Morgunblaðið - 12.12.2004, Page 33

bænum, en allt annað fólk einhvers
staðar úti við. Benedikt var veikur
og lá í rúminu, en ég var að bjástra
við húsverkin. Þá kallar hann allt í
einu til mín og segir: „Geira! Af
hverju hljóðar áin svona?“ Ég sagð-
ist ekki heyra neitt til árinnar. Hún
var að vísu í sumarvexti, en auðvit-
að ekkert nálægt því að heyrðist til
hennar inn í bæ, enda var hann ekki
að tala um árnið, heldur annars
konar hljóð. Hann hélt samt áfram
að tala um þetta og sagði: „Voðalegt
er að heyra í ánni, hvernig hún
hljóðar.“ Ég eyddi auðvitað þessu
tali og skildi svo sem ekkert í þess-
um ofheyrnum bónda míns. En litlu
síðar fréttist, að einmitt þennan dag
drukknaði unglingsspiltur frá Heið-
arseli í Jökuldalsheiði í ánni, langt
fyrir ofan Hofteig, og auðvitað í
miklu meiri fjarlægð en svo, að
nokkur mannsrödd gæti borizt þá
leið. Enda var þetta að sjálfsögðu
ekki þannig heyrn, heldur hitt, að
dauðastríð piltsins hefur með ein-
hverjum undarlegum hætti náð eyr-
um Benedikts. Ég hugsaði oft um
þetta á eftir, en talaði ekki um það
við neinn.
Svo mælti Geirþrúður Bjarna-
dóttir á kyrlátri stund á útmán-
uðum árið 1962. En mig setti hljóð-
an við frásögn hennar. Hvað vitum
við menn eiginlega? Í sannleika
sagt ósköp fátt. Hún talaði lágt,
hófstilltum, tempruðum rómi. Síð-
degið leið, það dimmdi úti og inni,
en ég kveikti ekki í stofunni, enda
bað gestur minn ekki um ljós. Ég
tímdi ekki að rjúfa mildan, hljóð-
látan hugblæinn, sem ríkti á milli
okkar, – hennar, sem komin var yfir
sextugt, og mín sem var á milli þrí-
tugs og fertugs og satt að segja
með hugann við margt annað frekar
en hluti af því tagi sem nú voru til
umræðu.
Sumar stundir í lífi okkar hafa
svo djúp áhrif á skynjun okkar og
tilfinningalíf, að þær gleymast ekki
þaðan í frá. Þessi rökkurstund í
stofunni á Laugateigi 16 forðum
hefur orðið mér ein slík. Og hún er
alveg áreiðanlega einhver hugljúf-
asta minningin sem ég á um mína
góðu granna frá þessum árum,
Geirþrúði Bjarnadóttur og Bene-
dikt bónda hennar.
Heimsókn um nótt
Guðmundur Páll Ólafsson, nátt-
úrufræðingur og rithöfundur, slær
nú botninn í þetta:
Þessi atburður átti sér stað í
Flatey á Breiðafirði sennilega í
mars árið 1976 þar sem ég sat við
bréfaskriftir í gömlu verslunarhúsi
sem ég hafði keypt, lagfært og ný-
lega flutt í. Ég var nýbúi í Flatey
og fyrsti íbúi hússins sem aldrei
hafði verið bendlað við reimleika.
Að auki álít ég sjálfan mig afar
sljóvan í þeim framandi fræðum og
laus við myrkfælni frá blautu
barnsbeini.
Niðri í eldhúsi var ég rétt byrj-
aður að brenna kaffibaunir í gasofni
og allt var rólegt og ofur notalegt
þegar ég heyri karlmann rífa upp
útihurðina og öskra af öllum kröft-
um eitthvað óskiljanlegt, en ég þótt-
ist samt viss um að hann kallaði á
hjálp. Einhvern veginn hélt ég að
barn hefði dottið í ískaldan sjóinn í
Hafnarsundinu rétt hjá og því rauk
ég út á sokkaleistunum ef ske kynni
að ég þyrfti að stinga mér í sjóinn.
En þá sá ég í iljarnar á Jóhannesi
bónda við símstöðina og ég snaraði
mér í skó; greip yfirhöfn því úti var
snjóföl og gaddur.
Á símstöðinni frétti ég að allt fé
Jóhannesar og Svanhildar væri að
flæða á skeri og mikill rekís
streymdi í voginn þar sem kind-
urnar voru. Leiðin lá út á bryggju
þar sem Hafsteinn bóndi beið með
bát. Auk bændanna og mín var Jón
Yngvi með í för.
Aðkoman við skerið var ömurleg.
Kindurnar jörmuðu hátt af hræðslu
innan um íshrönglið og upphófst þá
mikill hamagangur að draga þær
níðþungar úr sjónum, og áttu tveir
menn fullt í fangi með að drösla
hverri kind inn fyrir borðstokkinn.
Allt í kring voru skepnur sem ísinn
þaggaði niður í en á stuttum tíma
tókst aðeins að bjarga tæplega
helming fjárins eða á milli tuttugu
og þrjátíu kindum.
Eftir þennan dapra atburð ylj-
uðum við okkur með kaffi í Kráku-
vör hjá Jóhannesi og Svönu en sem
ég sat þar mundi ég eftir kaffibaun-
unum og gasvélinni; tók undir mig
stökk heim og bjóst jafnvel við því
að sjá húsið mitt í ljósum logum.
Svo var ekki. Kaffibaunirnar voru
eðalbrúnar. Allt var í sóma. Mikill
léttir greip mig og sagði ég við
sjálfan mig í gamni sem alvöru að
hafi einhver slökkt á vélinni þá væri
þeim sama velkomið að fá sér
smakk af léttvíni sem ég hafði
bruggað og geymdi í búrinu. Takk
fyrir.
Bar svo fátt til tíðinda þar til um
miðja nótt er ég vakna af værum
blundi í kolniðamyrkri og heyri að
niðri í eldhúsi og borðstofu er fólk
og glasaglamur. Mér varð ekki um
sel og ég heyri ávæning af spjalli
fólksins og greinileg orðaskil, þar
sem það ræddi m.a. um gestgjaf-
ann, mig, og var ekki alveg á einu
máli um ágæti hans. Þarna voru
tveir karlar og ein kona og þau
gengu um húsið og fóru á snyrt-
inguna, sem þá var í kytru við borð-
stofuna, þannig að vel heyrðist í
hurðum og þegar sturtað var niður
úr klósetti.
Karlarnir voru ósammála en allt
var þó í góðu. Annar, sem var dálít-
ið skrækróma, var auðheyrilega
svolítið slompaður og ekki alveg
sáttur við mig í húsinu en hinn hafði
þýða og djúpa rödd og var ákaflega
hlýr í minn garð.
Ég reis upp við dogg og leist
hreinlega ekki á blikuna því ég
þóttist vita að hér væri framliðið
fólk í heimsókn og sagði við sjálfan
mig: „Ef þessu heldur áfram verð
ég nú bara smeykur.“ Í sömu andrá
þagnaði allt, en ég dreif mig niður.
Þar var auðvitað niðamyrkur og allt
með kyrrum kjörum.
Minningin um atburð næturinnar
sótti á mig allan daginn og þegar
tók að kvelda varð ég svo myrkfæl-
inn að ég gat ekki á mér heilum
tekið. Vissi sem var að héldi slíkt
áfram byggi ég ekki lengi í Vorsöl-
um, eins og húsið heitir nú. Tók ég
það ráð að skrifa um atburðinn og
lýsa honum nánar en hér og þegar
því lauk kom yfir mig einhver indæl
tilfinning um að hér væri gott að
búa. Á þeirri stundu varð ég gjör-
samlega laus við alla myrkfælni og
hef aldrei fundið fyrir henni síðan –
en mig grunar að sú sem bréfið
fékk og varð síðar konan mín geymi
skrifin í pússi sínu.
Raddirnar sem ég þóttist heyra
voru enn ljóslifandi mér í minni
sumarið eftir þegar vinur minn, Ög-
mundur skipstjóri, þá háaldraður
kom til Flateyjar. Við vorum saman
í stúku sem við Jón Gunnar Árna-
son myndlistamaður stofnuðum.
Ögmundur var heiðursfélagi af því
að hann hafði verið æðsti templar í
tveim stúkum og fallið og sem heið-
ursfélagi sat hann stúkufund með
okkur einu sinni á sumri þar sem
hann sagði stúkusögur og við staup-
uðum okkur. Við Ömmi tókum strax
tal saman og ég sagði honum frá
næturheimsókninni og lýsti rödd-
unum eins vel og ég gat svo og við-
móti karlanna.
Ömmi var ekki í minnsta vafa um
hvaða fólk hefði vísiterað um nótt-
ina og taldi alveg víst að þarna
hefði mágur hans, Sigfús Bergmann
fyrrum kaupfélagsstjóri, verið á
ferð svo og Guðmundur Bergsteins-
son síðasti stórkaupmaðurinn í
Flatey. Konan hét Sigríður, að mig
minnir, og kann ég ekki frekari deili
á henni. En allt þetta ágæta „fólk“
vil ég trúa að hafi vaktað húsið og
geri enn, hljóðlega og hlýlega, en ég
er hins vegar jafn sljór um fram-
liðið fólk sem forðum.
Dýrmæt reynsla – Rammíslenskar frá-
sagnir af dulrænum atburðum er tekin
saman af Valgeiri Sigurðssyni. Bókaút-
gáfan Hólar gefur bókina út og er hún
200 bls.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 2004 33