Morgunblaðið - 12.12.2004, Síða 10

Morgunblaðið - 12.12.2004, Síða 10
10 SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ Í kjölfar styrktartónleika fyrir krabbameinssjúk börn, sem haldnir voru í Hallgrímskirkju á dögunum, hefur talsverð umræða verið í þjóðfélaginu um það að tónlistarmenn, sem fram komu, hafi þegið fé fyrir; laun, kostnað eða hverju nafni sem greiðslurnar eru nefndar. Vert er að kanna hversu mikið af því sem safnast, hvort sem er á slíkum sam- komum eða með öðrum hætti, skilar sér beint til málstaðarins sem safnað er fyrir. Það er nokkuð misjafnt, af ýmsum ástæð- um, til dæmis má geta þess að allt sem safnast til þróunarhjálpar á vegum ABC barnahjálpar fer til þeirrar starfsemi; rekstur skrifstofu í Reykjavík er fjármagn- aður með öðrum hætti. Ekki dæma of harkalega Kristín Jónasdóttir, framkvæmdastjóri Barnaheilla, varar við því að fólk dæmi of harkalega og vísar þar til umræðunnar sem átt hefur sér stað – aðallega um Kristján Jóhannsson óperusöngvara – eftir tón- leikana sem nefndir voru í upphafi. Hún segir Barnaheill hafa staðið fyrir fyrstu sambærilegu styrktartónleikunum og þeim sem fram fóru í Hallgrímskirkju á dögunum. Það var fyrir rúmum áratug, þeg- ar Kristján Jóhannsson söng einmitt með Sinfóníuhljómsveit Íslands á sama stað. „Þá tók Kristján ekki krónu fyrir; við greiddum ekkert, hvorki flugfar hans né nokkurn kostnað. Það rifjaðist meira að segja upp fyrir mér, þegar ég fór að tala um þessa tónleika við fólk sem starfaði með mér að þeim, að hann keypti sjálfur 50 miða til þess að bjóða vinum og fjölskyldu á tón- leikana á sínum tíma. Vegna þess hvernig umræðan hefur verið undanfarið finnst mér rétt að þetta komi fram.“ Eini kostnaðurinn vegna tónleikanna 1993 var vegna stjórnanda sinfóníunnar, sem kom erlendis frá. Hljómsveitin gaf alla sína vinnu og fleiri sem að komu. Kristín nefnir bæði Rut Magnússon og Halldór heitinn Hansen barnalækni, en hjálp þeirra við undirbúning hafi verið ómetanleg. „Umstangið var heilmikið fyrir kirkjuna vegna þrifa og annars, en við greiddum enga leigu.“ Hún segir Stöð 2 hafa tekið tónleikana upp og greitt fyrir. „Þetta var mjög vel heppnað og ágóði samtakanna heilmikill en kostnaðurinn lítill sem enginn. Og með þeim peningum sem þarna söfn- uðust stofnuðum við Rannsóknarsjóð Barnaheilla sem hafði verið draumur lengi. Nú hefur verið úthlutað úr honum nokkrum sinnum. Það hefur ekki gengið vel að fjár- magna sjóðinn síðan, en afrakstur þessara tónleika hefur staðið undir því litla sem við höfum getað úthlutað til rannsókna á börn- um á Íslandi,“ sagði Kristín. Hún bendir á að margt hafi breyst á Ís- landi síðan umræddir tónleikar voru haldn- ir. „Ásókn er mikil í listamenn og ég held það sé ekkert óeðlilegt að þeim fylgi ein- hver kostnaður. En það er best að allt sé uppi á borðinu.“ Hún segist stundum hafa hugleitt það að íslenskir listamenn gætu lík- lega komið fram á einhvers konar góðgerð- artónleikum um hverja helgi, en það gangi ekki. „Það er ósköp einfalt. En best er ef kostnaðurinn er uppi á borðinu og hver samtök fyrir sig verða að ákveða hvort kostnaðurinn er ásættanlegur í hvert skipti.“ Því má ekki gleyma, segir Kristín enn- fremur, að almenningur kemur á tónleika til þess að hlýða á listamennina sem þar koma fram. Ekki bara til þess að styrkja mál- efnið. Að skila sér … Þórir Guðmundsson, sviðsstjóri út- breiðslusviðs Rauða kross Íslands, segir all- ar hjálparstofnanir reyna að hafa kostnað sem allra minnstan, en óhjákvæmilegt sé að hann verði einhver. „Það er ágætt að velta því fyrir sér hvað felst í því að féð skili sér alla leið,“ segir Þórir í samtali við Morg- unblaðið, þegar þetta atriði er borið undir hann. Hann nefnir sem dæmi að ef einhvers staðar úti í heimi er afhentur matur að gjöf, eins og Rauði krossinn gerir oft, sé óhjá- kvæmilegt að t.d. flutningskostnaður sé því samfara. „Að minnsta kosti ef maturinn er keyptur utan þess svæðis þar sem hann er afhentur.“ Þá segir hann ákveðið eftirlit nauðsynlegt. „Við viljum til dæmis fullvissa okkur um að það sem fer frá Rauða krossi Íslands komist raunverulega á áfangastað, og það þýðir að við þurfum að hafa eitthvert eftirlit með sendingunni, við þurfum fólk til að fara yfir reikninga og jafnvel að fara á staðinn og kanna hvort hlutirnir hafi ekki örugglega borist.“ Þórir segir að fólk ætti að hafa í huga, þegar það gefur peninga til hjálparstarfa, t.d. matvælakaupa, „að kostnaðurinn er meiri en bara sem nemur kaupverði matvælanna“. Að sumu leyti er þessi hluti starfseminnar auðveldari hjá Rauða krossinum en öðrum, segir Þórir, bæði vegna alþjóða Rauða kross- ins og Rauða kross félaganna sem starfandi eru úti um allan heim og vinna því saman. Alþjóðastarf Rauða kross Íslands er um- fangsmikið; um 200 milljónir króna fara til þess á árinu sem senn líður í aldanna skaut, en þar er þó aðeins um að ræða þriðjung starfsemi samtakanna því reksturinn hér heima er umfangsmikill. Tekjur samtakanna eru mjög mismunandi frá ári til árs, segir Þórir, og fara m.a. eftir því hvort sérstakt söfnunarátak fer fram; eins og Göngum til góðs. Þegar slíkar her- ferðir fara ekki fram geti safnast alls 40 til 50 milljónir króna frá almenningi; greiðslur sem fólk innir af hendi með gíróseðlum, gegnum styrktarmannakerfið ellegar með því að arfleiða Rauða krossinn að einhverjum eigum. Sem dæmi nefnir hann að Göngum til góðs hafi í haust skilað 30 milljónum þann dag sem safnað var, en alls verði sendar um 35 milljónir króna utan vegna verkefnisins. „Í vikunni eftir að söfnunin fór fram kom kona í heimsókn til okkar, skrifaði ávísun upp á fimm milljónir og gaf til söfnunarinnar.“ Þór- ir nefndi líka að ein milljón króna hefði verið lögð til verkefnisins í nafni aldraðs manns hér á landi; Íslendingur, búsettur í Banda- ríkjunum, hefði gefið föður sínum upphæðina í afmælisgjöf en sent Rauða krossinum pen- ingana í nafni gamla mannsins. Um 30 starfsmenn eru á landsskrifstofu Rauða krossins í Reykjavík, þar af fimm sem starfa við alþjóðlegt hjálparstarf og er fjár til launagreiðslna starfsfólks að lang- mestu leyti aflað með hlutdeild í fyrirtæk- inu Íslandsspilum, sem reka spilakassa á ýmsum stöðum. Starfsemi Rauða krossins er mjög fjöl- þætt; samtökin reka til dæmis athvarf fyrir fólk með geðraskanir á fjórum stöðum; í Reykjavík, Kópavogi, Hafnarfirði og Ak- ureyri, en um 750 manns koma á þá staði árlega. „Síðan rekur Rauði krossinn alla sjúkrabíla í landinu og í það fara um 50 milljónir á ári; þriðjunginn greiðir sjúkling- urinn sjálfur í hvert skipti, þriðjungur kem- ur frá ríkinu og Rauði krossinn greiðir þriðjung.“ Þá nefnir Þórir hjálparsíma Rauða kross- ins, 1717. Mjög hefur aukist að fólk hringi þangað, um 1.500 manns hringdu í símann í september. Þar sitja bæði starfsmenn sam- takanna og sjálfboðaliðar en þeir sem hringja glíma oftast við þunglyndi. Samtökin standa einnig fyrir kynningu skyndihjálpar, gefa út ýmiss konar náms- efni fyrir skóla þar sem mannúðarsjón- armiðum af ýmsu tagi er haldið á lofti, og hann nefnir alnæmisverkefni í sunnanverðri Afríku. „Líka má nefna að árlega fá á milli 600 og 1000 fjölskyldur föt frá Rauða kross- inum. Við gerðum litla könnun í fyrra og þá kom í ljós að um 1000 börn fengu verulega góð, notuð föt frá okkur. Í flestum tilfellum er um að ræða einstæðar mæður sem þann- ig ná í föt fyrir börnin sín.“ Þórir nefnir líka að Rauða kross deild- irnar víðs vegar um land, sem eru 51 tals- ins, aðstoði einstaklinga í töluverðum mæli. „Það er helst fólk sem verður fyrir skyndi- legum áföllum sem þannig er hjálpað; sú aðstoð er þá liður í að fylla í þau göt sem hugsanlega er að finna í velferðarkerfinu. Mikilvægt að enginn Íslendingar láta gjarnan fé af hendi rakna til góðs málefnis, ekki síst á þessum árstíma. Skapti Hallgrímsson kynnti sér fjársafnanir af ýmsu tagi og reyndi að komast að því hversu mikið skilar sér alla leið til þeirra sem verið er að safna fyrir. Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson Matvæli skömmtuð í þorpinu Dollo Odo árið 1999. Þessi aldraði maður tjáði sig um ástandið og skein angist úr svip hans. SIGURÐUR Kristinsson heimspekingur og lektor við félagsvísinda- og lagadeild Háskólans á Akureyri, telur að út frá sjónarmiði siðfræðinnar geti listamenn varla bæði þegið fé fyrir að koma fram á styrktarsamkomum og það þakklæti almennings og aðdáun sem því fylgir að koma þar fram. Ekki verði bæði sleppt og haldið. „Mér sýnist umræðan aðallega vekja tvær spurningar – í fyrsta lagi um hin samfélags- legu gildi; hvort velferðarmál eða velferðarþjónusta eigi að vera á höndum einkaaðila og frjálsra félagasamtaka eða hins opinbera eða hvernig hlutföllin þarna á milli eigi að vera,“ segir Sigurður við Morgunblaðið. Þetta er pólitísk spurning, segir hann, en líka spurning um gildi. „Spurning um velferð- arréttindi.“ Hin spurningin er sú, segir Sigurður, hvort ekki verði ávallt að hafa í huga ákveðnar siðferðiskröfur þegar slík starfsemi sé annars vegar. „Mikilvægasta reglan er sú að mínu mati að enginn sé blekktur; hvorki þeir sem gefa né þiggja, eða neinn sá sem kem- ur að starfseminni á nokkurn hátt.“ „Ef maður spyr sig almennt hvort það sé skylda listamanns að gefa vinnu sína á styrkt- arsamkomum þá er það ekki endilega nauðsynlegt; góðgerðarfélög sem kaupa eitthvað þurfa ekki endilega að fá alla til að veita afslátt. Hins vegar er það oft þannig að sá sem veitir þjónustuna á slíkum samkomum fær í staðinn auglýsingu sem er einstök; nafn hans er lagt við góðgerðarstarfsemi. Þá nýtur viðkomandi almenns velvilja; fólk dáist að mann- gæsku hans, og þá finnst mér hann verða að „gefa“ gjöfina. En fyrst og fremst þarf allt að vera uppi á borðinu.“ Sigurður sagði að ef hann setti sig í spor Kristjáns Jóhannssonar og spyrði sjálfan sig hvort hann hefði átt að afþakka þakklæti almennings, fyrir það að koma fram á samkomu eins og tónleikunum í Hallgrímskirkju, fyrst hann þáði peninga fyrir, yrði niðurstaðan sú að ekki væri bæði hægt að halda og sleppa. „[Kristján] hefði auðvitað getað sagt að hann kærði sig ekkert um þakklæti fólks, þetta væri bara „bissness“ en mér sýnist sú leið ekki hafa verið raunhæf. Hann hefði getað sagt frá því fyrirfram, jafnvel auglýst það sér- staklega, að hann kæmi fram gegn gjaldi en það hefði líklega ekki fallið í góðan jarðveg. Því finnst mér að eini kosturinn hefði verið sá að taka einfaldlega ekki þátt í samkomunni eða þá að gefa vinnuna. Það er ekki bæði hægt að gefa og þiggja.“ Velja ætti peningana eða þakklætið

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.