Morgunblaðið - 30.03.2004, Blaðsíða 24

LISTIR
24 ÞRIÐJUDAGUR 30. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HEFÐBUNDIN ljóðadagskrá
er ekki eitthvað sem kemur fyrst
upp í hugann þegar litið er til baka
til sunnudagskvöldsins. Að vísu er
greinargóð úttekt Gérards Lem-
arquis öðrum þræði fræðileg, en
hún er umfram allt vel skrifuð og
skemmtileg. Þessi kynning er á
kjarnyrtu íslensku máli en borin
fram á franska vísu og er ágætis
dæmi um þá blöndu þessara
tveggja menningarheima sem sýn-
ingin er fyrst og fremst. Fyrir
tæpum sautján árum kom út bókin
Ljóð í mæltu máli sem hefur að
geyma þýðingar Sigurðar Pálsson-
ar á ljóðabókinni Paroles eftir
franska ljóðskáldið Jacques Prév-
ert. Ljóð í mæltu máli er löngu
uppseld en Sigurður hefur haldið
áfram að þýða önnur ljóð Préverts
og nokkrar seinni tíma þýðingar
eru hluti af þessari dagskrá ásamt
úrvali úr bókinni margumtöluðu.
Kolbrúnu Halldórsdóttur hefur
tekist að búa til litla leik- og tón-
listarsýningu úr efniviðnum, sýn-
ingu sem tekst að kalla fram hinn
hreina og tæra kjarna sem ein-
kennir ljóð Jacques Préverts.
Kannski er það vegna þess að
rödd Jóhönnu Vigdísar fellur svo
vel að efninu eða ef til vill vegna
þess að efnið kallar á slíka rödd –
a.m.k. er auðvelt að sannfærast
um að einmitt svona eigi að syngja
þessi ljóð í hvert sinn sem Jó-
hanna Vigdís hefur upp raust sína
í sýningunni. Túlkun og tilfinn-
ingar eru orð sem koma upp í hug-
ann þegar minnst er á hið franska
„chanson“. Hvað þessi sönglög
áhrærir skiptir hæfileikinn til að
tjá textann og lifa sig inn í efnivið-
inn meira máli en raddfegurð,
hvað röddin nær yfir vítt tónsvið,
eða jafnvel hve söngvarinn er lag-
viss. Það þarf ekki að efast um
sönghæfileika Jóhönnu Vigdísar,
sem hefur alla þessa þætti á valdi
sínu, en hér tekur hún túlkunina
enn fastari tökum en áður og sýnir
meiri breidd í tjáningunni. Auk
gamalkunnra femme fatale-takta
má sjá bregða fyrir meira sakleysi
á köflum auk barnslegs fjörs þegar
það á við. Innlifun hennar er svo
sterk að undirritaður saknar þess
að geta ekki hlustað á upptöku af
söng hennar á lögum Kosmas við
ljóð Préverts að vild. Je suis
comme je suis, Les feuilles mortes
og Les enfants qui s’aiment eru
sennilega þekktust í flutningi Jul-
iette Gréco en Jóhanna Vigdís nær
að nálgast þau á ferskan hátt svo
þau öðlast nýtt líf. Freistingin að
mæta aftur á þessa sýningu verður
því óyfirstíganleg.
Felix býr yfir traustri söngrödd
en bætir um betur með miklum
innileika í söngnum. Framburður
Jóhönnu Vigdísar á franskri tungu
er það góður að henni veitist létt
að túlka hvað sem er á hvern þann
hátt sem nauðsyn ber til en Felixi
tekst alltaf að vera vel skiljanlegur
– sem er afrek út af fyrir sig ef
borið er saman við ýmsa söngvara
sem reyndari teljast í franskri
tungu en hafa farið hált á því að
reyna að syngja á málinu.
Flutningur á þessum ljóðaþýð-
ingum Sigurðar Pálssonar er með
ýmsum hætti. Stundum er textinn
sunginn – ýmist sem heild, eða
brot í bland við franska frumtext-
ann. Í fleiri tilfellum er þýðinga-
textinn leikinn, ljóðlínum gjarnan
skipt milli Jóhönnu Vigdísar og
Felix Bergssonar og breytt í sam-
tal eða á einhvern annan hátt
reynt að leggja áherslu á leikræna
möguleika ljóðanna. Þetta tekst
mjög vel og leikararnir sleppa
fram af sér beislinu í mun ríkari
mæli í hinum stuttu leikatriðum en
við hina hófstilltu túlkun sem ljóð-
in kalla á. Dagskráin verður afar
fjölbreytt því ekki einungis
skiptast stöðugt á franska og ís-
lenska, fjörið í leiknu ljóðunum og
innhverf rólegheit söngvanna,
heldur er ómögulegt að reikna út
hverju má eiga von á næst – sem
er gífurlegur kostur í sýningu sem
þessari. Tíminn líður sem örskot
og fyrr en varði hafa nær tveimur
tugum ljóða verið gerð skil.
Einfaldleikinn sem svífur hér yf-
ir vötnum speglast í stílhreinum
búningum og sviðsmynd. Þessi
svart-hvíta sýn er svo brotin upp í
textaflutningnum með myndum
sem skáldið dregur upp úr hug-
arfylgsnum sínum og sjónrænt
með hreyfimyndaskotum sem Egill
Ingibergsson ljósahönnuður og
Gideon Kiers myndbandstækni-
maður hafa unnið saman. Tónlistin
er leikin á kontrabassa, gítar, pí-
anó og harmoníku og rýmið í hinu
Litla sviði Borgarleikhússins gefur
kost á að bæði hljóðfærasláttur og
söngur skili sér ómagnað og
ómengað beint til áhorfenda.
Áhorfandinn þarf ekki að setja sig
í neinar stellingar heldur getur
einbeitt sér að því að njóta þess að
fylgjast með því sem fram fer.
Þessi sýning hentar jafnt þeim
sem hafa einhverja nasasjón af
franskri ljóðlist og söngvum og
þeim sem vilja kynna sér slíkt í
fyrsta sinn. Hér er eins og maður
hafi fest hendur á einhverju sönnu
og tæru eftir að hafa vaðið enda-
laust um í ótræðismýri falskra til-
finninga og ofhlæðis. Hér finnst
loks hinn eini sanni tónn eftir óra-
langa leit.
Hinn eini
sanni tónn
LEIKLIST
Leikhópurinn Á senunni
í Borgarleikhúsinu
Ljóðskáldið: Jacques Prévert. Þýðandi:
Sigurður Pálsson. Tónskáld: Joseph
Kosma. Leikstjóri: Kolbrún Halldórs-
dóttir. Hönnun leikmyndar og búninga: El-
ín Edda Árnadóttir. Hönnun lýsingar: Egill
Ingibergsson. Hönnun myndefnis með
myndbandstækni: Gideon Kiers og Egill
Ingibergsson. Tónlistarstjóri: Karl Ol-
geirsson. Flytjendur tónlistar: Karl Ol-
geirsson (píanó og harmoníka), Róbert
Þórhallsson (kontrabassi) og Stefán Már
Magnússon (gítar). Höfundur og flytjandi
æviágrips ljóðskáldsins: Gérard Lem-
arquis. Leikarar: Felix Bergsson og Jó-
hanna Vigdís Arnardóttir. Sunnudagur
28. mars.
PARIS AT NIGHT
Sveinn Haraldsson
Morgunblaðið/Ásdís
„Hér er eins og maður hafi fest hendur á einhverju sönnu og tæru eftir að
hafa vaðið endalaust um í ótræðismýri falskra tilfinninga og ofhlæðis.“
úrlega líka verk sem fólk nýtur þess
að hlusta á. Fauré sjálfur mun hafa
lýst verkinu sem vögguvísu um
dauðann, þannig að það er ekki bara
verið að syngja um dauða og tortím-
ingu.“
Að sögn Harðar hefur Kór Graf-
arvogskirkju starfað frá því sóknin
var stofnuð 1989, en sjálfur hefur
Hörður stjórnað kórnum sl. sjö ár.
Auk þess að syngja við kirkju-
athafnir í Grafarvogi hefur kórinn
haldið fjölda tónleika og farið í tón-
leikaferðir bæði hér- og erlendis, en
sl. sumar fór kórinn til Englands og
söng m.a. í dómkirkjunum í York og
Lincoln. Hörður segir aðsóknina á
KÓR og Unglingakór Grafarvogs-
kirkju halda tónleika í kirkjunni ann-
að kvöld kl. 20. Á efnisskránni eru
verk eftir G. Fauré, W.A. Mozart,
César Franck og G.B. Pergolesi, auk
þess sem flutt verða tvö passíusál-
malög eftir Hörð Bragason við sálma
Hallgríms Péturssonar. Einsöngv-
arar á tónleikunum eru Arnþrúður
Ösp Karlsdóttir, Margrét Grét-
arsdóttir, Sigurður Skagfjörð, Skúli
Hakim Mechiat og Svava Ingólfs-
dóttir. Konsertmeistari tíu manna
hljómsveitar sem annast undirleik á
tónleikunum er Hjörleifur Valsson.
Stjórnandi Kórs Grafarvogskirkju
er Hörður Bragason, en stjórnandi
Unglingakórs Grafarvogskirkju er
Oddný J. Þorsteinsdóttir.
Aðspurður segir Hörður Braga-
son þetta vera í fyrsta sinn sem kór-
ar Grafarvogskirkju halda tónleika á
föstunni. „Í fyrra héldum við stóra
tónleika á sumardaginn fyrsta með
hljómsveit og einsöngvurum, en í ár
ákváðum við að breyta til og hafa
sérstaka föstutónleika og tekur pró-
grammið eðlilega mið af því,“ segir
Hörður og bætir við: „Það er til svo
mikið af fallegri tónlist sem er eig-
inlega bara hægt að syngja á föstu-
tímanum.“
Fyrir hlé mun Unglingakór Graf-
arvogskirkju flytja Panis angelicus
eftir César Franck, Ave verum eftir
Mozart, Ave verum og Messe Basse
eftir Fauré, auk kafla úr Stabat Ma-
ter eftir Pergolesi, en Svava Ingólfs-
dóttir syngur einsöng í tveimur síð-
asttöldu verkunum. Einnig syngja
Skúli Hakim Mechiat og Arnþrúður
Ösp Karlsdóttir, einsöngvarar úr
Kór Grafarvogskirkju, tvö ný pass-
íusálmalög eftir Hörð Bragason. Eft-
ir hlé flytur Kór Grafarvogskirkju
síðan Requiem eftir Fauré, þar sem
Margrét Grétarsdóttir og Sigurður
Skagfjörð syngja einsöng.
Aðspurður segist Hörður njóta
þess að takast á við sálumessu
Fauré. „Þetta er afar söngvænt verk
og óskaplega falleg tónlist þannig að
það er einstaklega gaman fyrir kór-
inn að syngja það. En þetta er nátt-
tónleika kórsins sífellt vera að
aukast og vonast til að föstutónleikar
geti orðið að árlegum viðburði í
framtíðinni. Framundan hjá kórum
kirkjunnar eru uppskerutónleikar í
maí, þar sem Kór Grafarvogskirkju,
Unglingakórinn og Krakkakór kirkj-
unnar syngja saman.
Aðspurð segir Oddný J. Þorsteins-
dóttir Unglingakórinn saman settan
af tæplega þrjátíu stúlkum á aldr-
inum 11–15 ára. „Unglingakórinn
syngur að jafnaði einu sinni í mánuði
við guðsþjónustur safnaðarins og
hefur einnig sungið við ýmis tæki-
færi utan kirkjunnar. Þannig fluttum
við t.d. Messe basse eftir Fauré, sem
við syngjum annað kvöld, á Kirkju-
listahátíð í Hallgrímskirkju ásamt
Unglingakórum Hallgrímskirkju og
Hafnarfjarðarkirkju sl. vor. Ung-
lingakórinn hefur sótt kóramót bæði
hér heima og erlendis og fór nýverið
í söngferðalag til Skotlands þar sem
hann hélt m.a. tónleika í St. Giles-
dómkirkjunni í Edinborg.“
Spurð hvað sé framundan hjá
kórnum nefnir Oddný að nk. sumar
sé von á bandarískum drengjakór frá
Minnesota sem halda muni tónleika í
Grafarvogskirkju 30. júní ásamt
Unglingakórnum, en sumarið 2005
er áætlað að Unglingakórinn endur-
gjaldi heimsóknina.
Kór Grafarvogskirkju ásamt stjórnanda sínum, Herði Bragasyni, á æfingu fyrir tónleikana annað kvöld.
Ekki bara sungið
um tortímingu
PÍSLARSAGA krists er mörgum
ofarlega í huga þessa dagana. Pásk-
arnir nálgast auðvitað og svo er verið
að sýna bíómynd Mel Gibsons um efn-
ið sem eitthvað hefur hreyft við fólki.
Satt að segja hef ég undirritaður aldr-
ei skilið allt þetta havarí út af písl-
arsögu krists umfram píslarsögu ým-
issa annarra sem deyja til þess að
aðrir fái lifað eða hefur verið fórnað á
altari stríðs og annarra hörmunga.
En hvað um það, mikil tónverk hafa
verið samin um píslarsögu Jesú,
passíur sem byggjast á frásögnum
guðspjallanna þar sem guðspjalla-
maðurinn segir/syngur söguna og
kórinn túlkar ýmist fólkið eða her-
mennina eða aðra hópa. Guðspjalla-
maðurinn fer því með stærsta hlut-
verkið í passíunni en önnur
einsöngshlutverk eru Jesú sungið af
bassa eða baríton, og nokkur fleiri
sem fléttast inn í söguna.
Matteusar- og Jóhannesarpassíur
Bachs eru langmikilvægastar í tón-
listarsögunni en Bach mun hafa sam-
ið 3 aðrar passíur sem eru því miður
týndar. Á þeim tíma voru þetta mikil
verk fyrir kór einsöngvara og hljóm-
sveit. Jóhannesarpassían er styttri en
Matteusarpassían en tekur samt um 2
tíma í flutningi. Hún er mjög myrkt
verk, en jafnframt spennuþrungin,
íhugul og hjartnæm. Kórinn gegnir
mikilvægu hlutverki bæði sem mann-
fjöldinn, hermenn, prestar, og sem
virkur hlustandi, hinn lúterski söfn-
uður sem íhugar söguna ekki síst í
frábærum og krefjandi útsetningum
Bachs á lúterskum sálmalögum sem
hann fléttar inn í verkið.
Þessar útsetningar hafa tæplega
verið á valdi almenns kirkjusafnaðar
að syngja en Bach ætlaði verkið flutt
við guðsþjónustu á föstudaginn langa.
Kammerkór Austurlands, Kór
Tónlistarskóla Austur-Héraðs ásamt
hljómsveit og einsöngvurum réðst í
það stórvirki að flytja Jóhannesar-
passíuna í Egilsstaðakirkju síðastlið-
inn laugardag. Stjórnandi var Keith
Reed sem hefur unnið þrekvirki und-
anfarin ár við uppsetningu á óperum
fyrir austan. Einsöngvararnir voru úr
kórnum en sá háttur mun hafa verið
hafður á við frumflutning verksins í
Leipzig 1724. Þeir og flestir kórfélag-
anna koma úr Tónlistarskólanum eða
hafa lært þar fyrrmeir. Hljómsveitin
var skipuð fólki mikið til austanað en
einnig voru þar kennarar og nemend-
ur frá Tónlistarskólanum á Akureyri.
Jafnvægi innan hljómsveitarinnar var
yfirleitt gott, óbó-
in gegnumsneitt
ekki of sterk þrátt
fyrir litla
strengjasveit og
sembalhljóð úr
rafhljómborði
blönduðust vel inn
í verkið. Verkið
hefst á kórkafla,
Herr, unser
Herrscher og
byrjaði vel þótt hljómsveitin hafi
kannski ekki verið vel heit í upphaf-
inu. Kórinn var þéttur og öflugur og
vel samtaka í gegnum allt verkið.
Stundum var bassinn reyndar dálítið
veikur á móti hinum röddunum en
annars var hæfilegt samræmi í styrk
milli radda. Einhver hefði kosið að
hafa kórinn stærri og voldugri til að
skila mikilfengleika verksins enn bet-
ur en þrátt fyrir það var hann oft
kraftmikill og magnaður. Mikið
mæddi á Þorbirni tenór Rúnarssyni
guðspjallamanni og komst hann afar
vel frá sínu. Hann var leikrænn og
sannfærandi í túlkun, hefur bjarta
ágæta rödd þótt einstöku sinnum hafi
hann verið við það að ofgera sér. Al-
mennt stóðu aðrir einsöngvarar sig
líka mjög vel þrátt fyrir að aríurnar
séu á köflum rosalega erfiðar. Þeir
voru Keith Reed baríton, Muff Word-
en alt, Pétur Þórarinsson bassi,
Ragnhildur Indriðadóttir alt, Sunc-
ana Slamnig sópran, Torvald Gjerde
baríton, Vígþór Zophoníasarson ten-
ór og Þóra Guðmannsdóttir sópran.
Söngvararnir sungu sitt auðvitað
misvel eins og gengur en sá annmarki
var á efnisskrá að ekki var getið um
hver einsöngvaranna var að syngja
hvaða aríu fyrir utan hlutverk Jesú og
Pílatusar þannig að þekkti fólk ekki
söngvarann vissi það ekki alltaf hver
var að syngja. Um leið hefði mátt
koma fram yfirlit yfir þetta langa og
samfellda tónverk í efnisskránni með
t.d. upphafsvísuorðum á löngum arí-
um, kórköflum og sálmalögum.
Reyndar var textanum varpað á vegg
sem var mjög fínt en veggurinn var
hvítur, sólin sterk og stafirnir hvítir
en hefðu án efa verið greinilegri dökk-
ir.
Annars var metnaðarfullur bragur
yfir tónleikunum þegar á heildina er
litið. Tónlistarflutningurinn náði á
köflum í listrænar hæðir og vonandi
halda austfirskir tónlistarmenn áfram
á þessari braut.
Austfirsk
Jóhannesarpassía
TÓNLIST
Egilsstaðakirkja
Jóhannesarpassía Bachs. Kammerkór
Austurlands, Kór Tónlistarskóla Austur-
Héraðs ásamt hljómsveit og einsöngv-
urum. Stjórnandi Keith Reed. Laug-
ardagur 27. mars.
KÓRTÓNLEIKAR
Ívar Aðalsteinsson
Keith Reed