Morgunblaðið - 14.02.2004, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2004 37
Á
kveðið hefur verið að Ís-
land taki að sér for-
mennsku í Eystrasalts-
ráðinu haustið 2005.
Formennskan stendur í
eitt ár og lýkur með fundi leiðtoga að-
ildarríkjanna, sem haldinn verður á
Íslandi væntanlega í júnímánuði 2006.
Ísland gerðist aðili að Eystrasalts-
ráðinu árið 1995, þremur árum eftir
að það var stofnað. Ellefu ríki eiga að-
ild að ráðinu en þau eru Norðurlöndin
fimm, Eistland, Lettland, Litháen,
Pólland, Þýskaland og Rússland auk
þess sem Evrópusambandið er full-
gildur aðili að ráðinu þannig að aðild-
arríkin eru í raun tólf að tölu. Öll eiga
ríkin land að Eystrasaltinu að Íslandi
og Noregi undanskildum.
Rétt er að rifja upp tilurð Eystra-
saltsráðsins en það var stofnað í mars
1992 að frumkvæði þáverandi utan-
ríkisráðherra Þýskalands og Dan-
merkur, þeirra Hans Dietrichs
Genscher og Uffes Ellemann Jensen,
í kjölfar hinna miklu umskipta í Evr-
ópu eftir hrun Sovétríkjanna. Ráðinu
var ætlað að vera svæðastofnun
ríkjanna við Eystrasaltið, sem gegndi
því hlutverki að sinna aðkallandi þörf
á nánara samstarfi ríkjanna og var
markmiðið að efla lýðræðislega þróun
og einingu ríkjanna til að skapa hag-
stætt umhverfi fyrir efnahagsþróun á
svæðinu. Segja má að þetta hafi tekist
eins og að var stefnt og hafa einkum
nýju lýðræðisríkin notið góðs af þessu
samstarfi
Fjölgun fram undan
Eystrasaltsráðið fagnaði tíu ára af-
mæli á leiðtogafundi aðildarríkjanna,
sem haldinn var í Sankti Pétursborg
fyrir tveimur árum á formennskutíma
Rússlands. Þar voru ráðherrarnir á
einu máli um að samstarfið hefði skil-
að góðum árangri og að Eystrasalts-
ráðið ætti framtíð fyrir sér, þrátt fyrir
stækkun Evrópusambandsins, en í
maí á þessu ári gerast fjögur ríki
Eystrasaltsráðsins aðilar að Evrópu-
sambandinu, þ.e. Pólland, Eistland,
Lettland og Litháen. Eðlilegt er að þá
sé spurt hvort Eystrasalts-
ráðið hafi ekki gengið sér til
húðar. Því er til að svara að
enda þótt jarðvegurinn sé vel
plægður þá heldur þetta nána
samstarf áfram þótt áhersl-
urnar muni væntanlega
breytast nokkuð. Því má held-
ur ekki gleyma að þrjú ríki,
Ísland, Noregur og Rússland, standa
utan Evrópusambandsins en Ísland
og Noregur eru aðilar að EES.
Eftir stendur Rússland og gefur því
auga leið að hlutverk Eystrasaltsráðs-
ins sem samstarfsvettvangur við
Rússland verður enn mikilvægara eft-
ir stækkunina en áður var enda hefur
samstarfið í auknum mæli dregið dám
af samskiptunum við Rússland og þró-
uninni þar í landi, m.a. á vettvangi
hinnar sk. Norðlægu víddar Evrópu-
sambandsins. Eitt af þeim málum sem
koma til kasta Eystrasaltsráðsins er
staða Kaliningrad-héraðsins í Rúss-
landi eftir stækkun ESB. Að vísu eru
einnig beinar viðræður milli Rússa og
ESB um málið en Eystrasaltsráðið er
einkar vel í stakk búið til að leggja þar
hönd á plóginn þar sem starfsemi
ráðsins hefur m.a. skilað góðum ár-
angri hvað varðar landamæra-
samstarf . Staðreyndin er sú að eftir
stækkun Evrópusambandsins verður
Kaliningrad nánast eins og eyland
innan Evrópusambandsins en sam-
göngur á landi liggja um Pólland eða
Litháen.
Áherslur Íslendinga
Ísland hefur einkum látið til sín
taka mannréttindamál og málefni er
snúa að lýðræði og lýðræðisstofn-
unum á vettvangi ráðsins og m.a.
gegnt formennsku í nefnd um lýðræð-
isstofnanir og nú nýlega í nefnd um
málefni barna. Ísland hefur m.a. tekið
virkan þátt í sk. EUROBALTIC
verkefni um neyðarlínu (112) og jafn-
framt notað tækifærið og kynnt þar
íslenskan hugbúnað, sem þróaður
hefur verið samkvæmt stöðlum Evr-
ópusambandsins, þann sama og not-
aður er hér á landi hjá Neyðarlínunni.
Rússar hafa sýnt þessu mikinn áhuga
og standa vonir til þess Íslendingar
geti komið á Neyðarlínukerfi þessu í
Kaliningrad.
Tekið við af Pólverjum
Íslendingar taka við formennsku í
Eystrasaltsráðinu af Pólverjum, en
formennskan stendur í eitt ár. Þarf að
vanda til hennar í hvívetna og kemur
sér þá vel að við Íslendingar höfum í
auknum mæli axlað ábyrgð í al-
þjóðlegu samstarfi.
Ísland tók að sér formennsku í
fyrsta sinn í Evrópuráðinu 1999 og
gegnir nú formennsku í Norð-
urskautsráðinu eins og kunnugt er.
Þetta er liður í virkara hlutverki Ís-
lands á alþjóðavettvangi sem Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra hefur
beitt sér fyrir . Eftir því er tekið er-
lendis að Ísland axlar í auknum mæli
slíkar byrðar og hefur því vaxandi
trúverðugleika á alþjóðavettvangi. Er
þetta án efa gott veganesti fyrir fram-
boð Íslands til Öryggisráðs Samein-
uði þjóðanna.
Formennska í
Eystrasaltsráði
Eftir Björn Inga
Hrafnsson
’ Hlutverk Eystrasalts-ráðsins sem samstarfsvett-
vangur við Rússland verður
enn mikilvægara eftir
stækkunina en áður var. ‘
Höfundur er varaþingmaður í
Reykjavík og aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
M
örgum brá í brún
þegar staðfesting
fékkst á því í desem-
ber sl. að hreinar
skuldir Reykjavík-
urborgar, þ.e. heildarskuldir að frá-
dregnum peningalegum eignum og
án lífeyrisskuldbindinga, væru
komnar yfir 50 milljarða króna og
stefndu í að verða um 60 milljarðar í
árslok 2004. Ýmsir töldu þá að R-
listinn myndi ekki treysta sér til að
ganga lengra á braut skuldasöfnunar
og brátt yrði tilkynnt um aðgerðir til
að stemma stigu við henni. Þeim
skjátlaðist.
Í frumvarpi að þriggja ára áætlun
Reykjavíkurborgar, sem lögð var
fram í borgarstjórn sl. fimmtudag,
kemur fram svo ekki verður um villst
að R-listinn hyggst halda áfram að
safna skuldum. Samkvæmt áætl-
uninni munu hreinar skuldir borg-
arinnar hækka um rúma 13 milljarða
króna á tímabilinu 2005–2007 eða úr
60 milljörðum króna í 73 milljarða.
Reykvíkingar dregnir
lengra út í skuldafenið
Hér er um svo háar upphæðir að
ræða að margir eiga erfitt með að
átta sig á þeim, a.m.k þeir sem eru
ekki eru í milljarðaspekúlasjónum
frá degi til dags. Tölurnar verða
skiljanlegri þegar þeim er deilt niður
á hvern íbúa borgarinnar en það eru
auðvitað þeir sem munu þurfa að
greiða þær á endanum.
Þegar R-listinn tók við völdum ár-
ið 1994 voru hreinar skuldir borg-
arinnar vel innan við tíu milljarða
króna. Þá skuldaði hver Reykvík-
ingur minna en íbúar flestra annarra
sveitarfélaga og skuldir á hvern íbúa
voru lægri í Reykjavík en víðast hvar
annars staðar. Þetta var árangur af
ábyrgri fjármálastefnu Sjálfstæð-
isflokksins um áratugaskeið.
Hreinar skuldir á hvern íbúa án
lífeyrisskuldbindinga voru aðeins 41
þúsund krónur árið 1993 en verða
orðnar 593 þúsund krónur árið 2005.
(Miðað við árslokaverðlag 2003.)
Hefur R-listinn þá skuldsett hverja
fjögurra manna fjölskyldu í borginni
um rúmar 2,2 milljónir króna á tólf-
árum. Mun R-listinn vafalaust óska
reykvískum fjölskyldum til ham-
ingju með það þegar líður að næstu
kosningum.
R-listinn slær skuldamet
á hverju ári
Ekki má gleyma því að frambjóð-
endur R-listans sögðu fyrir kosning-
arnar 1994 að þeir hefðu þungar
áhyggjur af skuldabyrði Reykjavík-
urborgar og hétu því að hefja taf-
arlausar uppgreiðslur þeirra, kæm-
ust þeir til valda. Þannig ætlaði
R-listinn að sýna meira aðhald í fjár-
málum en sjálfstæðismenn og það án
þess að hækka skatta. Eins og kunn-
ugt er hefur hinn tíu ára valdatími R-
listans síðan einkennst af meiri
skuldasöfnun og skattahækkunum
en Reykvíkingar hafa áður reynt.
Það versta við skuldir er að þær
þarf fyrr eða síðar að borga. Stjórn-
málamenn, sem safna skuldum, ættu
um leið að gera þá lágmarkskröfu til
sjálfra sín og sýna skattgreiðendum
þá virðingu að greina frá hvenær og
með hvaða hætti skuldirnar verða
greiddar upp. Um leið og R-listinn
slær hvert skuldametið á fætur öðru
fást engar upplýsingar um slíkt.
Framtíðarsýn borgarfulltrúa R-
listans virðist felast í því að velta
stórauknum skuldavanda borg-
arinnar yfir á næstu kynslóðir skatt-
greiðenda.
Skuldir Reykjavíkurborgar
stefna í 73 milljarða króna
Eftir Kjartan Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
#$% #$& #$' #$( #$) #$* #$$ #++ #+, #+- #+% #+& #+' #+( #+)
*+
)+
(+
'+
&+
%+
-+
,+
+
!  
"  %  6#% 
.%4 %
7 580%
39 ,
  ./
0  "










’ Framtíðarsýn R-listans virðist felast í
því að velta stór-
auknum skuldavanda
borgarinnar yfir á
næstu kynslóðir
skattgreiðenda. ‘
úka. Hugvitið er mesta auðlindin.
ing í því er ávísun á velsæld í fram-
Skólagjöld á grunnnám
unblaðið og Sjálfstæðisflokkurinn
inn um mikilvægi þess að taka upp
ólagjöld á grunnnám í Háskóla Ís-
ó að ráðherra menntamála hafi talað
óskýrt um þessi mál. Fyrst gaf hún
klega í skyn að hún vildi skólagjöld.
ún í land í umræðum utan dagskrár
i en gaf aftur í þegar hún var komin
veggi þingsins og upp á Stöð 2 og
með gjöldum. Þessa grundvall-
u sína verður hún að skýra og það
agðalaust.
markmiðið með gjaldtökunni er að
fir fjársvelti og metnaðarleysi rík-
a Sjálfstæðis/Framsóknarflokksins í
m háskólastigsins eða framsókn
arinnar um samdrátt á samneyslu
ði er erfitt að segja. Enda fylgja
tlegar eða boðlegar skýringar.
Skólagjöld og skólagjöld eru nefnilega
ekki það sama. Um getur verið að ræða hóf-
lega gjaldtöku til að stemma stigu við óá-
byrgum skráningum, til að ýta á eftir eðli-
legum námshraða eða til að auka lítillega
þátttöku nemenda í rekstri skólans. Eða
gjöld á ákveðið framhaldsnám, sem getur
vel komið til greina.
Enn eitt markmiðið er hins vegar að fjár-
magna grunnnám að verulegu leyti með
gjöldum á námsmenn. Þá verða menn líka að
velta vel fyrir sér afleiðingunum fyrir skóla
sem á að halda úti kennslu á öllu fræðasvið-
inu. Hvað verður um málanámið, íslenskuna,
heimspekina, bókmenntafræðina eða stærð-
fræðina? Allt grundvallargreinar fyrir sjálf-
stæða og framsækna þjóð en greinar sem
bjóða ekki upp á öruggar hátekjur að námi
loknu og blasir því við að nemendur myndu
flestir ekki treysta sér til að innritast í þær
gegn háum skólagjöldum.
Hærri endurgreiðslubyrði?
Ætlar Sjálfstæðisflokkurinn að úthýsa
þessum greinum og mörgum fleirum úr Há-
skóla Íslands? Og þá í leiðinni að leggja Há-
skólann af sem fjölþættan rannsókna- og
fræðaskóla í fremstu röð? Þess utan koma
efnaminni námsmenn út úr langskólanámi
hlaðnir skuldum sem gera þeim verulega
erfitt fyrir og heldur hefur verið rætt að
létta endurgreiðslubyrðina í stað þess að
drekkja fólki alveg í skuldum. Ofan í allt þá
er það margsannað, m.a. með nýlegu dæmi
frá Austurríki, að há skólagjöld á grunnnám
draga verulega úr aðsókn í námið. Þar um
heil 20%. Þvert gegn þeim markmiðum sem
við hljótum að stefna að.
Endurgreiðslubyrðin nemur nú mán-
aðarlaunum á ári áratugum saman eftir út-
skrift. Á sama tíma og barnabaslið og hús-
byggingar standa yfir. Ætlar
Sjálfstæðisflokkurinn að auka byrðar þessa
fólks? Einhvern veginn ætlar hann allavega
að ná í gjöldin. Há skólagjöld á grunnnám
gera út af við jafnrétti til náms og gera að
engu hugmyndina um fjölbreyttan fræða- og
rannsóknarskóla. Tekjumissir námsára og
miklar lántökur til framfærslu eru nægj-
anlegar gjaldtökur á námsmenn.
óknin
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Morgunblaðið/Kristinn.
ja, segir greinarhöfundur.
einstaklingsfrelsi, umburðarlyndi
semi. Það er sögulegt hlutverk
ðisflokksins að tryggja að sú sátt
agsmunir almennings og atvinnulífs
fara saman, ef í sundur skilur tapa
Afstaða Samfylkingarinnar
Athygli vekur áhugaleysi Samfylking-
arinnar á þessum mikilvægu málum. Um
nokkurt skeið töluðu leiðtogar þess flokks
gleitt um nauðsyn þess að skýra og skerpa
almennar leikreglur í íslensku viðskiptalífi,
án þess að leggja fram neinar skýrar til-
lögur þar að lútandi. Á óvart kemur hversu
sinnulitlir þeir hinir sömu eru þessa dagana
um þetta fyrrverandi baráttumál sitt. Er
helst á þeim að skilja að engin ástæða sé
fyrir stjórnvöld að íhuga þá stöðu sem nú
er komin upp, einkum á fjölmiðlamarkaði
en einnig í viðskiptalífinu almennt. Sér-
staka athygli vöktu ummæli formanns Sam-
fylkingarinnar í útvarpi nú á dögunum um
að hann vildi bíða og sjá hvernig fjölmiðla-
veldi Baugs reyndist áður en hann tæki af-
stöðu til þess hvort þörf sé á lagasetningu.
Reynist hverjum? Og hver á að meta þá
reynslu? Afstaða manna í þessu máli verður
að byggja á meginsjónarmiðum, málefna-
legum sjónarmiðum, en ekki á því hvernig
fyrirkomulagið reynist skamma stund eða
hverjum það reynist vel þá stundina.
Stjórnmál snúast um meginsjónarmið og
Samfylkingin hefur í þessu máli ákveðið að
forðast eins og heitan eldinn umræðu um
þau.
ekki hinna fáu
Morgunblaðið/Golli
taþingi fyrr í vikunni.
’ Atvinnulífið og umgjörðþess verður að vera í sátt
við fólkið í landinu. Sú sátt
er grundvölluð á einstak-
lingsfrelsi, umburðarlyndi
og tillitssemi. Það er sögu-
legt hlutverk Sjálfstæð-
isflokksins að tryggja að
sú sátt haldi. ‘
Höfundur er aðstoðarmaður
forsætisráðherra.