Morgunblaðið - 07.02.2004, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 2004 47
og ný tækifæri voru að koma fram.
Jafnframt var ljóst að CANTAT-3
strengurinn yrði fullnýttur innan
fárra ára. Augljóst var að nýr
strengur væri nauðsynlegur. Eftir
undirbúningsferil lagði ég til í rík-
isstjórn í júlímánuði árið 2002 að
stofnað yrði félag um lagningu sæ-
strengs með aðild ríkisins og ís-
lensku símafyrirtækjanna í sam-
starfi við Færeyinga. Var með
þeirri samþykkt mikilvægu verk-
efni hrundið af stað.
Samstarfið góð fyrirmynd
FarIce var samstarfsverkefni ís-
lenskra og færeyskra aðila og vísar
nafnið til þess. Íslensku hluthaf-
arnir í strengnum eru íslenska rík-
ið, Og Vodafone og Síminn. Farice
hf. mun sjá um rekstur á sæ-
strengnum og selja íslenskum
símafyrirtækjum flutning um
strenginn á heildsöluverði. Síma-
fyrirtækin munu svo ákveða loka-
verð til neytenda. Reynslan af
þessu samstarfi hefur verið sér-
staklega farsæl og góð fyrirmynd
að öðrum sambærilegum verk-
efnum þar sem hið opinbera getur
tekið höndum saman með einkafyr-
irtækjum og öðrum hagsmuna-
aðilum til að vinna að góðum mál-
um, öllum til heilla.
’FarIce er algjör bylt-ing í samskiptum Ís-
lands við umheiminn. ‘
Höfundur er samgönguráðherra.
JÓHANNES Geir Sigurgeirsson,
fyrrverandi alþingismaður, ritaði
grein í Morgunblaðið 10. jan. sl. und-
ir yfirskriftinni „Samþjöppun í við-
skiptalífinu“. Um margt get ég verið
sammála Jóhannesi Geir en um ann-
að ekki. Jóhannes Geir lýsir smæð
hins íslenska viðskiptaumhverfis og
þeim drifkrafti sem
einkennir það. Hann
óttast að smæð mark-
aðarins og lög um
hringamyndun setji ís-
lenskum athafnamönn-
um stólinn fyrir dyrnar
varðandi þátttöku í al-
þjóðlegu viðskiptaum-
hverfi. Fyrir mitt leyti
sé ég ekki smæð ís-
lenska markaðarins
fyrir mér sem eitthvert
vandamál. Vandamálið
felst í skilgreiningu
heimamarkaðar. Ís-
lensk fyrirtæki stunda útrásarstefnu
s.s. Baugur, KB banki, Össur, Eim-
skip, Flugleiðir, Pharmaco, Marel,
Bakkavör, Íslensk erfðagreining og
mörg fleiri. Ef fyrirtæki verða hins-
vegar of stór og fyrirferðarmikil á
heimamarkaði kallar það á stórkost-
legar hættur:
– Markaðshagkerfið með sam-
keppni að leiðarljósi verður í upp-
námi. Sjálfur tilgreinir hann rétti-
lega að samkvæmt
samkeppnisfræðum þurfi 4–5 fyr-
irtæki af svipaðri stærð til þess að
virk samkeppni sé fyrir hendi.
Markaðshagkerfið er öflugasta vopn
sem enn hefur verið fundið upp til
hagsbóta fyrir almenning.
– Frelsi einstaklingsins til að velja
verður takmarkað. Flestir Íslend-
ingar vilja fleiri en einn eða tvo val-
kosti. Við síðustu kosningar til Al-
þingis voru valkostir a.m.k. fimm á
landsvísu og voru ekki nógu margir
fyrir suma. Sum þjóðríki bjóða ein-
ungis upp á einn valkost og kallast
það einræði. Ef aðeins býðst einn
valkostur í viðskiptum kallast það
einokun. Tveir til þrír valkostir heit-
ir fákeppni. Íslendingar vilja hafa
valkostina fleiri enda verður fórn-
arkostnaðurinn sáralít-
ill. Samkeppnin sér til
þess, sé hún virk.
– Einokun og fá-
keppni leiða af sér
verri og minni þjón-
ustu. Smáum og dreif-
býlum byggðum verður
síður sinnt og engin
trygging er fyrir hag-
stæðum kjörum þegar
samkeppni hverfur eða
verður drepin.
Megininntakið í
grein Jóhannesar Geirs
virðist mér vera áhersl-
an á hagkvæmni stærðar. Vissulega
er slík hagkvæmni oft fyrir hendi.
Hagkvæmni smæðar er jafnframt
fyrir hendi. Það er t.d. engin þörf á
átján hjóla trukki til að flytja eitt frí-
merki á milli staða. Íslenskt við-
skiptaumhverfi er agnarsmátt í hinu
alþjóðlega viðskiptaumhverfi og við
það eiga fyrirtæki sem hafa Ísland
sem sinn heimamarkað að miða við.
Allt tal um fjölþjóðlega markaði þeg-
ar fjallað er um viðskipti hér á landi
er út í hött. Markaðshagkerfið á að
virka hér á hinum agnarsmáa ís-
lenska markaði á nákvæmlega sama
hátt og úti í hinum stóra heimi. Lög-
málin eru hin sömu þó að í smækk-
aðri mynd séu. Markaðshlutdeild
eins aðila á einum eða fleiri skyldum
mörkuðum umfram 35% er stór-
hættuleg.
Auðhringamyndun með enn
stærri og víðfeðmari hlutdeild er
þeim mun hættulegri. Fyrir flest
fyrirtæki með lögsögu hér á landi er
Ísland þeirra heimamarkaður. Þau
njóta verndar í samræmi við íslensk
lög og borga skatta og skyldur í
samræmi við lög þar um. Ef Ísland
verður of lítið fyrir einhver þeirra
geta þau reynt útrás út fyrir landið
og jafnvel flutt sína lögsögu annað.
Bændum á árum áður lærðist að
þeirra eigin bithagar gátu takmark-
að stofnstærð búfjárins og það urðu
þeir að sætta sig við. Hið sama gildir
um fiskinn í sjónum. Auðlindin er
takmörkuð. Um viðskipti og við-
skiptaumhverfi (auðlindina) gilda
svo Samkeppnislög.
Að lokum: Jóhannes Geir fullyrðir
„að til séu úrræði og aðferðafræði til
þess að koma á samkeppnisígildi þar
sem af náttúrulegum ástæðum er
takmörkuð samkeppni til staðar.“
Þarna er greinilega í uppsiglingu
glæný hagfræðikenning sem virðist
taka markaðsfræðunum og Adam
Smith fram. Þessari kenningu hef ég
ekki kynnst og væri fróðlegt að
heyra meira um hana. T.d.: Hverjar
eru hinar náttúrulegu ástæður?
Hvernig virkar kenningin? Hvað er
samkeppnisígildi? Hvernig á að
sneiða hjá Samkeppnislögum?
Samþjöppun í viðskiptalífinu
Sigurður Lárusson skrifar um
viðskiptalífið og samþjöppun
innan þess ’Ef fyrirtæki verðahinsvegar of stór og fyr-
irferðarmikil á heima-
markaði kallar það á
stórkostlegar hættur.‘
Sigurður Lárusson
Höfundur er kaupmaður.
Mörkinni 3, sími 588 0640
www.casa.is
Opið mán.-fös. 11-18, lau. 11-15.
Húsgögn
Ljós
Gjafavara
ATVINNA
mbl.is