-
um veðursins. Hefur frost í stór-
borginni Boston farið í meira en 40
stig. Myndin var tekin í New York í
gær af klakahröngli á Austurá, í
fjarska eru Brooklyn-brúin og Man-
hattan.
Reuters
Norður-amerískur kuldaboli í ham
ÍRÖNSK stjórnvöld sögðu í gær, að
41 þúsund manns, hið minnsta, hefðu
týnt lífi í landskjálftanum sem reið
yfir suðausturhluta landsins 26. des-
ember.
Háttsettur aðstoðarmaður Alis
Khameneis, leiðtoga klerkastjórnar-
innar, segir að tala látinna geti farið
upp í 45 þúsund. Áður höfðu stjórn-
völd sagt að 30–35 þúsund manns
hefðu látist.
Khamenei heimsótti í gær borgina
Bam í annað skipti eftir jarðskjálft-
ann en borgin er rústir einar. Enn er
verið að grafa lík upp úr húsarústum
í Bam.
41.000
fórst
í Bam
Teheran. AFP.
Jarðskjálftinn í Íran
FRAKKAR íhuga nú hvort þeir eigi
að leggja fram einhvern skerf til að
stuðla að bættu öryggi í Írak, þrátt
fyrir andstöðu stjórnvalda í París við
innrásina í landið sl. vor. Slík stefnu-
breyting mun þó ekki koma til greina
fyrr en eftir að völd í landinu hafa ver-
ið afhent innlendum aðilum en
Bandaríkjamenn stefna að því að það
verði gert í lok júní. Þjóðverjar munu
ef til vill aðstoða við mannúðarstörf í
landinu og leggja til herflugvélar sem
nota má til að flytja særða á sjúkra-
hús.
„Við munum kanna hvaða óskir
Írakar bera upp varðandi öryggis-
mál,“ sagði Dominique de Villepin, ut-
anríkisráðherra Frakklands, í gær.
„Við munum gefa upp endanlega af-
stöðu okkar þegar ríkisstjórn hefur
verið mynduð í Írak.“ Ráðherrann
tók skýrt fram að ekki væri á döfinni
að senda núna herlið til landsins.
Skorturinn á stjórnendum með póli-
tískt umboð í Írak væri að mati
Frakka kjarni vandans sem við væri
að stríða þar. De Villepin sagði að
þrátt fyrir ágreining um Írak ættu
Frakkar og Bandaríkjamenn fullt
samstarf í alþjóðlegu stríði gegn
hryðjuverkum.
Rætt við Rumsfeld
Frakkar hafa fram til þessa vísað
algerlega á bug öllum hugmyndum
um að þeir sendi herlið til Íraks.
Varnarmálaráðherra Frakka, Mic-
hele Alliot-Marie, átti fund með koll-
ega sínum í Washington, Donald
Rumsfeld, vestra á fimmtudag og
sagðist hún þá telja að fyrir hendi
væri raunverulegur vilji til að bæta
samskipti ríkjanna.
Frakkar hafa þegar boðist til að
veita írösku lögreglunni aðstoð við
þjálfun lögreglumanna. Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands, ítrek-
aði í gær í viðtali við sjónvarpsstöðina
ARD að Þjóðverjar myndu ekki
senda hermenn til Íraks.
„Það merkir auðvitað ekki að við
getum ekki veitt hjálparhönd sé þörf
fyrir að aðstoða særða,“ sagði kansl-
arinn. Dagblaðið Die Welt sagði í vik-
unni að Schröder hefði tjáð þing-
mönnum að hann væri reiðubúinn að
senda flugvélar þýska flughersins á
vettvang í Írak til að aðstoða við
sjúkraflutninga á fórnarlömbum
hryðjuverkamanna. En lokaákvörðun
yrði tekin í þessum efnum þegar inn-
lend stjórn hefði tekið við í Írak.
Dagblaðið Le Monde hafði á
fimmtudag eftir ónafngreindum að-
stoðarmanni Jacques Chirac Frakk-
landsforseta að ríkisstjórnin væri að
velta því fyrir sér að leggja til lið í fjöl-
þjóðlegan herafla undir stjórn Sam-
einuðu þjóðanna í Írak þegar innlend
stjórn hefði tekið við völdum. Skilyrði
yrði hins vegar að íraska stjórnin færi
fram á slíka hjálp og SÞ hæfu aftur
störf í Írak. Samtökin drógu nær allt
erlent lið sitt frá Írak eftir mannskætt
tilræði í Bagdad í ágúst sl.
Íhuga aðstoð við ör-
yggisgæslu í Írak
Skilyrði ráðamanna Frakka og Þjóðverja fyrir aðstoð
að innlend stjórn Íraks fari fram á slíka hjálp
París, Berlín. AFP, AP.
JAPANSKUR herforingi hneigir
sig eftir að hafa tekið við herfána
við athöfn í Tókýó í gær áður en
hann og um 30 aðrir hermenn héldu
til Íraks til að undirbúa komu 600
manna japansks herliðs þangað. Er
þetta í fyrsta skipti frá síðari heims-
styrjöldinni sem japanskir hermenn
eru sendir til lands þar sem átök
eiga sér stað. Meðal almennings í
Japan er mikil andstaða við þá
ákvörðun Junichiros Koizumis for-
sætisráðherra að senda herliðið til
Íraks og hún magnaðist þegar tveir
japanskir stjórnarerindrekar voru
myrtir þar í nóvember.
AP
Japanskir hermenn
sendir til Íraks
ÁKVEÐIÐ hefur verið að halda
áfram að greiða skoskum bændum
bætur vegna tjóns sem þeir verða
fyrir af völdum gæsa sem dvelja í
Skotlandi á veturna þar til þær halda
á varpstöðvarnar á Íslandi, að því er
fram kemur á fréttavef The Scotsm-
an. Bæturnar eiga að nema alls
90.000 pundum, andvirði 11,5 millj-
óna króna, á tveimur árum.
Scottish Natural Heritage, stofn-
un sem fer með yfirstjórn náttúru-
verndar í Skotlandi, hóf greiðslurnar
árið 2001.
Tugir þúsunda gæsa, meðal ann-
ars allt að fjórðungur allra heiða-
gæsa í heiminum, dvelja á veturna
við Strathbeg-vatn í Skotlandi.
Vegna sérstæðs dýralífs hefur svæð-
ið verið lýst sérstakt evrópskt vernd-
arsvæði, votlendi sem hefur alþjóð-
legt mikilvægi og svæði með
sérstakt vísindagildi.
Bændurnir fá greiðslurnar vegna
þeirra búsifja sem þeir verða að þola
vegna verndunar gæsanna sem éta
kynstrin öll af grasi, meðal annars á
bithögum nautgripa, áður en þær
halda í árlega ferð sína til Íslands.
Þetta getur aukið fóðurkostnað
bænda og minnkað heyfenginn til
votheysverkunar.
Skoskir bændur fá
bætur vegna gæsa