Morgunblaðið - 21.08.2004, Blaðsíða 29

ÚR VESTURHEIMI
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 2004 29
KRAKKARNIR voru spenntir við
komuna til Manitoba í lok júní og
spennan var ekki síðri daginn fyrir
brottför. „Þetta hefur verið æð-
islegt,“ sagði Fanný Rut Meldal
Frostadóttir sem var lengst af hjá
Brent Johnson og fjölskyldu í Gimli.
„Fólk hefur tekið okkur sérstaklega
vel og gert allt fyrir okkur.“
Fanný er 20 ára stúdent frá
Menntaskólanum á Akureyri. Hún
segir að undanfarin tvö sumur hafi
þátttakendur í Snorraverkefninu á
Íslandi dvalið hjá fjölskyldunni og
þannig hafi hún kynnst verkefninu.
„Ég smitaðist og vildi kynnast þessu
umhverfi af eigin raun,“ segir hún um
þátttöku sína. ,„Skólasystir mín tók
þátt í verkefninu í fyrra en ég vissi
samt ekki við hverju var að búast
nema hvað allir höfðu borið verkefn-
inu vel söguna og því átti ég aðeins
von á góðu.“
Verkefnið stendur yfir í um sex
vikur hverju sinni. Markmiðið er að
kynna íslenskum ungmennum sögu
íslenskra innflytjenda og ættingja
þeirra í Nýja Íslandi með það fyrir
augum að viðhalda og efla tengslin
milli Íslands og Kanada.
„Það sem kom mér mest á óvart
hérna er hvað Ísland er mikilvægt í
huga fólks af íslenskum ættum,“ seg-
ir Fanný. „Íslendingar skipta þetta
fólk miklu máli og hafa mikið að
segja. Stelpurnar í Snorraverkefninu,
sem komu til okkar á Akureyri á ný-
liðnum árum, gáfu ákveðna vísbend-
ingu um hugarfarið hérna en vin-
semdin var allt önnur og meiri en ég
átti von á.“
Fanný segir að reynslan í Vestur-
heimi eigi eftir að nýtast sér um
ókomna framtíð. „Ég á eftir að reyna
ýmislegt nýtt og geri ráð fyrir að eiga
eftir að ferðast meira í framtíðinni. Ég
hef á tilfinningunni að allt nýtt sem ég
á eftir að reyna verði gott og frábært,
eigi ég eftir að koma aftur til Kanada.
Ég fer héðan með mjög góðar minn-
ingar og stefni að því að koma aftur.“
Þar til í sumar höfðu aðeins stúlkur
tekið þátt í Snorraverkefninu í Vest-
urheimi en að þessu sinni voru tveir
piltar í hópnum, Magnús Sigurðsson
og Geir Konráð Theódórsson. „Þetta
hefur verið yndislegt,“ segir Geir sem
er frá Borgarnesi. ,„Við höfum farið
víða og kynnst mörgu góðu fólki,“
bætir hann við, en Geir bjó hjá Rosa-
lind og Einari Vigfusson í Árborg.
„Ég vissi ekkert um Kanada áður en
ég kom hingað. Tilgangurinn með
ferðinni var meðal annars sá að reyna
að hitta ættingja, en þetta hefur verið
ótrúleg reynsla.“
Geir segist hafa séð auglýsingu um
verkefnið í Menntaskólanum á Ak-
ureyri og hann hafi ákveðið að sækja
um. „Það var svo sannarlega rétt af
mér að gera það,“ segir hann.
Geir er 18 ára og byrjar í Fjöl-
brautaskólanum á Akranesi í haust
eftir að hafa verið í tvö ár í MA. „Allir
í hópnum eru mjög ánægðir með
dvölina og samstarf háskóla á Íslandi
og Manitobaháskóla gefur okkur
möguleika á að koma aftur. Nýja Ís-
land er yndislegur staður.“
Vinsemd-
in fyrir
vestan
Morgunblaðið/Steinþór
Geir Konráð Theódórsson með Rosalind og Einari Vigfusson í Árborg.
Berry Arnason, Eric Stefanson og Wanda Anderson í framkvæmdastjórn
Snorraverkefnisins gáfu þátttakendum bækur áður en þeir fóru aftur til
Íslands og hér tekur Fanný Rut Meldal Frostadóttir við gjöf sinni.
Átta íslensk ungmenni
tóku þátt í Snorraverkefn-
inu í Vesturheimi, Snorri
West, í sumar. Steinþór
Guðbjartsson fylgdist
með gangi mála og ræddi
við þátttakendur áður en
þeir héldu aftur til Íslands
á dögunum.
SUMARIÐ 1896 héldu nokkrir Ís-
lendingar til Manitoba í Kanada. Einn
þeirra var Valtýr Guðmundsson,
kunnur stjórnmálamaður, sem fór
vestur til að heimsækja foreldra sína
og systkini. Margir tóku á móti hon-
um í Winnipeg. Um svipað leyti var
Guðjón Þórðarson frá Akranesi á ferð
vestra. Hann var einn á ferð og eng-
inn tók á móti honum. Hann þekkti
engan og kunni ekki einu sinni málið
sem talað var í nýja heiminum. Saga
hans þar var heldur aldrei sögð.
Snemma talinn af
Guðjón Þórðarson var afi systkin-
anna Ingu Jónu, Herdísar og Guð-
jóns. „Ragnheiður, systir hans og
móðir Ríkharðs Jónssonar, sagði okk-
ur að Guðjón Þórðarson hafi verið
sendur frá Akranesi sumarið 1896 til
Ameríku til að létta undir með fjöl-
skyldunni,“ segir Inga Jóna. ,,Hann
var þá 10 ára og varð 11 ára í desem-
ber sama ár. „Áður hafði frændfólk
hans flutt vestur um haf og hugmynd-
in var sú að senda elsta drenginn og
gefa honum tækifæri til að spreyta
sig í nýju landi. Hann neitaði að fara
og þá var sá næsti sendur, Guðjón afi.
Skömmu síðar dreymdi móður hans
draum þar sem hún sá Guðjón hverfa
fyrir horn á stórum kletti. Hún túlk-
aði drauminn á þann veg að hún ætti
ekki eftir að sjá Guðjón aftur. Nokkr-
um árum síðar fæddist henni annar
drengur sem hún skírði líka Guðjón.
Hann dó á þriðja ári. Næsta syni sem
fæddist var einnig gefið nafnið Guð-
jón. Hann drukknaði við Akranes
þegar hann var 24 ára.“
Inga Jóna segir að afi sinn hafi siglt
til New York þar sem frændi hans
hafi átt að taka á móti honum. ,,Þegar
hann kom til New York var enginn
frændi á hafnarbakkanum. Guðjón sá
að hann varð að bjarga sér á eigin
spýtur og ákvað að slást í för með
fólki sem var á leið til Winnipeg.“
Fjölskyldan veit lítið um dvöl Guð-
jóns í Kanada. Hann sendi aldrei bréf
til Íslands og enginn sagði frá honum.
,,Það eina sem við vitum er að hann
bjó norðarlega á vesturbakka Winni-
pegvatns. Við vitum að hann komst
tiltölulega fljótt að í vinnumennsku
hjá ekkju sem rak eigið býli. Hann bjó
hjá henni töluvert lengi og þar lærði
hann ýmislegt af innfæddum, meðal
annars að veiða fisk í gegnum ís á
vatninu og að veiða ýmsar dýrateg-
undir í skóginum. Við vitum lítið
meira nema það að hann sagði frá því,
að við komuna hafi hann einsett sér að
afla sér fjár til að geta keypt farmiða
til Íslands. Það tók hann 12 ár og 1908
bankaði hann á útidyrnar á Vegamót-
um á Akranesi og sagði við lang-
ömmu: „Ég er kominn aftur heim.““
Meðfæddur einbeittur vilji
Inga Jóna segir að Ragnheiður,
systir Guðjóns, hafi fyrst og fremst
munað eftir því hvernig hann var
klæddur við komuna. „Hún talaði
mikið um það að skósíð skinnkápa
hans hafi vakið athygli. Hún var
saumuð úr úlfaskinni og slík flík hafði
ekki sést áður á Skaganum.“
Guðjón gerðist fiskimaður eftir
komuna en varð bráðkvaddur við mó-
gröft 1941, tæplega 56 ára að aldri.
,,Hann ræddi aldrei um dvölina í Kan-
ada, hélt þeirri sögu fyrir sig og fór
með hana í gröfina. En við systkinin
ólumst upp við þessa sögu og okkur
fannst hún ekki aðeins sérstök heldur
mjög sterkur vitnisburður um þennan
einbeitta vilja sem hann var greini-
lega fæddur með. Hann ræktaði hann
með sér við þessar erfiðu aðstæður og
það hefur alltaf verið í okkur ákveðin
löngun til að vita meira en það hefur
verið erfitt að afla upplýsinga. Afi
Guðjón var mjög harður og duglegur
fiskimaður og kenndi sonum sínum
ungum að veiða. Foreldrar okkur fóru
að Winnipegvatni þegar þeir voru á
ferð hérna vestra fyrir um 15 árum og
það var föður mínum mjög mikils
virði að sjá með eigin augum landið
þar sem faðir hans hafði lært að fiska
og draga fram lífið.“
Þetta var önnur heimsókn Geirs og
Ingu Jónu til Manitoba en þau komu
líka í stutta heimsókn í febrúar 2001.
Inga Jóna segir að þessar heimsóknir
hafi verið sér ákaflega dýrmætar
vegna tengslanna. ,,Í bæði skiptin hef
ég sett mig í spor afa og annarra sem
komu hingað fyrir aldamótin 1900.
„Það er augljóst að þetta fólk þurfti
að hafa mikið fyrir því að halda lífi
vegna áður ókunnugra aðstæðna. Það
var mjög mikið frost þegar við kom-
um hingað í febrúar 2001 og ég man
alltaf þegar við stóðum á Víðinesi
sunnan við Gimli og horfðum út á ísi-
lagt vatnið. Fólk sagði að það væri
leiðinlegt fyrir mig að koma að vetri
til vegna fegurðarinnar á sumrin en
ég svaraði því til að mér fyndist ein-
mitt gott að koma fyrst að vetri til því
ég hefði fengið söguna svo sterkt í
mig að landið hefði heilsað fólkinu
okkar á sínum tíma með miklum
kulda. Það var svo kalt og svo miklir
erfiðleikar sem mættu þessu fólki að
það varð að gera allt sem það gat til
þess að lifa af við þessar aðstæður.
Þessar aðstæður efldu Guðjón afa og
við höfum notið góðs af því.“
Morgunblaðið/Steinþór
Systurnar Herdís og Inga Jóna Þórðardætur hittu Sharon Jonasson í Nýja
Íslandi en afi hennar fór frá Íslandi um svipað leyti og afi þeirra.
Inga Jóna Þórðardóttir og Geir H. Haarde fjár-
málaráðherra heimsóttu Íslendingabyggðir í
Bandaríkjunum og Kanada. Ferðin var sérstaklega
mikilvæg fyrir Ingu Jónu og systur hennar, Her-
dísi, sem var með í för ásamt eiginmanni sínum Jó-
hannesi Ólafssyni, því í og með voru þær að reyna
að fá botn í ákveðna sögu. Steinþór Guðbjartsson
hlustaði af athygli á frásögn Ingu Jónu.
Týndur í tólf ár
steg@mbl.is