Morgunblaðið - 05.09.2004, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÝSKA stjórnin hefur tilkynnt að hún hygg-
ist ekki áfrýja dómi Mannréttindadómstóls
Evrópu í máli Karólínu af Mónakó sem féll
fyrr í sumar. Forsvarsmenn fjölmiðla í
Þýskalandi höfðu hvatt stjórnina til að vísa
málinu til yfirdeildar dómstólsins.
Mannréttindadómstóllinn taldi í dómi sín-
um að ákvæði Mannréttindasáttmálans um
friðhelgi einkalífs (8. grein) hefði verið brotið
þar sem þýska ríkið hefði ekki gert nóg til að
vernda Karólínu Mónakóprinsessu gegn
ágangi fjölmiðla. Meginviðmið varðandi mat á
því hvort myndbirting væri heimil fælist í því
hvort hún geti talist framlag til umræðu sem
varðar almenning. Minna máli skipti hvar
myndirnar væru teknar. Einstaklingar, jafn-
vel þótt frægir væru, ættu ekki að þurfa að
sæta því að myndir væru birtar af þeim, án
þeirra samþykkis, þótt þeir létu sjá sig á al-
mannafæri til dæmis í búðarferð, á bað-
strönd, á skíðum eða á veitingastað. Öðru
máli myndi gegna ef viðkomandi væru í op-
inberum erindagjörðum af einhverju tagi, til
dæmis ef þeir kæmu fram sem fulltrúar
stofnana eða félagasamtaka eða væru þátt-
takendur í fréttnæmum viðburðum. Mann-
réttindadómstóllinn reyndist þarna á önd-
verðum meiði við þýska stjórnlagadómstólinn
sem hafði talið að birting mynda af Karólínu
sem teknar voru á almannafæri væri yfirleitt
leyfileg.
Áhrifamiklir aðilar í fjölmiðlaheiminum
höfðu skorað á þýsku ríkisstjórnina að áfrýja
dómnum, sem kveðinn var upp af sjö manna
deild, til yfirdeildar Mannréttindadómstóls-
ins þar sem sitja 17 dómarar. Töldu þeir að
frelsi blaðamanna til að afla efnis og flytja
fréttir væri of þröngur stakkur skorinn.
Fyrrverandi forseti stjórnlagadómstóls
Þýskalands hafði jafnframt gagnrýnt Mann-
réttindadómstólinn fyrir of þröngan skilning
á hlutverki fjölmiðla.
Álits stjórnlagadómstólsins leitað
Samkvæmt fréttum í þýskum blöðum leit-
aði ríkisstjórnin álits stjórnlagadómstólsins í
Karlsruhe á því hvort grípa ætti til áfrýjunar.
Svar dómstólsins var varfærið; formlega séð
væri Mannréttindasáttmáli Evrópu ekki ofar
stjórnarskrá Þýskalands
og því væri strangt til tek-
ið engin þörf á að fá dómn-
um hnekkt. Dómsmálaráð-
herra Þýskalands, Brigitte
Zypries, lét svo ummælt á
blaðamannfundi á miðviku-
dag þegar ákvörðunin var
kunngerð að dómar Mann-
réttindadómstólsins væru
ekki ofar dómum stjórnlagadómstólsins. Þess
vegna væru þýskir dómstólar ekki bundnir af
dómnum frá Strassborg þótt þeir þyrftu auð-
vitað að taka tillit til hans. Ef nálgun Mann-
réttindadómstólsins yrði staðfest í fleiri slík-
um málum, sem kæmu til Strassborgar, þá
þyrfti hugsanlega að breyta þýsku stjórn-
arskránni vegna þjóðréttarskuldbindinga
þýska ríkisins.
Hún vísaði því einnig á bug að álykta
mætti af dómnum að stjórnmálamenn nytu
aukinnar verndar gegn óþægilegum afhjúp-
unum. Áfram yrði að sjálf-
sögðu heimilt að fylgjast
grannt með verkum fólks
sem gegndi opinberum
trúnaðarstörfum. Til
dæmis mætti augljóslega
birta myndir úr einkalífi
stjórnmálamanns sem af-
hjúpuðu hræsni í opinber-
um málflutningi hans. Þá hallaðist ríkisstjórn-
in, að hennar sögn, að því að það væri rétt hjá
Mannréttindadómstólnum að veita þyrfti
fræga fólkinu aukna vernd. Tók hún sem dæmi
myndir sem birtust af Karólínu prinsessu en
voru teknar án hennar vitundar á einkabað-
strönd og stjórnlagadómstóllinn þýski hafði
ekki gert athugasemdir við.
Skiptar skoðanir
Þýsku blöðin telja sig hafa heimildir fyrir því
að ekki hafi allir verið á einu máli í þýsku rík-
isstjórninni um hvort una ætti dómnum. Á
endanum hafi verið greidd atkvæði þar sem
meirihlutinn réði. Í þessu sambandi hefur
verið minnt á að kanslarinn, Gerhard Schröd-
er, hafi sjálfur varið einkalíf sitt af harðfylgi.
Hann hafi til dæmis nýlega komið í veg fyrir
að fjölmiðlar birtu myndir af þriggja ára
gamalli telpu sem kanslarinn og kona hans
hafa nýverið ættleitt frá Rússlandi. Það sé
því kannski engin furða að hann sé persónu-
lega fylgjandi aukinni réttarvernd gegn fjöl-
miðlum. Talsmaður ríkisstjórnarinnar vísaði
því hins vegar opinberlega á bug að reynsla
tiltekinna aðila í ríkisstjórninni, sem hefðu
verið sérstaklega í sviðsljósinu, hefði haft
nokkur áhrif á niðurstöðuna.
Dómur MDE í máli Karólínu af Mónakó
Þýska stjórnin
ætlar ekki að áfrýja
Reuters
Lögfræðingur Karólínu prinsessu, í málaferlunum fyrir mannréttindadómstól Evrópu, með stækk-
aða útgáfu af mynd er birtist af skjólstæðing hans í einu þýsku blaðanna.
Lög og réttur
eftir Pál
Þórhallsson
Höfundur starfar sem lögfræðingur hjá Evrópu-
ráðinu. Skoðanir sem birtast í pistlinum eru alfarið
á ábyrgð höfundar og endurspegla ekki nauðsynlega
viðhorf Evrópuráðsins. Vinsamlegast sendið ábend-
ingar um efni til pall.thorhallsson@free.fr.
’ Við höfum verið í forystu, margir hafaslegist í lið með okkur, og Bandaríkin og
veröldin öll eru öruggari.‘George W. Bush Bandaríkjaforseti í ræðu sinni á
flokksþingi repúblikana á fimmtudagskvöld, er hann
tók við útnefningu sem forsetaframbjóðandi flokks-
ins.
’ Þetta er það rúllugjald sem þarf aðgreiða fyrir að vera skráður á bandarísk-
um markaði og leiðinlegri hlutinn af
bandarískri fyrirtækjamenningu.‘Kári Stefánsson , forstjóri deCODE genetics, um hóp-
málsókn sem boðuð hefur verið í Bandaríkjunum
vegna verðlækkunar á hlutabréfum í félaginu.
’ Það hefur stundum verið sagt að súþjóð sem gleymi uppruna sínum hætti að
vera til. Í ljósi þess er það ábyrgðarhluti
okkar sem nú lifum að skila dýrmætum
menningararfinum óbrengluðum til kom-
andi kynslóða.‘Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir mennta-
málaráðherra við opnun Þjóðminjasafnsins sl. mið-
vikudag, eftir gagngerar endurbætur sem staðið hafa
yfir frá árinu 1997.
’ Björgunin var engu lík.‘Kristian Maple , 17 ára Kanadamaður sem komst lífs
af þegar skútan Silver sökk út af Faxaflóa á mánudag.
Föðurbróðir hans, Thomas Evensen, fórst með skút-
unni, en þeir voru á siglingu frá Kanada til Noregs.
’ Leikreglurnar þurfa að vera skýrar ogsanngjarnar. Ég legg áherslu á að mark-
aðurinn er til fyrir almenning en ekki fyr-
ir forstjórana og fyrirtækin.‘Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra, er hún
kynnti álit nefndar um stefnumótun íslensks við-
skiptalífs á þriðjudag. Hún kvaðst myndu leggja fram
frumvörp byggð á áliti nefndarinnar á allra næstu vik-
um.
’ Þetta stríð er frábrugðið öðrum stríð-um. Við munum kannski aldrei setjast að
samningaborði, en þið skulið ekki velkj-
ast í neinum vafa um það að við höfum yf-
irhöndina og við munum sigra.‘George W. Bush Bandaríkjaforseti hét því á fundi
með fyrrverandi hermönnum á þriðjudag að Banda-
ríkjamenn myndu vinna stríðið gegn hryðjuverkaógn-
inni, en daginn áður hafði hann látið falla ummæli
þess efnis að hefðbundinn sigur í þeim átökum væri
óhugsandi.
’ Þið hafið rangt fyrir ykkur ef þið teljiðdráp á leiðtogum okkar eyðileggja bar-
áttuanda meðal okkar.‘Úr yfirlýsingu frá Hamas , samtökum herskárra Pal-
estínumanna, sem lýstu ábyrgð á tveimur sprengju-
tilræðum sem urðu 16 manns að bana í Ísrael á þriðju-
dag. Í yfirlýsingunni sagði að árásirnar væru hefnd
fyrir dráp á tveimur leiðtogum samtakanna fyrr á
árinu, þeim Sheikh Ahmed Yassin og Abdelaziz Rant-
issi.
’ Ásakanirnar á hendur mér eru ófyr-irleitnar lygar og svívirðileg skrumskæl-
ing á mannkynssögunni.‘Slobodan Milosevic, fyrrverandi forseti Júgóslavíu,
er hann kom á ný fyrir Stríðsglæpadómstólinn í Haag
til að svara til saka fyrir þjóðarmorð, mannúðarglæpi
og stríðsglæpi í stríðinu í fyrrum Júgóslavíu. Rétt-
arhöldunum hafði verið frestað vegna bágrar heilsu
Milosevic, sem ver sig sjálfur.
’ Þið hafið unnið.‘Jacques Rogge , forseti Alþjóðaólympíunefndarinnar,
hrósaði Grikkjum fyrir vel unnin störf er hann sleit
Ólympíuleikunum í Aþenu sl. sunnudag.
’ Blessuð kýrin er móðir okkar allra.‘Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra sagði í ávarpi
á kúasýningunni Kýr 2004 um síðustu helgi að kýrin
hefði haldið lífinu í þjóðinni á árum áður.
Ummæli vikunnar
Reuters
George W. Bush Bandaríkjaforseti geispar
skömmu fyrir ávarp sitt á flokksþingi
repúblikana á fimmtudagskvöld.
LENGI hafa verið í gildi í Þýska-
landi reglur sem verja fólk gegn
því að myndir af því séu birtar í
leyfisleysi. Er talað um rétt til eig-
in myndar í þessu sambandi. Er
gott að hafa þetta í huga þegar
dómurinn í máli Karólínu prinsessu
af Mónakó og umræður um hann
eru skoðuð enda fer því fjarri að
jafn skýrar reglur gildi á Íslandi.
Þýska þingið samþykkti ennfremur
síðasta vor breytingar á hegning-
arlögum landsins sem renna frek-
ari stoðum undir friðhelgi einkalífs
hvað varðar myndbirtingar.
Samkvæmt þýsku höfundalög-
unum er óheimilt að birta mynd af
einstaklingi án samþykkis hans.
Að teknu tilliti til réttmætra hags-
muna viðkomandi einstaklings á
þetta þó ekki við ef myndin er
framlag til samtímasögu, ef ein-
staklingurinn er ekki aðalatriði
myndarinnar, ef myndin sýnir hóp-
fundi, kröfugöngur eða álíka við-
burði þar sem einstaklingurinn var
þátttakandi, eða ef birtingin er í
þágu löggæslu.
Í dómaframkvæmd hafa svo
þróast nánari viðmið um það hvað
telst réttmætt framlag til sam-
tímasögu. Sumir einstaklingar eru
svo þekktir í samtímanum, t.d.
stjórnmálaleiðtogar, vísindamenn,
íþróttahetjur, leikarar og sumt að-
alsfólk, að yfirleitt þegar þeir sjást
á almannafæri myndi samkvæmt
þýskum rétti teljast réttlætanlegt
að taka af þeim myndir og birta.
Aðrir eru tilfallandi þátttakendur í
viðburðum samtímans og eiga eft-
ir nokkurn tíma rétt á að lifa sínu
lífi án þess að þurfa að sæta því
að myndir birtist af þeim í fjöl-
miðlum.
Til þess að slá enn frekari
skjaldborg um persónuhelgi hvers
manns, ákvað þýska þingið að
auka nýju ákvæði við hegning-
arlögin síðasta vor.
Skjaldborg um tiltekna
þætti úr einkalífi
Í nýja ákvæðinu, 201. gr. a þýsku
hegningarlaganna, er lagt bann við
því að taka í heimildarleysi myndir
af öðrum einstaklingi í íbúðar-
húsnæði eða annars staðar þar
sem hann nýtur sérstaks skjóls
gagnvart sjónum annarra enda
sýni þær mjög persónuleg atriði
úr einkalífi viðkomandi. Sömuleiðis
er óheimilt að færa sér slíkar
myndir í nyt eða veita óviðkom-
andi aðgang að þeim. Ákvæði
þessu er ætlað að vernda fólk
gegn því að óviðkomandi sjái af
því myndir við aðstæður sem það
myndi að öllu jöfnu vilja halda fyr-
ir sig og sína nánustu, hvort sem
það eru veikindi, kynlífsathafnir
eða einfaldlega háttsemi sem ein-
ungis er höfð í frammi gagnvart
þeim sem menn treysta og
þekkja.
Er augljóst, til dæmis vegna
tækniþróunar, að æ erfiðara verð-
ur að verjast leynilegri myndatöku
og dreifingu slíkra mynda sam-
anber umræður á Íslandi ekki alls
fyrir löngu um myndir sem höfðu
verið teknar í samkvæmum ung-
menna og dreift með tölvupósti
eða á Netinu.
Hertar reglur um myndatökur í leyfisleysi