Morgunblaðið - 21.08.2004, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. F
rækinn sigur íslenska
karlalandsliðsins í
knattspyrnu á Ítölum
í vikunni færir okkur
enn heim sanninn um
mikilfengleik íþróttanna og það
hversu tölfræði og nafnalistar á
pappír duga skammt þegar blásið
er til leiks. Á sama hátt og Grikkir
voru minnstir spámanna í úr-
slitakeppni Evrópumótsins á dög-
unum en unnu samt, sýndu ís-
lensku landsliðsmennirnir að með
harðri baráttu og réttu hugarfari
má leggja jafnvel frægustu and-
stæðinga að velli og má leiða að
því líkur að spagettíið hafi hrokkið
ofan í einn eða fleiri sunnar í álf-
unni þegar smáþjóðin í norðri
felldi sólbrúnu gulldrengina á
þeirra eigin bragði.
Það er alltaf gaman þegar okkar
mönnum gengur vel og það er í
sjálfu sér alltaf ánægjuefni þegar
staðfesting kemur á því að þrátt
fyrir alla þá peninga sem hafa
flætt inn í íþróttirnar séu þær enn
þess eðlis að engin úrslit sé í raun
hægt að bóka fyrirfram og að vís-
asti vegur til glötunar sé að van-
meta andstæðinginn. Sem var auð-
vitað nákvæmlega það sem Ítalir
gerðu á Laugardalsvellinum og
flestar stærstu knattspyrnuþjóðir
gerðu í tilfelli Grikkja sem státuðu
hvorki af stórstjörnum né sig-
ursælu liði, en höfðu þeim mun
meir af keppnisgleði, liðsanda og
skipulagi til þess að fleyta þeim
alla leið.
Frábær stemningin á Laug-
ardalsvellinum var svo auðvitað
sérstakur kapítuli út af fyrir sig og
er Knattspyrnusambandinu og þó
einkum formanninum Eggert
Magnússyni svo að þakka að nýtt
aðsóknarmet var sett og að aftur
náðist að skapa sigurstemningu
um íslenska landsliðið sem sannast
sagna hefur ekki staðið undir
væntingum að undanförnu; hrapað
niður um mörg sæti á stigalista Al-
þjóða knattspyrnusambandsins og
mátti þola stórskell, 6:1, gegn
Englendingum fyrr í sumar í Man-
chester. Kannski er hér hafið nýtt
upphaf að sigurskeiði landsliðsins
okkar?
Knattspyrnuáhorf gæti
verið full atvinna!
Og það hafa svo sannarlega
skipst á skin og skúrir í knatt-
spyrnunni þetta sumarið. Úr-
slitakeppni EM var að mörgu leyti
frábær og víst er að sjaldan ef
nokkru sinni hefur verið jafn mikil
eftirvænting fyrir upphafi leiktíðar
eins og nú í ensku knattspyrnunni.
Skjár einn hefur fengið sýning-
arréttinn; sýnir leiki beint í sjón-
varpi sem aldrei fyrr og skyndi-
lega er sú staða komin upp að allt
upp í sex leiki úr einni og sömu
umferðinni í ensku úrvalsdeildinni
má sjá í beinni útsendingu hér á
landi. Það er mun meira en ensk-
um knattspyrnuunnendum sjálfum
gefst kostur á og er sannarlega
þakkarvert. Afleiðingin verður
væntanlega sú að sparkspekingar
munu í auknum mæli þurfa að
velja og hafna og slökustu leikirnir
mæta afgangi, því til viðbótar býð-
ur Sýn upp á leiki úr spænsku
knattspyrnunni, leiki úr Meist-
aradeild Evrópu og frá bikarmót-
unum í Englandi. Það er því nán-
ast hægt að stunda áhorf á
knattspyrnu í íslensku sjónvarpi
sem fulla vinnu þessa dagana! Það
er mikil breyting frá því Bjarni
Fel. lýsti einum leik á laugardegi
hér fyrir nokkrum árum, en breyt-
ingin varð raunverulega þegar
Stöð 3 kom til sögunnar og keypti
sýningarréttinn af ensku knatt-
spyrnunni 1996 og hóf að sýna
fleiri leiki beint, t.d. á sunnudögum
og mánudögum. Sá sem þetta ritar
lýsti þá leikjum í beinni útsend-
ingu á stöðinni og minnist þess
enn hversu mikill áhugi var á
þessu sjónvarpsefni og þeim gríð-
arlegu viðbrögðum sem sjónvarps-
stöðin fékk fyrir vikið.
FH spilar skemmtileg-
ustu knattspyrnuna
Ein afleiðing þess að hafa knatt-
list fremstu snillinga heims inni í
stofu hjá sér á hverjum de
vitaskuld sú að gerður er s
anburður á því sem þar á
og því sem íslenskir knatt-
spyrnumenn bjóða upp á.
verður að segjast alveg ein
að sá samanburður er ekk
hagstæður. Einhverjir kyn
segja að það sé út af fyrir
saman eðlilegt, en þá er þv
bæta að gæðin í íslensku k
spyrnunni virðast ekki þok
rétta átt og fullyrða má að
hafi verið sterkari fyrir 5–
síðan, þegar úrslitin hjá ís
liðunum á Evrópumótunum
knattspyrnu eru höfð til h
Þetta er vitaskuld alls e
gott. Íslandsmeistarar KR
liði sem er hvorki svipur h
frá því meistaraliði sem he
að inn titlum á undanförnu
Fyrir mót var fullyrt að ek
státaði af jafn mikilli breid
raunin hefur verið sú að li
ar lykilmanna í leik eftir le
úrslitin eru eftir því. Þá he
ið athygli hversu varnarsin
leikaðferð liðsins hefur ver
vel á heimavelli, og virðast
arataktar horfnir suður til
arfjarðar þar sem FH-ing
tekið við boltanum og spila
skemmtilegustu knattspyr
þetta sumarið; með fjörug
sóknarleik og hæfilegri lei
Fleiri lið hafa dottið nið
almennsku eins og KR. Ak
og Fylkir virðast þannig e
sér almennilega á strik mi
væntingar, enda þótt góð ú
sjáist inn á milli. Helst er
menn hafi komið andstæði
sínum á óvart sem og Kefl
og Víkingar, sérstaklega n
síðkastið, en það virðist hl
KA, Grindavíkur og Fram
ast við falldrauginn þetta á
Naflaskoðun er
nauðsynleg í hau
Hvernig sem lyktir verð
anum á toppi og botni úrv
arinnar í knattspyrnu í lok
ember tel ég rétt að foryst
Knattspyrnusambandsins
fyrir ákveðinni naflaskoðu
Af fótamennt
Eftir Björn Inga
Hrafnsson
U
ndanfarna daga og vikur hefur
hitabylgja glatt landsmenn.
Fólk hefur fækkað fötum,
dregið fram Benidormgallana
og allir hafa sameinast um að
tala um veðrið. Oftast hefur þeirri umræðu
lokið með orðum á borð við að „þetta geti nú
ekki verið eðlilegt“ eða „að þessu hljóti nú að
linna“. Vissulega er gaman í góða veðrinu og
indælt að geta hvílt eskimóagallann smá-
stund. Mannlíf blómstrar og streitan sem oft
hrjáir fólk virðist hjaðna. Hins vegar boðar
góða veðrið ekki eingöngu góð tíðindi og þó
að það sé mikilvægt að einblína á hið já-
kvæða borgar sig ekki að leiða hitt hjá sér.
Hreinleiki er ekki
eðlislægur eiginleiki
Í upphafi hitabylgjunnar jókst mjög styrk-
ur loftmengandi efna í andrúmsloftinu. Á
mælistöðvum Umhverfis- og heilbrigðisstofu
Reykjavíkur mátti sjá að ósonstyrkur fór
hækkandi og ennfremur jókst styrkur ann-
arra efna; þ.e. brennisteinsdíóxíðs, köfnunar-
efnis- og kolvetnissambanda og fíngerðs svif-
ryks. Aðstæður voru mjög góðar fyrir
svokallaða þreykmyndun en það kallast
þreykur (sbr. enska orðið smog) þegar reyk-
mistur myndast af völdum mengunar.
Þreykur myndast þegar heitt er, sólríkt og
logn — og andrúmsloft er mengað. Við lá að
þreykur myndaðist yfir Reykjavík í góðviðr-
inu en sökum hafgolu sem kom loftinu í
Reykjavík á hreyfingu sluppum við fyrir
horn að þessu sinni.
Í þreyk getur ósónstyrkur orðið hættu-
lega mikill og valdið gróðurskemmdum og
jafnvel heilsutjóni manna og dýra. Andrúms-
loftið getur ert fólk í öndunarfærum og þeim
sem eru með viðkvæm öndunarfæri eða
sjúkdóma á borð við asma er gjarnan ráðlagt
að halda sig innan dyra þegar þreykur leggst
yfir erlendar stórborgir.
Það er skondið að við Íslendingar stærum
okkur iðulega af því við útlendinga sem hing-
að koma hversu dásamlega hreint landið sé,
loftið ferskt og vatnið gott. En á sama tíma
gerum við lítið sem ekkert til að varðveita
þessar auðlindir okkar. Hreinleiki er ekki
eðlislægur eiginleiki Íslands. Hann er gjöf
sem við höfum fengið vegna heppilegra nátt-
úrulegra aðstæðna og strjálbýlis. En öllum
gjöfum er hægt að spilla með illri meðferð og
hugsunarleysi.
Loftmengun af völdum bílaumferðar fer
sívaxandi í þéttbýli. Bílaeign landsmanna er
gríðarleg en hlutfall þeirra sem ferðast með
almenningssamgöngum, gangandi eða hjól-
andi með afbrigðum lágt. Þó að það skýri
ekki mengunina eitt sér er umhugsunarvert
að hér í Reykjavík eru 4% allra ferða farin
með almenningssamgöngum en víða í Evr-
ópu má sjá mun hærra hlutfall, allt upp í
20%. Vonandi batnar þetta hlutfall með nýju
leiðakerfi og bættri þjónustu Strætó bs. sem
hefur lagt í miklu vinnu að undanförnu til að
endurskipuleggja þjónustu sína. Ljóst er þó
að hugarfarsbreytingu almennings þarf til.
Ekki er endalaust hægt að ætlast til þess að
hið opinber
urunum.
Allar töl
hugsunarlí
tölfræði til
Miklubrau
arbraut hv
ferðin linnu
bíl. Ef ég lí
að dæmi þ
keyrt af st
ég hefði ge
Þessum
breyta. Á s
við förum f
slöku mata
og heilbrig
ur líka ske
En hvað
fólki að leg
Að blekkja
sjálfan sig
Loftmeng
að við þur
Eftir Katrínu
Jakobsdóttur
UPPSKURÐUR Á ATVINNU-
LEYSISBÓTAKERFI
Þjóðverjar hafa átt við langvinnastöðnun að stríða í efnahagslíf-inu. Velferðarkerfið er að sliga
þá og ósveigjanleiki á vinnumarkaði er
atvinnulífinu fjötur um fót. Menn hafa
fyrir löngu gert sér grein fyrir því að
umbóta er þörf, en andstæðingar
þeirra – stéttarfélögin – hafa haft slík
ítök að stjórnmálamenn hafa talið það
jafngilda pólitísku sjálfsmorði að ráð-
ast í uppskurð á kerfinu. Það sást ber-
lega í aðdraganda síðustu kosninga í
Þýskalandi þegar meginvandamálin,
sem taka þurfti á í þýskum efnahags-
málum, voru nánast sniðgengin í póli-
tískri umræðu. Lágu þar hægrimenn
ekki síður undir gagnrýni en vinstri-
menn fyrir það.
Nú um áramót hyggst stjórn Ger-
hards Schröders kanslara hrinda í
framkvæmd nýrri áætlun, sem á að
gerbreyta atvinnuleysisbótakerfinu í
Þýskalandi. Þessar fyrirhuguðu að-
gerðir, Hartz IV-áætlunin, hafa vakið
mikla ólgu í landinu, einkum í austur-
hlutanum, þar sem tugþúsundir manna
hafa streymt út á götur til að mótmæla
þeim. Ástæðan fyrir því að viðbrögðin
eru mun harðari í austurhluta Þýska-
lands en vesturhlutanum er sú að þar
er atvinnuleysið mun meira, eða 18,5%
á móti 8,5%. Alls eru um 4,5 milljónir
manna atvinnulausar í landinu.
Núverandi atvinnubótakerfi í Þýska-
landi er lýst í fréttaskýringu, sem birt-
ist í Morgunblaðinu í gær. Þar kemur
fram að þegar fólk missir vinnuna í
Þýskalandi fær það bætur, sem nema
60% af laununum, sem það hafði áður,
en 67% ef það hefur börn á framfæri.
Þessar bætur fást í tvö ár og átta mán-
uði. Eftir það fást bætur sem nema 53–
57% af fyrri launum í ótakmarkaðan
tíma. Við þetta bætast svo greiðslur
eins og fjölskyldu- og húsnæðisbætur.
Samkvæmt Hartz IV verður tímabilið,
sem fólk fær hærri atvinnuleysisbætur
hins vegar stytt í tólf mánuði, en átján
mánuði hjá þeim, sem eru eldri en 55
ára. Þá verður seinna skrefið lagt niður
þannig að í stað þess að fólk fái bætur í
ótakmarkaðan tíma, sem byggjast á
fyrri launum, fá allir sömu upphæð sem
verður um 30 þúsund krónur.
Þetta eru mjög róttækar breytingar.
Í núverandi kerfi eru augljósir hvatar
til þess að fara ekki út á vinnumark-
aðinn. Markmiðið er að þeir hverfi.
Hagfræðingar hafa reiknað út að áætl-
unin geti leitt til þess að allt að 300 þús-
und manns hefji störf og þrýstingurinn
á þá hálfu milljón manna, sem fái skert-
ar bætur um áramót, muni vaxa gríð-
arlega.
Stjórnarandstaðan í Þýskalandi hef-
ur séð sér leik á borði að grafa undan
stjórn Schröders og líkir mótmæla-
göngunum við mánudagsgöngurnar
sem farnar voru í Austur-Þýskalandi
þegar alþýðulýðveldið var í andarslitr-
unum og Berlínarmúrinn riðaði til falls.
Schröder sakar hægri-miðjuflokkana í
stjórnarandstöðu um að hafa tekið
höndum saman við arftaka gömlu
kommúnistanna í mótmælunum og
kristilegir demókratar stilli sér upp við
hlið þeirra einungis til að hagnast á
óánægju almennings. Angela Merkel,
formaður kristilegra demókrata,
reyndi í gær að slá á þessar raddir, lof-
aði Hartz IV-áætlunina og umbóta-
stefnu Schröders og sagði að ekki væri
um annan kost að ræða. Hún gagnrýndi
hins vegar framkvæmdina og er það
kunnuglegt stef.
Það er augljóst að atvinnubótakerfi,
sem er þannig úr garði gert að það
kemur í veg fyrir að fólk fari á vinnu-
markaðinn, er meingallað. Þýska
stjórnin er síður en svo að afnema vel-
ferðarkerfið. Hún er að grípa til löngu
tímabærra aðgerða, sem líklegar eru
til að hleypa vexti í atvinnulífið. Í
Þýskalandi velta menn nú vöngum yfir
því hvort þverrandi stuðningur við um-
bæturnar muni verða til þess að
Schröder dragi í land. Það væri afleitt
ef svo færi.
EINANGRUN DAUFBLINDRA
Norræn ráðstefna um daufblinda ínútímasamfélagi hófst hér í
Reykjavík á miðvikudag og lýkur á
morgun, sunnudag.
Það er bæði rétt og þarft að vekja at-
hygli á stöðu daufblindra í nútímasam-
félagi og ljóst af því sem þegar er kom-
ið fram á ráðstefnunni, að íslenskt
samfélag hlúir ekki að daufblindum
einstaklingum með sambærilegum
hætti og gert er annars staðar á Norð-
urlöndum.
Fyrirlestur, sem daufblind kona,
Fjóla Björk Sigurðardóttir, flutti á
ráðstefnunni á fimmtudag, „Hvað er
það sem einkennir líf daufblindra?“,
hlýtur að hafa vakið marga til umhugs-
unar um hvað sé hægt að gera, til þess
að rjúfa þá skelfilegu félagslegu ein-
angrun sem daufblindir búa við. „Ég er
mjög einangruð frá umheiminum og
það finnst mér allra verst við mína fötl-
un,“ sagði Fjóla Björk í fyrirlestri sín-
um. Fjóla Björk lýsti því hversu háð
hún er aðstoð túlks, því það séu svo fáir
sem hún geti talað við með fingramáli.
Hún geti hins vegar ekki alltaf fengið
túlk, þegar hún þurfi á að halda og það
takmarki samskiptin sem hún getur
haft við vini og ættingja.
Það er ljóst, að hér þurfa að koma til
ákveðnar úrbætur. Það er samfélags-
leg skylda okkar að gera fötluðum ein-
staklingum, eins og daufblindum, lífið
eins bærilegt og unnt er. Íslenska þjóð-
in hefur vel efni á því að styðja dauf-
blinda með sómasamlegum hætti og
það er á engan hátt boðlegt, að hér sé
slík þjónusta mun lakari en hún er á
hinum Norðurlöndunum.
Það þarf að komast til botns í því,
hversu margir Íslendingar eiga við
slíka fötlun að stríða og sníða sérhæfða
þjónustu við daufblinda, að þeirra þörf-
um og óskum.
Það fer ekkert á milli mála, að dugn-
aður Fjólu Bjarkar og elja eru hennar
helsti styrkur. Hún notar tölvu með
blindraskjá, sem gerir henni kleift að
skrifast á við vini og ættingja, með
tölvupósti. Sömuleiðis fær hún sendar
fréttir og greinar í tölvupósti, sem gera
henni kleift að fylgjast með því sem er
að gerast í heiminum. Þrátt fyrir já-
kvæða þætti eins og tölvunotkun dauf-
blindra, er ljóst af lýsingu Fjólu Bjark-
ar á daglegu lífi daufblindra, að þeir
lifa við sorglega mikla félagslega ein-
angrun.
Ísland er eitt fremsta velferðarríki
heims. Við megum ekki gleyma ein-
staklingum eins og daufblindum, bara
fyrir þær sakir einar, að þeir geta ekki
látið í sér heyra.