Morgunblaðið - 12.12.2004, Side 38

38 SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAMKVÆMT ársskýrslu Inn-
heimstustofnunar
sveitarfélaganna voru á
Íslandi 12.054 meðlags-
greiðendur við lok árs
2003. Af þeim eru 4.124
skuldarar í greiðsluerf-
iðleikum og af þessum
4.124 eru um 100
manns gjaldþrota, um
815 með skiptalok og
um 2.300 með árang-
urslaust fjárnám.
Í skýrslunni stendur
að „mjög hert eftirlit er
með þeim skuldurum,
sem komnir eru í van-
skil og fylgst vel með stöðu hvers og
eins“. Áfram segir í skýrslunni:
„Greiðsluáskoranir voru sendar út til
1.272 skuldara árið 2003 en 912
skuldara árið 2002. Aðfarabeiðnir
voru sendar til 1.360 skuldara árið
2003 en 576 skuldara árið 2002.“ Inn-
heimtustofnun sveitarfélaganna er
með öðrum orðum að stefna á annað
þúsund manns í gjaldþrot. Getur ver-
ið að allir þessir 4.124 einstaklingar
séu ábyrgðarlausir eða getur verið að
eitthvað sé að hjá okkur í þessum
málaflokki?
Meðlög á Íslandi og í
nágrannalöndunum
Í dag er meðlag 16.025
kr. á mánuði. Til að
meðlagsgreiðandi geti
átt þessa upphæð þarf
viðkomandi að hafa
25.000 kr. í laun fyrir
skatta. Á Íslandi er lög-
um samkvæmt ekki
hægt að semja um
lægra en lágmarks-
meðlag. Í Svíþjóð er
lágmarksmeðlag 1.173
sænskar krónur á mánuði með barni
eða um 11.062 íslenskar krónur. Í
Danmörku er mánaðarlegt lág-
marksmeðlag 998 danskar krónur á
mánuði eða sem svarar 11.274 ís-
lenskum krónum. Lágmarksmeðlag í
Svíþjóð og Danmörku er því 69%–
70% af því sem íslenskir meðlags-
greiðendur þurfa að greiða. Í Noregi
skiptist framfærslukostnaður barna
eftir tekjum foreldra að teknu tilliti
til greiðslu barnabóta og umfangs
umgengni. Við háar tekjur forsjár-
foreldris og lágar tekjur forsjárlausa
foreldrisins verða mánaðarlegar
meðlagsgreiðslur í Noregi mun lægri
en á Íslandi og geta jafnvel verið
felldar niður. Svipað er í Kanada,
Bretlandi og Bandaríkjunum. Sam-
eiginlegt með þessum löndum er að
meðlagsgreiðandi verður að hafa
greiðslugetu til að innheimt sé með-
lag. Lágmarksmeðlag á Íslandi er því
að minnsta kosti 30% hærra en í ná-
grannalöndunum. Opinbert framlag
til barnafólks virðist hærra hjá hin-
um Norðurlandaþjóðunum en hér. Á
Íslandi greiða því forsjárlausir meira
en hið opinbera minna til forsjár for-
eldra.
Hvað kostar að
framfleyta barni?
Hinn 30. júni sl. ritaði Katrín Ólafs-
dóttir í Fréttablaðið. Greinin bar yf-
irskriftina „Hvað kosta börnin“. Þar
telur hún að samkvæmt skýrslu Hag-
stofu Íslands (nr 89/2004) kosti fyrir
árin 2000–2002 um 47.000 krónur að
framfleyta barni á mánuði, þ.m.t.
húsnæðiskostnaður. Báðir foreldrar
þurfa að eiga þak yfir höfuðið og því
óeðlilegt að annað foreldri greiði hús-
næðiskostnað hins foreldrisins.
Ef rýnt er í tölur Hagstofunnar má
sjá að kostnaður án húsnæðis er um
36.064 kr. á mánuði við að framfæra
barn. Uppreiknað til dagsins í dag,
miðað við vísitölu neysluverðs án
húsnæðis, er kostnaður við barn á
mánuði kr. 38.912. Einfalt meðlag er
um 41% af mánaðarlegum fram-
færslukostnaði barns. Forsjárfor-
eldri fær barnabætur, sem geta verið
17.107 kr á mánuði. Einfalt meðlag
og óskertar barnabætur eru því um
85% af farmfærslukostnaði barns.
Flestir forsjárlausir hafa einhverja
umgengni við börn sín og þann tíma
greiða forsjárlausir einnig meðlög til
forsjárforeldrisins. Að auki er hægt
að krefja forsjárlausa um greiðslur
vegna sérstakra útgjalda, s.s. tann-
læknakostnaðar, fermingar o.þ.h.
Sýslumannsembættin dæma forsjár-
lausa í auknar meðlagsgreiðslur hafi
þeir sómasamleg laun. Forsjárlaust
foreldri, sem greiðir aukið meðlag
með barni, greiðir meirihluta fram-
færslu vegna barnsins og með barna-
bótum er búið að dekka nánast þenn-
an kostnað, sem er skv. tölum
Hagstofunnar.
Meðlagsgreiðendur eru framfær-
endur barna sinna rétt eins og for-
sjárforeldrar. Flestir forsjárlausir
hafa nokkra umgengni og þurfa að
eiga eða hafa húsnæði fyrir börn sín
rétt eins og forsjárforeldrið. Með-
lagsgreiðendur njóta þó ekki vaxta-
bóta, húsaleigubóta o.s.frv. sem slík-
ir. Hér er um mismunun að ræða á
milli framfærenda með forsjá og for-
sjárlausra framfærenda. Hafi for-
eldrar sameiginlega forsjá hefur
barnið ávallt lögheimili aðeins á öðr-
um staðnum og það foreldri fær allar
barnabætur og þiggur meira að segja
meðlag frá hinu foreldrinu, jafnvel
þótt umönnun barnsins sé nokkuð
jöfn.
Meiri umönnun
og minni meðlög
Forsjárlausir eru að öllu jöfnu karlar
og forsjárforeldrar að öllu jöfnu kon-
ur. Sú mynd, að móðirin fái meðlag
sem faðirinn greiði, styrkir hina
gömlu staðalímynd kynjanna að karl-
ar séu fyrirvinnur og konur uppal-
endur. Framtíðarjafnréttissýn
beggja kynja hlýtur að vera að báðir
foreldrar séu jafn virkir í uppeldi
barna sinna, hvort heldur í hjóna-
bandi eður ei. Við slíkar aðstæður
fullnægja báðir foreldrar fram-
færsluskyldu sinni með beinni
umönnun barna sinna. Við slíkar að-
stæður er óþarfi að vera að millifæra
meðlagsgreiðslur frá einu heimili til
annars. Við nýjar aðstæður munu
konur fyrst ná launajafnrétti á vinnu-
markaði. Því miður hillir ekki undir
neitt af þessu.
Á meðan herðir Innheimtustofnun
sveitarfélaganna eftirlit með van-
skilaskuldurum og fleiri börn munu
eignast gjaldþrota feður sem hafa
verið skattlagðir með heimsins hæstu
lágmarksmeðlögum.
Heimsins hæstu lágmarks-
meðlög eru á Íslandi
Gísli Gíslason fjallar um
meðlagsgreiðslur ’Getur verið að allirþessir 4.124 einstakling-
ar séu ábyrgðarlausir
eða getur verið að eitt-
hvað sé að hjá okkur í
þessum málaflokki?‘
Gísli Gíslason
Höfundur er markaðsstjóri og ritari
Félags ábyrgra feðra.
MORGUNBLAÐIÐ birti nýverið
greinar um atvinnu- og byggðamál á
Vestfjörðum og Norðurlandi vestra.
Í greinaflokknum
koma berlega í ljós að
á Vestfjörðum voru
bættar samgöngur al-
gjör forsenda fyrir efl-
ingu byggðar.
Þá vann Árni John-
sen nýverið skýrslu
fyrir Vesturbyggð.
Þar bendir hann á að
leiðin inn á Vestfirði sé
um Steingrímsfjörð og
að ferðamenn skili sér
illa niður á Suðurfirð-
ina. Því segir Árni að
brýna nauðsyn beri til
að gera veginn um
Gilsfjörð að hliði inn á
sunnanverða Vestfirði
Við lestur á skýrslu
Árna var mér hugsað
til þess að á árunum
1938–1945 var Dala-
Brandur með áætl-
unarferðir Reykjavík-
Dalir-Kinnarstaðir
sem í þá daga var
endastöð. Vissulega
tekur áætlunarferðin
hingað að Kinn-
arstöðum nú með Sæmundi aðeins
3–4 tíma í stað 10–12 tíma þegar far-
ið var með Dala-Brandi. En enda-
stöðin er sú sama.
Fyrirhugaðar vegabætur
Óskir Árna um að Gilsfjörður verði
hliðið að sunnanverðum Vest-
fjörðum rætast því aðeins að veg-
irnir í Gufudalssveit verði færðir
niður á láglendið, hætt að fara yfir
hálsana.
Snæbjörn, fyrrum vegamálastjóri,
hafði forystu fyrir skipulagsnefnd
þeirri sem vann fyrstu tillögu að
svæðisskipulagi fyrir Reykhóla-
hrepp. Undir hans forystu var lagt
til að varanleg vegagerð fælist í því
að fara með veginn yfir Þorskafjörð
og fyrir Djúpafjörð og Gufufjörð í
Skálanes í stað þess að vegurinn
verði áfram yfir Hjallaháls og
Ódrjúgsháls fyrir Gufufjörð í Skála-
nes. Hvers vegna má ekki fara eins
að á sunnanverðum
Vestfjörðum og gert er
í Kolgrafarfirði og Ísa-
fjarðardjúpi?
Sturla samgöngu-
ráðherra á auðvitað að
hafa forystu um að fara
að tillögu sem kveður á
um raunverulegar bæt-
ur og færa veginn niður
og þvera firðina.
Sameining
sveitarfélaga
Hreppsnefnd Reyk-
hólahrepps hefur lagt
til, vegna fyrirhugaðrar
sameiningar sveitarfé-
laga á svæðinu, að kosið
verði um sameiningu
allra sveitarfélaga í
Dalasýslu, Austur-
Barðastrandasýslu og
Strandasýslu. Tillaga
hreppsnefndarinnar er
bæði þörf og djörf. En
forsenda hennar er að
hliðið um Gilsfjörð
verði ekki bara hliðið að
sunnanverðum Vest-
fjörðum heldur ekki síður að þeim
norðanverðum, stysta leiðin til
Hólmavíkur yrði þá um Arnkötludal.
Heilsársvegur um Arnkötludal yrði
mikilvæg samgöngubót fyrir allt
norðursvæðið samhliða því að efla
byggðirnar í Dölum, Reykhóla-
hreppi og Ströndum sem yrðu að
einu sveitarfélagi, þá ættum við íbú-
ar Reykhólahrepps möguleika á
tveimur heilsugæslustöðvum og
þremur sýslumönnum. Er ekki lífið
dásamlegt!
Samgöngu- og
sameiningarmál
Gunnbjörn Óli Jóhannsson
skrifar um samgöngumál
Gunnbjörn Óli
Jóhannsson
’Hvers vegnamá ekki fara
eins að á sunn-
anverðum Vest-
fjörðum og gert
er í Kolgrafar-
firði og Ísafjarð-
ardjúpi?‘
Höfundur stundar verktaka-
starfsemi á sunnanverðum Vest-
fjörðum og í Dölum.