Morgunblaðið - 04.06.2004, Side 19

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. JÚNÍ 2004 19
Í DAG eru fimmtán ár liðin frá því að
kínverskar öryggissveitir drápu
mörg hundruð friðsamra mótmæl-
enda á Torgi hins himneska friðar í
Peking.
Kínversk stjórnvöld handtóku í
gær fjölda andófsmanna þar sem þau
telja þá líklega til þess að standa fyrir
mótmælum af einhverju tagi í tilefni
dagsins, að sögn Upplýsingamið-
stöðvar mannréttinda og lýðræðis í
Hong Kong. Andófsmennirnir voru
handteknir á heimilum sínum og er
fjölda þeirra haldið á hótelum utan
borgarmarkanna að sögn talsmanna
miðstöðvarinnar.
Þjóðhetjunnar og læknisins Jiang
Yanyong og konu hans er saknað en
Jiang kom upp um ráðabrugg kín-
verskra stjórnvalda þegar þau leyndu
upplýsingum um útbreiðslu bráða-
lungnabólgu í landinu í fyrra.
Mannréttindasamtökin Amnesty
International sendu frá sér harðorða
yfirlýsingu í gær í félagi við önnur
mannréttindasamtök. Í yfirlýsing-
unni er krafist óháðrar rannsóknar á
atburðunum 1989 og að þeir sem
ábyrgð beri á þeim verði leiddir fyrir
dómstóla. Mannréttindasamtökin
telja líklegt að á annað þúsund manns
hafi fallið og krefjast þess að stjórnin
láti lausa þá tugi manna sem kínversk
yfirvöld handtóku vegna mótmæl-
anna.
Aðdragandi blóðbaðsins
Mótmælin hófust fyrst fyrir alvöru
15. apríl 1989 þegar Hu Yaobang,
fyrrum leiðtogi kínverska kommún-
istaflokksins og vinsæll umbótasinni,
lést. Öflugasti valdamaður landsins,
Deng Xiaoping, þótti Hu hafa sýnt
mótmælendum linkind og eftirláts-
semi. Námsmenn kröfðust lýðræðis-
legri stjórnarhátta, umbóta í landinu
og jafnvel að kommúnistaflokkurinn
ætti að láta af völdum.
Mikil valdabarátta hófst þá milli
harðlínumanna og umbótasinna í
flokknum sem kynti enn undir mót-
mæli. Hundruð þúsunda Kínverja
héldu til höfuðborgarinnar til þess að
krefjast lýðræðislegri stjórnarhátta,
umbóta í landinu og valdaafsals
kommúnistaflokksins.
Mótmælendur hófu hungurverkfall
13. maí. Forsætisráðherrann Zhao
Zyiang bað mótmælendur grátandi
sex dögum síðar um að yfirgefa torg-
ið.
Stjórnvöld tóku að óttast algjört
öngþveiti í borginni og fengu harð-
línumenn innan raða kommúnista
vilja sínum framgengt og herlög voru
sett í borginni 20. maí. Tíu dögum síð-
ar reistu námsmenn styttu úr frauð-
plasti sem kölluð var „Gyðja lýðræð-
isins“ við mikinn fögnuð viðstaddra.
Deng Xiaoping skipaði hernum að
reka andófsmenn burt af torginu 4.
júní og hundruð óvopnaðra mótmæl-
enda féllu fyrir byssum og skriðdrek-
um hermanna og öryggissveita.
Andófsmenn undir eftirliti
Kínversk stjórnvöld hafa bælt nið-
ur hvers konar umfjöllun um at-
burðina á torginu. Lögreglan fylgist
með háskólum og heimilum meintra
andófsmanna, símalínur margra
þeirra hafa verið skornar og klippt á
símtöl fréttamanna við andófsmenn.
Óeinkennisklæddir lögreglumenn
ganga meðal ferðamanna á Torgi hins
himneska friðar og þorðu borgarbúar
ekki að tjá sig um atburðina við
fréttamenn í gær. „Það er fylgst með
mér allan sólarhringinn,“ sagði Ding
Zilin, formaður samtaka mæðra sem
misstu börn sín á torginu, í viðtali við
frönsku fréttastofuna AFP í gær.
Kínverski kommúnistaflokkurinn
hefur verið við völd í landinu frá árinu
1949 og hafa mannréttindabrot
stjórnarinnar verið harðlega gagn-
rýnd víða um heim við litlar undir-
tektir kínverskra stjórnvalda.
Kínversk stjórnvöld
óttast fjöldamótmæli
Reuters
Lögreglumenn reyna að stöðva mótmælagöngu námsmanna í Hong Kong í gær. Að baki þeim má sjá frauðplasts-
styttu svipaða þeirri sem námsmenn stilltu upp á Torgi hins himneska friðar fyrir fimmtán árum.
Fimmtán ár
eru liðin frá
fjöldamorðunum
á Torgi hins
himneska friðar
í Peking
Peking. AFP.
FYRRVERANDI forsætisráðherra
Kínverska alþýðulýðveldisins sem
einnig er fyrrum aðalritari komm-
únistaflokksins, Zhao Ziyang, er nú
dauðvona á 84. aldursári sínu, skv.
frétt á vef breska ríkisútvarpsins
BBC. Dóttir hans segir heilsu hans
svo slæma að búast megi við „hinu
versta.“
Zhao var settur í stofufangelsi eftir
atburðina á Torgi hins himneska frið-
ar í Peking fyrir fimmtán árum en
hann hafði áður grátbeðið mótmæl-
endur að yfirgefa torgið.
Forsætisráðherranum fyrrverandi
hefur verið haldið utan seilingar fjöl-
miðla af kínverskum stjórnvöldum og
hlutverk hans í uppbyggingu lands-
ins hefur verið þurrkað út úr kín-
verskum sögubókum.
Talið er að væntanlegt andlát Zhao
geti komið sér illa fyrir komm-
únistaflokkinn því ill meðferð flokks-
ins á honum verði rifjuð upp af and-
stæðingum stjórnarinnar nú þegar
fimmtán eru liðin frá hinum hörmu-
legu fjöldamorðum.
Þora ekki að minnast Zhao
Kínverjar vilja ekki tjá sig um
Zhao af ótta við aðgerðir stjórnvalda.
Fyrrverandi skrifstofustjóri hans,
Bao Tong, sem sat í fangelsi í sjö ár
af sömu ástæðum og Zhao, segir kín-
versk stjórnvöld óttast
hann og því séu þau
staðráðin í því að
þurrka nafn hans út úr
huga og hjörtum Kín-
verja. Þau vilji hindra
það að nær hálfur ann-
ar milljarður manna
njóti lýðræðis og laga.
„Hann fórnaði valdi
fyrir hugsjónir sínar,“
segir fyrrum ræðuhöf-
undur Zhao, Wu
Guoguang, og bætir því
við að ríkjandi stjórn
þekki aðeins valdið.
Zhao hafi staðið fast á
andstöðu sinni við að-
gerðir öryggissveitanna og ekki
reynt að kaupa sér aftur völd með því
að játa á sig mistök.
Wu segir milljónir verkamanna og
bænda atvinnulausar vegna stefnu
yfirvalda og óánægjan kraumi undir.
Stjórnvöld séu því búin undir hið
versta og verði sífellt hæfari í því að
halda mótmælendum í skefjum.
Hetja eða ekki?
„Hr. Zhao og mótmælendurnir
létu tilfinningarnar hlaupa með sig í
gönur,“ segir ónefnd, kínversk
kennslukona í viðtali við BBC. Hún
segir algert öngþveiti hafa blasað við
og því verið gripið til
aðgerða gagnvart mót-
mælendum. Hún segir
Zhao ekkert hafa
breyst undanfarin
fimmtán ár, hann hafi
ekki hugmynd um
hvernig ástandið sé í
landinu.
Líklegt er talið að
þeir sem notið hafa
ávaxta kínversks kapít-
alismaséu á sama máli.
Li Cheng, sérfræð-
ingur í málefnum Kína
við Hamilton- háskóla í
New York-ríki, segir að
Zhao hafi ekki haft
hugmynd um það á sínum tíma
hvernig taka ætti á mótmælendum á
torginu og skort pólitískan stuðning
til aðgerða. Það sé ekki hægt að kalla
hann hetju því mótmæli námsmanna
hafi beinst gegn honum líka.
Li segir að andstæðingar stjórn-
valda muni lenda í vandræðum með
að staðsetja Zhao stjórnmálalega vilji
þeir nýta sér nafn hans.
Ekki er víst að væntanlegt andlát
Zhao muni hafa einhver áhrif á
ástandið í Kína. Líklega verður hans
þó minnst í sögubókum fyrir það að
reyna að afstýra fjöldamorðunum á
Torgi hins himneska friðar.
Reyna að má út minn-
ingu Zhao Ziyangs
Zhao Ziyang
ARABÍSKAR og ítalskar sjónvarps-
stöðvar sýndu í fyrradag myndband
með þremur ítölskum gíslum, sem
teknir voru í Írak 12. apríl. Voru
mennirnir þreytulegir, en virtust
ómeiddir. Myndbandinu fylgdu
skilaboð frá mannræningjunum þar
sem þeir hvöttu Ítali til að fara út á
götur og mótmæla stefnu George W.
Bush Bandaríkjaforseta og ítalskra
stjórnvalda í Írak. Greinilegt var að
ákveðið hafði verið að birta mynd-
bandið rétt fyrir opinbera heimsókn
Bush til Ítalíu, sem hefst í dag.
Á myndbandinu sáust gíslarnir
sitja í stólum og borða. Einn þeirra
sagði á myndbandinu að það væri
tekið 31. maí, og að þeir hefðu sætt
góðu atlæti. Fjórði ítalski gíslinn,
sem tekinn var 12. apríl, var tekinn
af lífi skömmu síðar, og sendu mann-
ræningjarnir frá sér myndband af
aftökunni.
Silvio Berlusconi, forsætisráð-
herra Ítalíu, hefur stært sig af því að
vera helsti bandamaður Bush for-
seta á meginlandi Evrópu. Ítalir
sendu 3.000 manna herlið til Íraks
eftir að Saddam Hussein var steypt
af stóli. Vinstrisinnaðir stjórn-
málamenn, samtök friðarsinna og
andstæðingar alþjóðavæðingar hafa
skipulagt mótmæli víða vegna komu
Bush.
Ræningjar etja Ítölum gegn Bush
Reuters
Á myndbandi mannræningjanna virðast gíslarnir þreyttir en ómeiddir.
Ítalskir gíslar á lífi
Róm. AP. AFP.
ÖNGÞVEITI skapaðist á breskum
flugvöllum í gær í kjölfar bilunar í
tölvu aðalflugumferðarstjórnarinnar
í landinu. Urðu miklar tafir á flugi í
allan gærdag vegna þessa, m.a. til og
frá Heathrow-flugvelli.
Bilunin varð í tölvu sem verið var
að ræsa í flugumferðarstjórninni í
West Drayton, norður af Heathrow,
um klukkan sex í gærmorgun að
staðartíma. Allri flugumferð yfir
suðausturhluta Englands og til og
frá öllum fjórum alþjóðaflugvöllun-
um við London, auk smærri valla í
borginni, er stýrt frá West Drayton.
„Þetta var gamla tölvan í West
Drayton, sem á að uppfæra síðar á
árinu,“ sagði Alistair Darling, sam-
gönguráðherra Bretlands, í viðtali
við BBC. Búið var að koma tölvunni í
lag um einni klukkustund eftir að
hún bilaði, en farþegar sem fóru um
Heathrow voru sagðir mega búast
við töfum fram eftir degi. Sam-
kvæmt upplýsingum Icelandair hafði
bilunin engin áhrif á flug félagsins.
Öngþveiti
á breskum
flugvöllum
London. AFP.
VINNUHÓPUR á vegum norska ol-
íumálaráðuneytisins lagði í vikunni til
að Norðmenn reyndu að taka foryst-
una í notkun vetnis sem orkubera, að
sögn vefsíðu tímaritsins Ingeniøren.
Er bent á að hægt sé að vinna vetni
með umhverfisvænum hætti úr nátt-
úrugasi en Norðmenn ráða yfir mikl-
um gaslindum innan lögsögu sinnar.
Lagt er til að varið verði 900 millj-
ónum norskra króna, um 10 milljörð-
um ísl. kr., í að rannsaka ýmsa þætti
varðandi notkun vetnis á næstu 10 ár-
um. Ráðherra olíu- og orkumála, Ein-
ar Steensnæs, fékk skýrslu hópsins í
hendur á þriðjudag og hyggst fara vel
yfir hana.
„Ég tel að vetni geti orðið einn af
mikilvægustu orkuberum framtíðar-
innar þegar haft er í huga umhverf-
isvænt orkukerfi til langs tíma,“ sagði
ráðherrann þegar skýrslan var kynnt.
Norðmenn
íhuga vetn-
isvinnslu
♦♦♦