Pressan - 30.01.1992, Blaðsíða 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 30. JANÚAR 1992
ÁRSHÁTÍÐIR & VETRARFAGNAÐIR
Árshátíðamaturinn er háð-
ur duttlungum tískunnar eins
og svo margt annað. Ekki alls
fyrir löngu lagði fólk sér vart
annað til munns en reyktan
og grafinn lax, en nú er hann
úr móð. Lambið hefur lengi
verið ráðandi sem aðalréttur
á matseðlinum í mismunandi
útfærslum. Lambalærið var
lengi vel það heitasta á árshá-
tiöum, svo og londonlambið
svokallaða. Það þekkist þó
ekki i dag. Núna ku þaö vera
íituskertur lambahryggur
sem trónir í efsta sæti vin-
sældalista árshátíðagesta, aö
sögn matreiðslumanna sem
til þekkja. Nautið og svíniö
bítast svo um annað og þriðja
sætið, útfærð á mismunandi
hátt að sjálfsögðu. Forréttir
og eftirréttir eru ekki eins
háðir tískunni. Þar getur allt
gengið. Það mun ekki vera fá-
títt að menn fái sér sjávar-
réttasúpu í forrétt og einhvers
konar ís i eftirrétt. Miklar
breytingar hafa orðið á hrá-
eínisvinnunni. í dag er gert
meira úr hráefninu en áður.
Vínmenningin hefur tekið
miklum breytingum til hins
betra á hinum hefðbundnu
árshátíðum. Á áttunda ára-
tugnum drukku menn gjarn-
an tvöfaldan vodka í kók með
matnum. Vínvakningin varð
á síðasta áratug þegar íslend-
ingar tóku upp á því að
bragða á léttu víni, rauöu og
hvítu, í auknum mæli. Kynn-
ing á fínu víni hefur aukist
hér á landi og ekki óalgengt
að haldin séu námskeið í vin-
drykkju með sæmilegum
árangri. Raunar þykir mesta
furða hversu vel hefur tekist
að kenna íslenskum bænda-
sonum og -dætrum að dreypa
á víni aö hætti evrópskra ar-
istókrata.
í kjölfar bættrar vínmenn-
ingar hafa skemmtanasiðir á
árshátíðum batnað. í dag nýt-
ur fólk þess meira að borða
huggulegan og góðan mat,
drekka gott vín og hafa þaö
rólegt eftir á í stað þess að
hella í sig brennivíni og berja
bóndasoninn á næsta borði,
sem hellti súpunni yfir eigin-
konuna.
T ækif ærisræður
hápunktur
ræðumennskunnar
segir Ellert Schram ritstjóri
„Það er að mínu mati mikil
list að halda góða tækifæris-
ræðu. Ég held að það sé eig-
inlega hápunkturinn í ræðu-
mennskunni, vegna þess að
menn mega ekki vera leiðin-
legir og ekki heldur of fróð-
legir og menn mega ekki fara
yfir markið i groddalegri
kimni eða fyndni," segir Ell-
erl Schram ritstjóri. Ellert
hefur getið sér gott orð und-
anfarin misseri sem frábær
ræðumaður og þykir flytja
svokallaðar tækifærisræður
flestum betur. Sökum þessa
hefur verið vinsælt hjá fé-
lagasamtökum og klúbbum
ýmiskonar að fá hann til að
flytja stutta tölu um flest milli
himins og jarðar og það sem
þjóðarsálinni er hugleikið.
„Þegar maður talar við
svona hóp er hann yfirleitt
mjög næmur á það ef maður
fer yfir strikið, þannig að
þetta er mikill vandi. Og
mönnum tekst misjafnlega
vel upp, mér eins og öðrum, í
þeim efnum," heldur Ellert
áfram. Hann segir það nauð-
synlegt að ræðan sé flutt á
réttum tíma að kvöldinu, sök-
um þess að oft er fólk undir
áhrifum áfengis og ræðuna
þarf að halda áður en fólk
verður of ölvað.
„Maður reynir að vera á
léttu nótunum og tala þannig
að fólk hafi gaman af að
hlusta á mann i tíu mínútur
eða korter," segir Ellert. En
kynnir hann sér hópinn sem
hann á að fara að tala fyrir
sérstaklega?
„Því miður er nú oft ekki
mikill tími til þess, ég er nú
ekki atvinnumaður i faginu
svo þetta er oft með mjög
stuttum fyrirvara sem maður
er beðinn að halda svona
ræður. En auðvitað kynnir
maður sér hvað félagsskapur-
inn gengur út á og þá sem eru
í fremstu röð í honum. Og að
sjálfsögðu segir maður sögur
eða fjallar um það efni sem
maður heldur að viðkomandi
samkunda þekki best. Ef
maður er að tala á uppskeru-
hátíð hjá knattspyrnufélagi,
þá fjallar maður um fótbolt-
ann og skemmtileg atvik
honum tengd," svarar hann.
Ellert segir svo gegna öðru
máli þegar hann talar hjá
kvenfélögum. Þá reynir hann
að vera á þeim nótum sem
hann telur kvenfólkið hafa
áhuga á. Og er þá í hlutverki
hins undirokaða heimilisföð-
ur, eða hvað? „Þá er maður í
hlutverki hins undirokaða
karlmanns að lýsa hörmung-
um sterka kynsins og þeim
óhugnanlegu breytingum
sem orðið hafa með auknu
jafnrétti," svarar hann kím-
inn.
Ellert segir þetta hlutverk
mjög erfitt og þá sérstaklega
ef honum tekst ekki upp sem
skyldi. Það hafi komið fyrir
að brandararnir hafi misst
marks, og þegar slíkt gerist
missi menn dampinn. „Auk
þess hefur maður lent i því að
menn hafa verið búnir að fá
sér of mikið og þá er ein-
beitnin ekki sú sama," sagði
Ellert að lokum.
Skemmtanahald
á árshátíðum
Tímabil árshátíöa hefur um
langt skeið verið mikill upp-
gripatími fyrir skemmtikrafta
landsins; grinista, músíkanta.
ræðuskörunga, hagyrðinga
og fleiri af slíku tagi. Þeir sem
þykja voða skemmtilegir
geta lifaö vel af árshátíðum
einum saman. Þeir vinsæl-
ustu i faginu sinna oft allt upp
í 12 árshátíöum á einni helgi.
Vinsælustu gestirnir á árshá-
tiöum þessi misseri eru
Laddi, Omar Ragnarsson,
Spaugstofumenn, Jóhannes
Kristjánsson eftirherma og
Diddú, svo dæmi séu nefnd.
Undanfarin ár hefur það þó
færst í vöxt aö þeir, sem árs-
hátíðirnar halda. skipuleggi
og sjái sjálfir um skemmtiat-
riðin. Til eru fyndnir og
skemmtilegir starfsmenn á
hverjum vinnustað og því oft
við hæfi að slíku fólki sé leyft
að njóta sín. Til dæmis er al-
gengt að sá skondnasti í fyrir-
tækinu sé veislustjóri. Að
sækja skemmtikrafta úr eigin
röðum getur oft veriö heppi-
legt ef hópurinn er samstillt-
ur og allir þekkja alla. Svo er
það líka ódýrara. Menn í veit-
ingabransanum segjast
merkja að meira sé sparað til
árshátíða nú en oft áður. Þró-
unin þar er. sem sagt, í stíl við
annaö í þjóöfélaginu.
Annaö sem hefur breyst í
árshátíðabransanum er að
dregið hefur úr ræöuhöldum
sem voru að drepa alla hérna
á árum áður. Það var siður að
allir í stjórninni þyrftu að láta
í sér heyra og helst helming-
urinn úrsalnum aðþakka fyr-
ir sig og þar fram eftir götum.
Ekki eru allir á eitt sáttir
uin að dregið hafi úr vinsæld-
um utanaðkomandi
skemmtikrafta á árshátíöum.
.lóhannes Kristjánsson eftir-
herma hefur haft nóg að gera
við að skemmta landsmönn-
um á slíkum hátíðum og segir
síst minna að gera í ár.
„Það er gaman að
skemmta á árshátíðum. hvort
sem það er hérna í Reykjavík
eða úti á landi. Ég veit ekki af
hverju það er, en einhvern
veginn finnst mér skemmti-
legast aö skemmta Hafnfirö-
ingum og sjómönnum. Hins
vegar þoli ég ekki hrokafullt
fólk. Ég get alltaf fundið
strauminn frá hrokagikkjum.
Það er fólk sem situr og þegir.
Þá er betra aö skemmta
blindfullu liöi."
Ertu med mismunundi dag-
skrá fyrir rnismunandi hópa.
eöa í>ení>ur /xrd suma í aUa?
„Maður reynir að nasa upp
hvers konar fólk þetta er til
að geta komið meö rétta mat-
inn. Ég mæti stundum tímarK^
lega til að heyra hljóðið í
hópnum og bý þá eitthvað til
á stundinni sem mér firmst
eiga við."
Þú sei>ir ekki klárnhrand-
ara í saurnaklúblním?-
„Ég segi aldrei klámbrand-
ara. Þaö er algjörlega forboö-
inn andskoti. Þótt einhver
hafi gaman af þeim þá nenni
ég ekki að segja þá. Annars
byggist þetta ekki á bröndur-
um hjá mér. Það er frekar
sögustíll á þessu helvíti."
Hefurdu lent í þeí «ð vera
ekkert skemmtilegur?
„Það var einhvern tíma á
þriöjudagskviildi á Hótel
Sögu. Mér var nú revndar
sagt áður en ég kom að þaö
þýddi ekkert að skemmta. Ég
ætlaði bara aö hafa gaman af
þvi sjálfur og ég held að eng-
inn hafi tekið eftir mér. Samt
skemmti ég í meira en hálf-
tíma. Ég hafði nú gaman af
því, þetta var voða skrítið
eitthvað. Svo skemmti ég
einu sinni á samkomu þar
sem allir voru svo fullir að
enginn tók heldur eftir mér.
Þá hætti ég og enginn tók
heldur eftir því. Ég fór bara í
rólegheitunum."
Hvaöan kemur fyndnin, úr
stjórnrnálaheiminum eda
einhverju ööru?
„Ég mundi segja úr fjöl-
miðlaheiminum. Fólk lifir al-
gjörlega eftir því sem gerist í
sjónvarpinu. Það sem ekki er
í sjónvarpinu er ekki til. Það
er nú málið, sko."
Sigrún Hjálmtýsdóttir. eða
Diddú. er ein af þeim persón-
um sem eftirsóttasíár eru á
svið árshátíðagesta. I ár er
hún bókuð langt fram í tím-
ann.
Hverrug stemmning er ú
úrshútídum?
„Hún er aiveg frábær. að
minnsta kosti þegar ég er að
skemmta." segir Diddú og
hlær.
Hvernig ferdu ad þessu?
„Ég hugsa að fólk sé nú allt-
af vel upplagt á svona stund-
um. Ég vona að ég skemmi
það ekki. Undirtektirnar eru
alltaf mjög góðar. Fólk stend-
ur upp fvrir manni og öskrar
„bravó". Það segir manni
mikið um hvernig því líkar."
Ertu med sama prógramm-
/ð hverju sinni?
„Nei. ég revni að passa að
vera ekki alltaf með sama
prógramm. Þó eru alltaf ein-
hverjir sem heyra ákveðin
lög aftur hjá manni. Það er
svo erfitt að endurnýja fyrir
hverja einustu árshátíð, því
stundum er maður tvisvar á
kvöldi. Ég held að fólk muni
ekki endilega eftir einstaka
lagi hjá manni. Það er
stemmningin sem lifir í minni
fólks. Stundum er maður al-
veg í köku yfir að hafa farið
með vitlaust orð einhvers
staðar, en ekki er nokkur sála
sem tekur eftir því."
Þú hefur ekki ordid vör viö
drykkjulœti?
„Nei, ég hef nú komið fram
alveg undir miðnætti og alltaf
fengið rosa finar móttökur og
alltaf þögn þegar ég syng.
Svo eru bara öskur þegar það
er búið. Ekki kvarta ég yfir
því."
Finnst þér einhver munur á
aö skemmta í Reykjavík eöa
úti á landi?
„Þakklætið er annars eðlis
úti á landi. Það er svo inni-
legt, en ekki svona „jibbí jei".
Fólkið þar sleppir ekki alveg
eins fram af sér beislinu. Það
ber mikla virðingu fyrir
manni."