Morgunblaðið - 10.06.2004, Qupperneq 12

ERLENT
12 FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
TVEIR af hverjum þremur
Bosníu-Serbum álíta Radovan
Karadzic, fyrrverandi leiðtoga
sinn, hetju samkvæmt niður-
stöðum skoðanakönnunar sem
kynntar voru í gær í Bosníu og
Hersegóvínu.
Karadzic var forseti hins
sjálfskipaða fríríkis Serba inn-
an Bosníu og Hersegóvínu á
stríðsárunum 1992 til 1995 og
er nú ofarlega á lista yfir eft-
irlýsta stríðsglæpamenn.
Kosið um
Chavez
YFIRKJÖRSTJÓRN Venes-
úela staðfesti á þriðjudag að
gengið yrði til þjóðaratkvæða-
greiðslu 15.
ágúst um
hvort svipta
eigi forseta
landsins emb-
ætti. And-
stæðingar for-
setans hafa
safnað yfir
tveimur og
hálfri milljón
undirskrifta sem nægir til þjóð-
aratkvæðagreiðslu.
Samtök Ameríkuríkja áttu
þátt í því að knýja fram at-
kvæðagreiðsluna en þau óttast
og átök milli stuðningsmanna
og andstæðinga Chavez.
Allawi starfs-
maður CIA
TALSMENN bandarísku
leyniþjónustunnar CIA sögðu í
gær að Iyad Allawi, forsætis-
ráðherra Íraks, hafi leitt sam-
tök sem stóðu að sprengjutil-
ræðum í Írak á tíunda
áratugnum.
Aðgerðirnar voru liður í til-
raunum til þess að steypa
Saddam Hussein af stóli. Engin
skjöl virðast vera til yfir þessar
aðgerðir en Allawi var ráðinn
hjá CIA árið 1992 og líklegt að
tilræðin hafi staðið fram til árs-
ins 1995.
Veikur eða
ekki?
MIJAILO Mijailovic, bana-
maður fyrrum utanríkisráð-
herra Svíþjóð-
ar, Önnu
Lindh, gæti
sloppið við lífs-
tíðarfangelsi
ef tekið verður
tillit til niður-
staðna nýrrar
geðrannsókn-
ar. Þar er því
haldið fram að
hann hafi verið veikur á geði
þegar hann réðst á Lindh og
stakk hana til bana en sam-
kvæmt niðurstöðum fyrri rann-
sókna var hann heill á geði þeg-
ar hann framdi morðið.
Má spá
DÓMARI við umdæmisdóm-
stól í Tennessee í Bandaríkjun-
um dæmdi spákonunni Beth
Daly í hag á þriðjudaginn þegar
hann hunsaði lög Dickson-bæj-
ar sem kváðu á um að spákonur
og -menn ættu að vara fólk við
starfsemi sinni. Dómarinn taldi
lögin brjóta á tjáningarfrelsi.
Spákonan hefur nú ákveðið
að snúa sér að öðru.
STUTT
Telja
Karadzic
hetju
Mijailo
Mijailovic
Hugo Chavez
TALIÐ er að um 300.000 börn gegni
herþjónustu á 30 svæðum í heim-
inum, samkvæmt skýrslu Barna-
hjálpar Samein-
uðu þjóðanna,
UNICEF.
Ástandið er sagt
verst í Búrma þar
sem talið er að
barnungir her-
menn séu um
77.000 talsins en
Líbería, Kongó,
Angóla og Kól-
umbía eru einnig
ofarlega á listanum.
Með barnahermönnum er átt við
einstaklinga yngri en átján ára gamla
sem taka á beinan eða óbeinan þátt í
átökum. Sum taka þátt í bardögum
en einnig er átt við börn sem vinna á
annan hátt með hersveitum, t.d. gæta
fanga, standa vörð, njósna, eða vinna
við að elda ofan í herflokkinn.
Áshildur Linnet lauk nýlega
meistaraprófi í mannréttindum og
friðarfræðslu frá Ríkisháskólanum í
Heredia á Kosta Ríka en meist-
araprófsritgerð hennar fjallaði um
barnunga hermenn í Kólumbíu. Rit-
gerðina vann hún meðal annars í
Bogota, höfuðborg Kólumbíu.
Áshildur bendir á að börn hafi tek-
ið þátt í hernaði frá örófi alda en
þeim hafi fjölgað eftir að léttari vopn
komu til sögunnar. Áður fyrr hafi
börn ekki haft líkamlega burði til að
bera þau vopn sem notuð voru. Önn-
ur ástæða fyrir því að hersveitir nota
börn í auknum mæli að sögn Áshildar
er hversu auðvelt er að stjórna börn-
um. „Sagt er að þau séu óhræddari
en fullorðnir og auðveldara að fá þau
til að gera ýmislegt. Auðvitað er stað-
reyndin þó sú að þau gera sér síður
grein fyrir hættunum sem að steðja.“
Áshildur segir að börn séu þó að
mörgu leyti verri hermenn en full-
orðnir. Þau séu líklegri til að slasast á
vígvellinum, segja frekar frá leynd-
armálum herflokksins og eigi til að
skipta um lið og fara yfir til andstæð-
inganna.
„Þeirra takmark er fyrst og fremst
að lifa af, fæst fara þau í stríð af hug-
sjónaástæðum. Oftast er það þannig
að þeim er rænt og þau neydd til að
taka þátt í stríði.“
Eru oft að leita eftir öryggi
Barnungir hermenn í Kólumbíu
eru taldir vera um 11–14 þúsund tals-
ins en vandinn þar er ólíkur því sem
áður hefur þekkst að því leyti að 80%
barnungra hermanna virðast ganga
sjálfviljug til liðs við vopnaðar sveitir,
að sögn Áshildar. Þau börn sem eru í
mestri hættu á að leiðast út í her-
mennsku eru þolendur heimilis-
ofbeldis en einnig börn sem beitt
hafa verið kynferðisofbeldi, börn sem
koma úr barnmörgum fjölskyldum
þar sem oft er ekki nóg að bíta og
brenna, munaðarleysingjar og börn í
dreifbýli sem búa nálægt átakasvæð-
um. „Þau eru sem sagt oft að leita
eftir öryggi, telja sig munu sleppa við
ofbeldi, en líta líka á hermennsku
sem einu leiðina til að fá félagslega
viðurkenningu,“ segir Áshildur.
Upplýsa eitt morð
af hverjum þúsund
Borgarastyrjöld hefur geisað í
landinu síðustu 39 árin þar sem
skæruliðahópar berjast gegn stjórn-
völdum en auk þess sín á milli.
Stærsti skæruliðahópurinn FARC
hefur um 7.400 barnahermenn á
sínum snærum en algengast er að
börn séu tekin inn í hersveitir þegar
þau eru 11–13 ára gömul.
„Ofbeldi í Kólumbíu er komið á
mjög hátt stig og fólk er orðið sam-
dauna því. Þannig má til dæmis
nefna að af hverjum þúsund morðum
sem framin eru, og þá alveg óháð
stríðinu, má búast við að einungis eitt
upplýsist. Mannrán eru daglegt
brauð og enginn kippir sér upp við
þau.“
Hún bendir á að eitt sem gerir
starf hjálparstofnana eins og UNI-
CEF erfiðara í Kólumbíu en ella er
að stjórnvöld vilja ekki viðurkenna að
borgarastyrjöld geisi í landinu held-
ur tala þau alltaf um hryðjuverka-
árásir skæruliða. Hjálparsamtök eru
því í landinu í boði stjórnvalda og allt
starf verður að vera í samvinnu við
þau.
Hóparnir misjafnir
Skæruliðahóparnir koma misjafn-
lega fram við börnin, sum búa við
daglegt ofbeldi og hungur. Mörg
þeirra verða vitni að morði og sum
eru látin fremja morð. „Börn sem
taka þátt í stríði eru svipt æsku sinni.
Hermennskan á eftir að móta þroska
þeirra og lífsviðhorf. Það er samt
hægt að hjálpa þeim að komast aftur
inn í samfélagið en hvernig tekst til
fer hins vegar eftir því hvernig er
unnið með þeim eftir á og líka eftir
því hvaða hóp þau tilheyrðu.
Það er reyndar algengt á meðal
fyrrverandi barnahermanna að þeir
hafa oft háleita drauma um hvað þeir
vilja verða, til dæmis læknar eða
hjúkrunarfræðingar, eitthvað sem
snýst um að hjálpa öðrum,“ segir Ás-
hildur.
Hættulegt að flýja
Hermennskan er gjarnan víta-
hringur því þótt börnin vilji komast
út úr henni getur verið hættulegt fyr-
ir þau að flýja ef þau nást aftur. Þau
búa stundum yfir hættulegri vitn-
eskju sem ekki er talið æskilegt að
aðrir komist yfir. Hafa stjórnvöld
stundum brugðið á það ráð að flytja
börnin yfir í annað hérað til að
vernda þau.
Áshildur segir að á vegum stjórn-
valda í Kólumbíu séu verkefni í gangi
sem miða að því kenna krökkum sem
hafa verið hermenn að verða aftur
nýtir þegnar í samfélaginu. „Sum eru
vön því að allt, jafnvel minnstu skær-
ur, sé leyst með ofbeldi. Stundum
þurfa þau jafnvel að læra það sem
okkur finnst einföld samskipti eins
og að leika sér í fótbolta án þess að
allt fari í háaloft.“
Takmark barnanna er
fyrst og fremst að lifa af
Reuters
Líbería er eitt þeirra landa þar sem börn hafa verið neydd til að stunda hermennsku en talið er að slíkt eigi sér stað
á um 30 svæðum í heiminum. Hér sést ungur drengur sem barðist í Líberíu í borgarastyrjöldinni þar í fyrra.
Sífellt fleiri börn
gegna herþjónustu í
heiminum. Bryndís
Sveinsdóttir ræddi við
Áshildi Linnet sem
hefur nýlokið
meistaraprófsritgerð
um barnunga her-
menn í Kólumbíu.
Áshildur Linnet
’Sagt er að þau séuóhræddari en fullorðnir
og auðveldara að fá þau
til að gera ýmislegt.‘
bryndis@mbl.is
JOHN Ashcroft, dómsmála-
ráðherra Bandaríkjanna,
neitaði á fundi með þing-
mönnum í fyrradag að birta
opinberlega skýrslu frá
ráðuneytinu en í henni er
því haldið fram, að á stríðs-
tímum sé forseti Bandaríkj-
anna ekki bundinn af lögum
og alþjóðasamningum um
bann við pyntingum.
Kom þetta fram á fundi Ash-
crofts með dómsmálanefnd öld-
ungadeildarinnar en þar fullyrti
hann, að George W. Bush forseti
hefði aldrei skipað svo fyrir, að
brjóta mætti fyrrnefnd lög.
Á þriggja tíma fundi með dóms-
málanefndinni gengu þing-
menn mjög hart að Ash-
croft og einkum demó-
kratar, sem sögðu, að með
skýrslu dómsmálaráðu-
neytisins hefði verið lagður
grunnur að því, sem gerð-
ist í Abu Ghraib-fangelsinu
í Bagdad.
Demókratar sögðu, að
hugsanlega hefði Ashcroft
gerst sekur um óvirðingu við þingið
með því að neita að birta skýrsluna
en sumir repúblikanar sögðu, að
yrði skýrslan birt, væri hætta á, að
umheimurinn mistúlkaði stefnu
Bandaríkjastjórnar gagnvart pynt-
ingum.
Neitaði að birta
pyntingaskýrslu
John Ashcroft
Washington. AP.SÆNSKI tóbaksframleiðandinn
Swedish Match er ósáttur við að
mega ekki selja vöru sína, hið svo-
nefnda „snuff“, í öðrum ríkjum Evr-
ópusambandsins, að sögn netsíðu
norska blaðsins Aftenposten. Hefur
fyrirtækið nú borið málið undir ESB-
dómstólinn. Sænska stjórnin hefur
tjáð ESB að hún telji rangt að banna
snuff en leyfa aðrar tegundir tóbaks.
Rök ESB hafa verið að gömul hefð
sé fyrir venjulegu neftóbaki, sem
einnig er hægt að taka í vörina, og
ekki sé hægt að banna sígaretturnar
vegna mikilvægis þeirra í efnahagn-
um. Lögmenn Swedish Match segja
hins vegar að gömul hefð sé fyrir
snuffi í Svíþjóð.
Finnski lögfræðingurinn Tuula
Pynnä er ósammála Svíunum. Hann
bendir á að snuff sé mjög ávanabind-
andi og erfitt að átta sig á því hvort
fólk sé að nota það. „Nemandi getur
notað snuff í tímum án þess að kenn-
arinn taki eftir því og ég get verið
með snuff í vörinni og samt blaðrað í
allan dag,“ segir hann.
Lögmenn Swedish Match hafa lagt
fram niðurstöður rannsókna sem
þeir segja að sýni að munnkrabba-
mein sé ekki algengara meðal not-
endanna en annarra og snuff sé ekki
fyrsta skrefið hjá fólki sem fari síðan
að reykja. Franskir embættismenn
hafa á hinn bóginn lagt fram gögn um
rannsóknir sem gefa til kynna að
tengsl séu milli munnkrabba og
munntóbaks.
Ósáttir við
snuff-bann