Morgunblaðið - 07.02.2004, Blaðsíða 53

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 2004 53
Vorið 1945 fór ég fyrst austur fyrir
Mýrdalssand. Tilgangur ferðarinnar
var að vinna í vegavinnu austur í
Landbroti. Þar átti að fara að laga
gamlar götur frá Skaftárbrú suður
eftir Landbroti, götur eftir búsmala,
vagna og einnig bíla – voru þetta allt
saman bara brautir ofan í jarðveg-
inn. Var vegagerð ekki komin lengra
á þessum árum þótt Landbrot væri
eitthvert allra fyrsta svæði er ekið
var um á bíl í Vestur-Skaftafells-
sýslu. Við þessa vinnu voru nokkrir
menn af nærliggjandi bæjum er
unnu við þetta en verkstjóri var Sig-
geir Björnsson í Holti. Var ég þarna
sem hver annar óþroskaður ungling-
ur innan um marga reynda og ráð-
setta menn. Færði ég mér því margt
í nyt af því sem ég sá og heyrði við
þessar framandi aðstæður því áður
hafði ég aldrei farið út fyrir mína
heimasveit til vinnu.
Það fór líka svo að við flesta þessa
vinnufélaga hélt ég góðum kunnings-
skap meðan þeir lifðu og nær allir
hafa þeir nú kvatt þennan heim.
Engum þessara manna kynntist ég
þó eins mikið og Siggeiri þar sem
leiðir okkar áttu eftir að liggja oftar
saman til vinnu við vegagerð undir
hans stjórn. Ég held að mér hafi orð-
ið minnisstæðast við Siggeir sem
verkstjóra hvað hann var fljótur að
koma með uppgjör að verki loknu er
sýnir að bókhald hefur honum verið
létt og ánægjulegt að skila sem fyrst,
sem var heldur óvenjulegt í fyrri
daga.
Saman höfðum við mikið og gott
samband vegna verslunarfélags-
skapar innan sýslu um árabil.
Reyndist hann þar öðrum traustari
er verulega reyndi á í þeim fé-
lagsskap gegnum erfiða tíma. Skoð-
anir okkar fóru líka oft vel saman í
þjóðmálapólitíkinni er var með ein-
dæmum hörð hér í okkar sýslu og
varð snar þáttur í öllum verslunar-
rekstri á löngu tímabili. Ræddum við
því oft saman þessi mál sem eðlilegt
var. Það kom því margt upp í hugann
er Anna Siggeirsdóttir hringdi í mig
að morgni 29. janúar og tilkynnti
mér lát föður síns.
Ég fann mig fljótt knúinn til að
taka saman nokkrar línur í minningu
og þakklætisskyni. Siggeir var fædd-
ur í Holti og ólst þar upp. Má í raun
segja að hann væri þar allt sitt líf, þó
hann væri allra síðustu árin að mestu
í Reykjavík. Vitjaði hann alltaf
heimahaganna að sumrinu meðan
þess var nokkur möguleiki.
Skólagöngu naut Siggeir ekki í
neinu skólahúsi eða í farkennslu
heldur fékk tilsögn heima hjá föður
sínum sem og öll hans systkini er
voru fjögur. Mun sú uppfræðsla hafa
verið haldgóð þar sem sum systkinin
komu altalandi á enska tungu úr því
námi og mun slíkt fátítt.
Í Holti var mikið menningarheim-
ili, heimilisfaðirinn tók virkan þátt í
félagsmálum innan sveitar og sýslu
og fylgdist vel með allri framvindu í
landsmálum. Á heimilinu var gott
bókasafn, margt fágætra bóka er
höfðu að geyma mikinn fróðleik fyrir
bókaunnendur. Nú er þetta safn í
eigu bókasafnsins á Kirkjubæjar-
klaustri.
Við þessar heimilisaðstæður mót-
aðist Siggeir í sínum uppvexti, hasl-
aði sér snemma völl með ákveðnar
skoðanir út frá sínu sjálfsnámi, var
ódeigur að taka til máls á mannfund-
um og fylgdi skoðunum sínum fast
eftir enda skarpgreindur.
Óvenjulegt mun það hafa verið,
minnsta kosti til sveita, en í Holti
voru keypt blöð allra stjórnmála-
flokka sem jók auðvitað á víðsýni um
það sem var að gerast í landsmálum
á hverjum tíma. Á þessum fyrri árum
létu langflest heimili sér yfirleitt
nægja annaðhvort Tímann eða Ísa-
fold til lestrar til að fylgjast með allri
þróun eftir því hvort blaðið stóð þeim
nær í skoðunum.
Faðir Siggeirs var víða framarlega
í sínu sveitarfélagi og tók Siggeir við
mörgum af þeim störfum er faðir
hans lét af þeim. Einnig tók Siggeir
við búsforráðum í Holti og var þar
bóndi í áratugi. Aldrei gat mér fund-
ist að búskapur höfðaði neitt veru-
lega til hans og yfirleitt fannst mér
honum tamara að tala um margt
annað fremur. Hann var þó með gott
fjárbú og fékk af því góðar afurðir
sem ég held að hafi mikið stafað af
því að hann fékk alltaf einhverja
mestu fjármenn í hreppnum til að
velja ásetningarlömbin. Slíkt held ég
hafi verið, þá minnsta kosti, afar
óvenjulegt og sýnir allt öðruvísi góða
fjármennsku og viturlega en yfirleitt
talað er um.
Það var Siggeiri eflaust mesta
happ á lífsleiðinni er hann gekk að
eiga Margréti Jónsdóttur frá Litla –
Langadal í Snæfellsnessýslu. Eign-
uðust þau saman tvær mannvænleg-
ar dætur, þær Kristínu Marínu og
Önnu Björgu.
Siggeir tók þátt í mjög mörgum fé-
lagsstörfum á ævinni með fram bú-
skap og oftar en ekki þar framarlega.
Átti hann gott með að koma fyrir sig
orði og gat orðið nokkuð hvass í
ræðuflutningi ef skoðanir voru mjög
skiptar. Hann lenti í þeirri aðstöðu
sem harður sjálfstæðismaður að yf-
irgnæfandi meirihluti hreppsbúa
varákveðnir framsóknarmenn, stóðu
því oft mörg vopn gegn honum í orð-
ræðum. Urðu átök því oft á tíðum
snörp og féllu stundum þung orð er
þurfti fimi til að verjast. Eitt sinn eft-
ir slíka sennu var haft eftir Siggeiri
að það væri aumur maður sem ekki
væri einu sinni talað illa um.
Af störfum þeim er Siggeir hélt
hvað lengst voru vegaverkstjóri,
sláturhússtjóri og hreppstjóri, auk
fjölda annara félagsmála svo sem í
hreppsnefnd og skólanefnd er allt
krafðist mikils tíma og vinnu. Alls
staðar lagði hann verulega til mála,
lá aldrei á skoðunum sínum. Alla tíð
var Siggeir sami harði sjálfstæðis-
maðurinn, tók ævinlega þátt í um-
ræðum á framboðsfundum, sat stutt-
an tíma á Alþingi sem varamaður.
Einhverjar mínar eftirminnilegustu
stundir voru að sækja hann heim.
Var hann gestrisinn og ákaflega vel
heima um allt sitt umhverfi frá fyrri
tíð – hefur hann þar mikið notið
sinna fróðu foreldra. Kunni hann
sögu síns heimahéraðs í blíðu og
stríðu allt frá móðuharðindunum er
léku hans heimabyggð öllum sveitum
harðara.
Holt á Síðu er fornt höfuðból með
fagra landkosti móti suðri, þar að
auki kostamikil heimalönd. Í Holti
mun líklega lengstur sólargangur á
byggðu bóli á Íslandi í okkar dimm-
asta skammdegi, bærinn stendur
hátt. Mun Siggeir oft hafa notið
skammdegis sólaruppkomu úr hafi
og séð hana síðan setjast í haf lengur
en aðrir sökum hæðar heimahellu yf-
ir sjó.
Nú grær orðið gatan heim að
Holti, ævafornt býli er farið í eyði
eins og nú er orðið nokkuð algengt
því miður.
Ég er þakklátur í mínum huga að
hafa fengið að njóta þar gestrisni og
stórbrotinnar fegurðar staðarins við
heimsóknir og við mín störf á árum
áður. Vil ég að síðustu þakka Siggeiri
Björnssyni kynni gegnum árin.Við
hjónin sendum Margréti, dætrum og
þeirra fjölskyldum samúðarkveðjur.
Sigþór Sigurðsson,
Litla-Hvammi.
Hún þynnist óðum fylking þeirra
manna, karla og kvenna, sem höfðu
forystu í Vestur-Skaftafellssýslu um
miðja 20. öld, þegar ég byrjaði að
skyggnast þar um bekki og draga
gamlar menningarminjar í bú
Byggðasafnsins í Skógum. Straumur
tímans stöðvast ekki. Enn er mér of-
arlega í huga dagurinn 1953 er ég í
fyrsta sinn ók á bíl mínum upp að
höfðingsheimilinu gamla, Holti á
Síðu. Fagurt var þá um að litast þar
af heimahlaði og vel var mér fagnað
af húsbændum. Gamli bóndinn,
Björn Runólfsson, og kona hans,
Marín Þórarinsdóttir, heilsuðu mér
með hýru brosi og söm var hún hlýj-
an, sem mætti mér síðar í Holti, þeg-
ar ungu hjónin, Siggeir Björnsson og
Margrét Jónsdóttir, höfðu tekið þar
við búi 1955.
Björn í Holti hafði víða komið við
sögu á langri ævi, forystumaður í
sveitarmálum og hreppstjóri og gekk
embættið í ætt. Marín kona hans var
góð móðir og húsfreyja og hún sló
flestum Síðumönnum við í því að
gjörþekkja hverja sauðkind af svip
og oft til hennar leitað er greina
þurfti ættarbragð í fjárhjörð. Dýr-
mætt er mér að hafa þekkt þær syst-
urnar báðar, hana og Þórönnu á
Núpsstað. Vegsemd ættarinnar sem
að þeim stóð varð mér efni í bók, sem
bíður útgáfu.
Fjölskyldan í Holti bjó, ef svo má
að orði komast, í réttnefndum, merk-
um safngrip, fyrsta íbúðarhúsi úr
timbri sem reist var í Vestur-Skafta-
fellssýslu. Árni Gíslason sýslumaður
sat með vegsemd á Kirkjubæjar-
klaustri árin 1858–80 og hafði stórt
selbú í Holti. Þar lét hann reisa húsið
árið 1878, svonefnt þverhús með
kjallara og hlöðnum grjótveggjum á
þrjá vegu, reisulegt hús á undurfögr-
um stað sunnan undir Holtsborg.
Enginn skildi fljótræðið er Árni tók
sig upp frá Klaustri og Holti og flutti
suður í Krísuvík með sína fögru fjár-
breiðu, líklega þá stærstu á landinu.
Holt seldi hann merkisbóndanum
Runólfi Jónssyni frá Búlandi, afa
Siggeirs. Í tímans rás var tímamóta-
húsið fært út á þrjá vegu en kjarninn
hélt sér og safnarinn sem heimsótti
Holt 1953 varð hugfanginn af honum.
Flutt var síðast úr húsinu 1976.
Byggðu nýjan, bjartan hlýjan/
brjóttu tóftir hins, orti þjóðskáldið
um aldamótin 1900. Siggeir og Mar-
grét byggðu sér bjartan og hlýjan
bæ árið 1962 en sá gamli var ekki að
bragði brotinn niður. Upp úr 1976
voru tveir kostir fyrir höndum, að
taka húsinu rækilegt tak til dýrra
endurbóta þar á staðnum eða brjóta
það niður. Að ráði varð að gefa
Byggðasafninu í Skógum húsið til of-
antöku og flutnings á safnsvæðið í
Skógum. Ég vann með handtakagóð-
um mönnum að fyrsta áfanganum,
niðurrifi, á sumardögum 1979 og tók
aðeins gamla kjarnann, frá 1878. Við
sátum að veislukosti hjá Margréti í
Holti meðan verkið var unnið og
reikninginn vegna allrar fyrir-
greiðslu hef ég enn ekki séð. Þannig
var viðhorf þeirra Holtshjóna, henn-
ar og Siggeirs, til Skógasafns. Stað-
reynd er að hefði þessi leið ekki verið
valin þá væri ekkert eftir af Holts-
húsi í dag. Hátt í brekku á safnsvæð-
inu í Skógum stendur það nú með
reisn og laðar að sér fjölda gesta dag
hvern, sumarlangt. Oft finnst mér þá
sem Björn og Marín, Siggeir og Mar-
grét séu í för með mér til að fagna
gestum og bjóða þá velkomna eins og
áður var austur í Holti. Samfélagið á
þeim mikið að þakka.
Mörgu þurfti að bæta í húsið við
endurgerð því fúaskemmdir voru
orðnar miklar en burðarviðir héldu
sér vel, svo og hluti af veggklæðn-
ingu og risið er búið allri sinni gömlu,
vönduðu smíði, styrkum sperrum og
skarsúð lagðri breiðum, vel hefluð-
um borðum og viðurinn er allur af
rekafjörum í Meðallandi. Þarna uppi
á lofti gátu framan af árum einir
tveir tugir manna í öndverðu haft
tryggt og gott hæli því sængurstaðir
voru alls 9 og oft voru tveir í rúmi.
Gólfflötur er þó innan við 40 fermetr-
ar, samsvarar góðri stofu hjá nú-
tímafólki. Það er mikil hamingja fyr-
ir Byggðasafnið í Skógum að eiga í
sama túni húsakost frá hinum gömlu
og merku nágrannabýlum Holti og
Skál á Síðu, þar sem annars vegar er
elsta timburhúsið og hins vegar
gamla, skaftfellska fjósbaðstofan.
Byggðasafnið í Skógum stendur í
stórri þakkarskuld við Holtsverja og
þá öllum fremur Siggeir og Mar-
gréti. Því hef ég ekki gleymt þótt
samfundir hafi verið strjálir í kröfu-
harðri dagsins önn. Vel man ég síð-
ustu komu mína að Holti. Úrsvalan
haustdag, 19. október 1985 ók ég
heiman frá Skógum, einn míns liðs
austur í Holtsdal á Síðu, skildi við bíl
minn í dalsmynni, lagði svo á langan
og seinan í tveggja tíma göngu inn að
Hervararstöðum til að líta á bæjar-
rústir frá fornöld og frá aldamótun-
um 1900. Ég undraðist alla þá víðáttu
af búsældarlegu og fögru landi sem
þarna er að sjá og lét mér skiljast að
löngum var þetta undirstaðan að
góðri búsæld á höfuðbólinu Holti
samfara dáð fólksins sem sat að búi.
Þau voru mörg sporin sem bændur
og búaliðar áttu um þetta víðlendi og
margir svitadropar féllu í jörðu. Nú
er hér orðið fátt um lagðprúðar
hjarðir og mannlíf í sveitum á allt of
víða undir högg að sækja með að
halda velli.
Holt á Síðu er nú ekki sú sveit-
arstoð sem áður var og nú er Siggeir
horfinn, hann sem unni þessu landi
og gaf því líf sitt og starf eins og for-
feður hans og formæður langt aftur í
aldir. Það var orðið rökkvað er ég
renndi bíl mínum í hlað í Holti og in-
dælt var mér að setjast enn einu
sinni að góðum veitingum og viðræð-
um hjá Siggeiri og Margréti.
Að leiðarlokum Siggeirs sendir
Byggðasafnið í Skógum Margréti og
fjölskyldu hennar, svo og Sigurlaugu
frá Holti, samúðarkveðjur. Minning
hans lifir áfram hér í Skógum og ekki
gleymist stuðningurinn sem hann
veitti mér í starfi.
Þórður Tómasson.
Hamarshöfði 4, 110 Reykjavík, s: 587 1960, mosaik@mosaik.is
MOSAIK
af legsteinum
gegn staðgreiðslu
í janúar og febrúar
Sendum myndalista
15% afsláttur
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og
vinarhug við andlát og útför
JÓNS A. SIGURGEIRSSONAR
fyrrverandi kennara
og skólastjóra.
Detel Aurand,
Hrafnhildur Jónsdóttir, Jóhann Pálsson,
Hallgrímur Jónsson, Guðríður Þórhallsdóttir,
barnabörn og fjölskyldur þeirra.
Innilegar þakkir færum við öllum þeim, sem
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför elskulegs eiginmanns, föður okkar,
tengdaföður, afa og langafa,
SVERRIS ÓSMANN SIGURÐSSONAR,
Bárugötu 2,
Dalvíkurbyggð.
Sérstakar þakkir til starfsfólks lyfjadeildar FSA
og heimahlynningar Akureyri, Hestamannafélagsins Hrings, vina og
vandamanna.
Erna Hallgrímsdóttir,
Halla K. Sverrisdóttir,
Emilía K. Sverrisdóttir, Sigurbjörn Benediktsson,
Hafdís Sverrisdóttir, Stefán Björnsson,
Baldvina S. Sverrisdóttir, Sveinn Valþór Sigþórsson,
Sigfús Sverrisson,
Ingi Birgir Sverrisson, Margrét Adolfsdóttir,
Valgeir S. Sverrisson,
Elísabet J. Sverrisdóttir, Guðjón Oddsson,
Sigurður R. Sverrisson, Halldóra Gísladóttir,
Ása Sverrisdóttir, Stefán Már Stefánsson,
Inga Hrönn Sverrisdóttir, Rúnar Óskarsson,
Halldór Sverrisson, Inga Rós Eiríksdóttir,
Arnar Sverrisson, Helga M. Arnardóttir,
Hallgrímur M Matthíasson, Sigrún Ásgrímsdóttir,
Anna Lísa Sigfúsdóttir.
Elskulegur eiginmaður minn,
ARNÞÓR FLOSI ÞÓRÐARSON,
Selbraut 42,
Seltjarnarnesi,
lést á heimili sínu miðvikudaginn 4. febrúar.
Inger Andersdóttir.
AFMÆLIS- og minningar-
greinum má skila í tölvupósti
(netfangið er minning@mbl.is.
Minningargreinum þarf að
fylgja formáli með upplýsing-
um um hvar og hvenær sá sem
fjallað er um er fæddur, hvar
og hvenær dáinn, um foreldra
hans, systkini, maka og börn og
loks hvaðan útförin verður gerð
og klukkan hvað. Ætlast er til
að þetta komi aðeins fram í for-
málanum, sem er feitletraður,
en ekki í greinunum sjálfum.
Þar sem pláss er takmarkað
getur þurft að fresta birtingu
greina, enda þótt þær berist
innan hins tiltekna frests.
Frágangur
afmælis- og
minningar-
greina