Morgunblaðið - 19.12.2004, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 2004 35
þess, að þau standi undir fjárfestingunni. Það er
spennandi að fylgjast með þeim milljarða um-
svifum, sem um er að ræða, þegar fyrirtæki eru
keypt og yfirtekin, en daglegt puð við daglegan
rekstur er kannski ekki eins spennandi. Það er
áreiðanlega skynsamleg stefna hjá Baugs-
fyrirtækjunum að halda þarlendum stjórnend-
um í lykilstöðum alla vega meðan þau eru að ná
tökum á stjórn þeirra.
Hér á Íslandi velta margir því fyrir sér hvað-
an peningarnir koma til þessara miklu fjárfest-
inga. Í því sambandi er líklegt að hinir svo-
nefndu fjárfestingarbankar komi mjög við sögu.
Þar eru á ferð bankar, sem taka að sér að fjár-
magna yfirtöku af þessari tegund og veðja
gjarnan á ákveðna einstaklinga, sem þeir öðlast
trú á. Bankarnir sjálfir taka háar þóknanir fyrir
sinn hlut í viðskiptum sem þessum. Fjárfesting-
arbankar í Bretlandi og annars staðar í Evrópu
hafa augljóslega trú á íslenzku kaupsýslumönn-
unum.
Fjárfestingarbankar liggja undir gagnrýni
fyrir sín vinnubrögð bæði í Bandaríkjunum og í
Bretlandi. Er þar skemmst að minnast ævisögu
eins fyrrverandi forstjóra IBM í Bandaríkjun-
um, sem sá rautt, þegar fulltrúar fjárfesting-
arbanka höfðu samband við hann með hug-
myndir um kaup eða sölu á fyrirtækjum. Og
höfðu það eitt í huga, að hagnast sjálfir sem
mest en létu sig litlu skipta áhrif viðskiptanna á
fyrirtækin og starfsmenn þeirra. Sjálfsagt eru
tvær hliðar á þessu máli eins og mörgum öðrum
en tæpast fer á milli mála, að starfsemi fjárfest-
ingarbankanna er eitt af því, sem gerir landnám
íslenzks viðskiptalífs í Bretlandi framkvæman-
legt.
Það er ástæða til að óska því unga fólki, sem
við sögu kemur, til hamingju með þann mikla
árangur, sem náðst hefur í Bretlandi og raunar
víðar.
Áhrifin á við-
skiptalífið hér
Landnám íslenzku
kaupsýslumannanna,
hvort sem er í Bret-
landi, á Norðurlönd-
um, í austurhluta Evrópu eða annars staðar er
líklegt til að hafa jákvæð áhrif hér heima fyrir á
ýmsan veg. Morgunblaðið hefur verið gagnrýnið
á viðskiptaumsvif sumra þessara fyrirtækja hér
m.a. á þeirri forsendu, að þau hafi ekki kunnað
sér hóf og haft of ríka tilhneigingu til að kaupa
allt, sem fyrir verður.
Augljóst er að velgengni annars staðar er lík-
leg til að draga úr þrýstingi á aukin umsvif hér
heima fyrir. Mörgum hefur þótt nóg um umsvif
bæði Baugs og annarra fyrirtækja á Íslandi og í
undirbúningi er löggjöf til þess að setja þessum
fyrirtækjum einhverjar skorður, svo að þau
kaupi ekki upp Ísland allt. Til eru þeir sem
segja: hvaða vitleysa er þetta. Menn kaupa og
menn selja og hvað svo? Þetta eru bara við-
skipti. Viljum við ekki frelsi til viðskipta? Við
viljum viðskiptafrelsi en það má ekki breytast í
andhverfu sína – einokun. Hér eru líka á ferð
sjónarmið, sem snúast um það í hvers konar
þjóðfélagi við viljum búa. Við viljum ekki búa í
þjóðfélagi, þar sem einn eða tveir viðskiptahóp-
ar eiga allt. Og viðskiptalífið getur ekki litið svo
á, að það lifi einhverju sjálfstæðu lífi utan þjóð-
félagsins. Það er hluti af því.
Aukin velgengni í útlöndum er líkleg til að
draga úr þörf manna fyrir að eignast allt á Ís-
landi og er þess vegna af hinu góða. Hún eykur
líkurnar á því að takast megi að skapa hér hæfi-
legt jafnvægi á milli viðskiptahópa og draga úr
þeirri pólitísku togstreitu, sem leitt hefur af
stimpingum í viðskiptalífinu. Nú þegar eru t.d.
vísbendingar um að meiri pólitísk samstaða geti
tekizt um nýja fjölmiðlalöggjöf en nokkurn hefði
órað fyrir, þegar upp var staðið frá þeim deilum
á miðju sumri. Og ekki ólíklegt að hið sama geti
gerzt í sambandi við hina almennu löggjöf, sem
hefur verið í undirbúningi.
En jafnframt er ástæða til að hvetja til þess,
að ekki verði gengið of hratt um gleðinnar dyr.
Úti í hinum stóra heimi hafa orðið til miklar við-
skiptasamsteypur á skömmum tíma, sem hafa
horfið á jafn skömmum tíma. Stundum vegna
óviðráðanlegra atvika, sem enginn gat séð fyrir,
hvort sem um hefur verið að ræða óvæntar
sviptingar á alþjóðlegum gjaldeyrismörkuðum,
vaxtahækkanir eða hremmingar af öðrum
ástæðum svo sem vegna mikilla hækkana á olíu-
verði, sem getur haft afdrifarík áhrif á efna-
hagslíf Vesturlanda.
Þá væru það mikil mistök ef velgengni í öðr-
um löndum yrði til þess, að menn gengju harðar
til verks á heimavígstöðvum.
Einu gildir hvort horft er til uppgangs í ís-
lenzku efnahagslífi eða til landnáms íslenzks við-
skiptalífs í öðrum löndum – alls staðar blasir við
bjartsýni og velgengni. Það er fagnaðarefni svo
lengi, sem haft er í huga, að það skiptast alltaf á
skin og skúrir. Á síðustu fjórum áratugum hafa
tvær alvarlegar kreppur skollið yfir íslenzkt at-
vinnulíf og margar smærri. Þær eiga eftir að
koma aftur. En þær eru ekki í augsýn á þessari
stundu.
Morgunblaðið/SverrirFrá Reykjavíkurtjörn.
Raunar fór ekki á
milli mála, að sum-
um Dönum mislík-
aði, þegar íslenzk
fyrirtæki keyptu
Magasin du Nord á
dögunum. Kannski
má segja, að með
þeim viðskiptum
hafi verið hefnt fyr-
ir gerðir Herlufs
Daa í skáldsögu
Ragnars Arnalds!
Laugardagur 18. desember
REYKJAVÍKURBRÉF