Morgunblaðið - 28.12.2004, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 2004 19
ERLENT
við þá sem í vestri búa.
Í vestri ríkti mikill fögnuður í
gær, ekki síst í höfuðborginni. Úr
suður- og austurhlutanum bárust
þær fréttir að þar væri þungt hljóð í
mönnum og þeir hugsi mjög yfir því
sem framtíðin kynni að bera í skauti
sér.
Áfall fyrir Vladímír Pútín
Sigri Jústsjenkos í kosningunum
var í gær líkt við pólitískan land-
skjálfta. Samskipti Úkraínu og
Rússlands eru afar náin og Vladímír
Pútín Rússlandsforseti fór ekki dult
með þá skoðun sína að hann teldi Ja-
núkovítsj heppilegri forseta. Hann
naut og aðstoðar rússneskra sér-
fræðinga á sviði áróðursmála og
„spunameistara“. Jústsjenko hefur
heitið því að vinna að aðild Úkraínu
að Evrópusambandinu (ESB) og
Atlantshafsbandalaginu (NATO).
Það er einkum hugsanleg aðild að
því síðarnefnda sem fer fyrir brjóst-
ið á rússneskum ráðamönnum. Hef-
ur Pútín þráfaldlega vænt Vestur-
lönd um afskipti af innanríkismálum
Úkraínu. Yfirlýsingar forsetans hafa
um sumt þótt minna á kalda stríðið.
Rússnesk stjórnvöld höfðu ekki
tjáð sig formlega um úrslit kosning-
anna í Úkraínu síðdegis í gær. Hins
vegar sagði Sergei Lavrov utanrík-
isráðherra í grein sem birtist á vef-
síðu ráðuneytisins í gær að „sum
ríki“ segðust „verja lýðræðið“ og
nýttu þá „vörn“ til að réttlæta af-
skipti af innanríkismálum annarra
þjóða. Þessum orðum var beint til
Bandaríkjamanna enda umfjöllunar-
efnið innrásin í Írak en ekki fór á
milli mála að þau áttu einnig að vísa
til stjórnmálaþróunarinnar í Úkra-
ínu. Dagblöð í Rússlandi túlkuðu
mörg úrslitin á þann veg að þau
væru áfall fyrir Pútín forseta og
menn hans. Undarlegt þótt ýmsum
að Pútin skyldi styðja Janúkovítsj
þótt flestum þætti sýnt að óhugs-
andi væri að hann gæti borið sigur
úr býtum sökum þess sem á undan
var gengið.
Ásakanir um kosningasvik
Janúkóvitsj, sem er 54 ára, var
lýstur sigurvegari síðari umferðar
kosninganna sem fram fór 21. nóv-
ember. Óskaði Pútín honum þá til
hamingju líkt og hann hafði gert eft-
ir fyrri umferðina. En Jústsjenko
neitaði að játa sig sigraðan og kærði
úrslitin með þeim rökum að gífur-
lega víðtækt kosningasvindl hefði
átt sér stað. Fór svo að lokum að
hæstiréttur Úkraínu lýsti kosning-
arnar ógildar og boðað var til nýrra.
Janúkóvítsj kvaðst í gær hafa bú-
ist við að fara með sigur af hólmi í
kosningunum. Hann boðaði „öfluga“
stjórnarandstöðu á þingi landsins
færi svo að hann tapaði kosningun-
um en hann hafði í gær ekki við-
urkennt ósigur sinn. Síðar var frá
því skýrt að úrslitin yrðu kærð líkt
og sagði að ofan. Sagði talsmaður
framboðs Janúkovítsj að skjalfest
hefðu verið um 5.000 brot á kosn-
ingalöggjöfinni sem beinst hefðu
gegn forsætisráðherranum. Þá
hefðu milljónir öryrkja verið sviptar
rétti til að taka þátt í kosningunum
vegna breytinga á löggjöf þar um.
Raunar hafði hæstiréttur landsins
lýst þá breytingu ólögmæta
skömmu áður en kosningin fór fram
á sunnudag. „Við munum standa
vörð um réttindi kjósenda okkar og
úkraínsku þjóðarinnar með hverjum
þeim aðferðum sem lögin heimila,“
sagði talsmaðurinn, Nestor
Sjúfrítsj.
og frjáls“
PALESTÍNSKI læknirinn Mustafa Barghouti, fram-
bjóðandi í forsetakosningum Palestínumanna, var
handtekinn í Jerúsalem í gær þegar hann hélt þar
kosningafund. Ísraelska lögreglan kvaðst hafa tekið
Barghouti til yfirheyrslu vegna þess að hann hefði leyfi
til að fara gegnum borgina en ekki dvelja í henni.
Barghouti var handtekinn í gamla borgarhlutanum í
Jerúsalem og fluttur í aðallögreglustöð borgarinnar.
Talsmaður hans kvaðst telja að hann yrði látinn laus
nokkrum klukkustundum síðar.
Samkvæmt skoðanakönnunum nýtur Barghouti
næstmests stuðnings fyrir kosningarnar á eftir Mahm-
ud Abbas, bráðabirgðaleiðtoga Frelsissamtaka Palest-
ínumanna (PLO).
Fyrr um daginn samþykkti stjórn Ísraels ýmsar að-
gerðir sem eiga að auðvelda forsetakosningar Palest-
ínumanna 9. janúar. Þær fólust meðal annars í því að
frambjóðendum var leyft að efna til kosningafunda í
austurhluta Jerúsalem.
Barghouti tilkynnti framboð sitt á hóteli í Austur-
Jerúsalem í síðasta mánuði og lýsti því þá yfir að hann
hefði gert það án heimildar ísraelskra yfirvalda.
Mustafa Barghouti
handtekinn í Jerúsalem
AP
Læknirinn og forsetaefnið Mustafa Barghouti á kosn-
ingafundi í Nablus á Vesturbakkanum á jóladag.
Jerúsalem. AP, AFP.
RÚSSAR og Kínverjar ætla að efna til sameiginlegra
heræfinga í Kína á næsta ári og eiga þær sér engin
fordæmi, að sögn Sergeis Ívanovs, varnarmálaráð-
herra Rússlands, í gær. Hann sagði að floti og flug-
her beggja ríkjanna ættu að taka þátt í æfingunum.
„Í fyrsta skipti í sögunni höfum við nú samþykkt
að halda allstóra heræfingu með Kínverjum á kín-
versku landsvæði á seinni hluta næsta árs,“ hafði
rússneska fréttastofan ITAR-Tass eftir Ívanov. Hann
sagði að rússneskir kafbátar og sprengjuflugvélar,
sem borið gætu kjarnavopn, ættu að taka þátt í her-
æfingunum.
Samskipti Rússlands og Kína hafa batnað mjög
eftir hrun Sovétríkjanna 1991. Eru Kínverjar helstu
kaupendur rússneskra hergagna og nema viðskiptin
jafnvirði milljarða dollara á ári. Hafa þeir meðal ann-
ars keypt orrustuþotur, eldflaugar, kafbáta og tund-
urspilla af Rússum.
Ýmsir stjórnmálaskýrendur telja að Rússar hyggist
freista þess að efla samband sitt við Kínverja enn frek-
ar eftir að samskipti þeirra við Vesturlönd versnuðu
vegna deilunnar um forsetakosningarnar í Úkraínu.
Pavel Felgenhauer, óháður sérfræðingur sem hefur
lengi fylgst grannt með hernaðarlegu samstarfi Rússa
og Kínverja, sagði að markmiðið með heræfingunum
væri að sýna gremju rússneskra stjórnvalda í garð
Vesturlanda. „Þetta er táknræn aðgerð, sem beinist að
Bandaríkjunum, til að sýna að Rússar eigi aðra banda-
menn.“
Kínverjar sögðust í gær ætla að efla herafla sinn enn
frekar til að standa betur að vígi gagnvart ógninni sem
þeir segja stafa af Taívan.
Sameiginlegar heræfingar
Moskvu. AP.
áhrifasvæði. Nái vilji Jústsjenkos og
„umbótasinnuðu þjóðernissinnanna“
sem honum fylgja fram að ganga
skapast áður óþekkt ástand í þess-
um heimshluta; ástand sem Rússar
munu líta á sem ögrun.
Sagður bandarísk
strengjabrúða
Jústsjenko er fimmtugur að aldri.
Eiginkona hans er bandarískur rík-
isborgari og er því iðulega haldið
fram að hann sé í raun aðeins
strengjabrúða í höndum banda-
rískra ráðamanna. Þetta sjónarmið
nýtur einkum stuðnings í suður- og
austurhluta Úkraínu þar sem Rúss-
ar eru fjölmennir og rússnesk áhrif
mótandi. Því hefur verið haldið fram
að Bandaríkjamenn og þá einkum
leyniþjónustan, CIA, standi að baki
„appelsínugulu“ byltingunni í Úkra-
ínu. Þessum ásökunum hefur
Jústsjenko jafnan vísað á bug.
Þegar Jústsjenko var forsætis-
ráðherra reyndi hann að beita sér
fyrir umbótum á ýmsum sviðum en
komst fljótlega að því að viljinn til
breytinga var takmarkaður hjá ráð-
andi öflum í landinu. Hann hafði náð
nokkrum árangri á afmörkuðum
sviðum sem seðlabankastjóri og
hafði hug á að fylgja því starfi eftir
er hann varð forsætisráðherra.
Honum tókst að slá á óðaverðbólgu
sem lengi hafði geisað og tryggja
stöðugleika gjaldmiðils landsins,
hryvnya. Þá tókst honum að milda
áhrif þess að Rússar greiddu Úkra-
ínumönnum ekki skuldir sem stofn-
að hafði verið til á sovéttímanum.
Sem forsætisráðherra reyndi
Jústsjenko að vinna gegn spillingu
og vildi að horfið yrði frá sérlega
óhagkvæmum, miðstýrðum rík-
isrekstri helstu fyrirtækja en hafði
ekki erindi sem erfiði.
Kommúnistar á þingi, bandamenn
Kútsjma forseta, sviptu hann for-
sætisráðherraembættinu og forset-
inn einsetti sér að koma í veg fyrir
að Jústsjenko kæmist á ný í áhrifa-
stöðu í Úkraínu. Almennt er litið
svo á að það hafi verið Kútsjma sem
ákvað að Janúkovítsj forsætisráð-
herra skyldi vera mótframbjóðandi
Jústsjenkos í forsetakosningunum
og þar með fulltrúi valdakerfis sem
ráðið hefur öllu í landinu í tæp 14
ár. Raunar fór svo að þetta banda-
lag þeirra riðlaðist er Janúkovítsj
tók að gagnrýna forsetann og
freista þess að koma fram sem boð-
beri breytinga í landinu líkt og
keppinauturinn.
Jústsjenko er því afar umdeilur
maður í Úkraínu. Segja má að ann-
aðhvort elski menn hann eða hati.
Stuðningur við hann er svo til ein-
göngu bundinn við vesturhluta
landsins. Jústsjenko má lýsa svo að
hann sé úkraínskumælandi þjóðern-
issinni sem leita vilji til Vesturlanda
eftir vernd frá rússneskum áhrifum
með þeim afleiðingum að spenna er
hlaupin í samskipti forysturíkja
austurs og vesturs, Rússlands og
Bandaríkjanna.
Sovéskur bankamaður
Víktor Jústsjenko fæddist í
Sumy-héraði í norðausturhluta
Úkraínu, nærri rússnesku landa-
mærunum, 23. febrúar 1954. Hann
lærði hagfræði og vann við bókhald
á vegum ríkisins. Að því er fram
kemur í hinni opinberu ævisögu
hans var hann kallaður til starfa
fyrir Ríkisbanka Sovétríkjanna.
Hann vann sig upp innan banka-
kerfisins og varð loks seðla-
bankastjóri Úkraínu eftir hrun Sov-
étríkjanna.
Jústsjenko er tvíkvæntur og á
fimm börn. Áhugamál hans eru sögð
myndlist, höggmyndalist og knatt-
spyrna. Þá var hann á árum áður
mikill áhugamaður um fjallaklifur.
foringi
AÐ MINNSTA kosti þrettán manns
biðu bana og tugir særðust í Bagdad
í gær þegar bílsprengjuárás var gerð
skrifstofu eins af helstu stjórnmála-
leiðtogum íraskra sjíta, Abdel Aziz
Hakim. Hann komst lífs af en nokkr-
ir lífvarða hans lágu í valnum.
Hakim er leiðtogi eins af helstu
flokkum íraskra sjíta, Æðsta ráðs
íslömsku byltingarinnar í Írak
(SCIRI). Hann var á skrifstofu sinni
þegar bíl hlöðnum sprengiefni var
ekið að henni. „Þrettán manns biðu
bana í sprengingunni, 66 særðust og
um 60 bílar eyðilögðust,“ sagði emb-
ættismaður í íraska innanríkisráðu-
neytinu.
Talsmaður SCIRI sagði að stuðn-
ingsmenn Saddams Husseins, fyrr-
verandi einræðisherra Íraks, hefðu
staðið fyrir tilræðinu.
Sjítar eru um 60% af íbúum Íraks
og búist er við að flokkar þeirra fái
mikinn meirihluta þingsæta í kosn-
ingunum sem ráðgerðar eru 30. jan-
úar.
Telur að kosningar geti ekki
farið fram í sex héruðum
Sjónvarpsstöðin Al-Jazeera birti í
gær hljóðupptöku sem sögð er vera
frá Osama bin Laden, leiðtoga
al-Qaeda-hryðjuverkasamtakanna.
Hvetur hann Íraka til að hunsa kosn-
ingarnar 30. janúar. „Sérhver sem
tekur þátt í þessum kosningum verð-
ur talinn villutrúarmaður,“ segir bin
Laden - sé þetta hann.
Stærsti stjórnmálaflokkur íraskra
súnní-múslíma, Íslamski flokkurinn,
tilkynnti í gær að hann hygðist snið-
ganga kosningarnar.
Leiðtogi flokksins, Mohsen Abdel
Hamid, sagði að þetta hefði verið
ákveðið vegna þess að yfirvöld hefðu
synjað beiðni hans um að fresta
þingkosningunum um hálft ár til að
tryggja að allir Írakar gætu greitt
atkvæði. Helstu trúarleiðtogar
súnníta hafa hvatt þá til að snið-
ganga þingkosningarnar.
Hamid sagði að ástandið í öryggis-
málum væri mjög slæmt og að kosn-
ingar gætu ekki farið fram með eðli-
legum hætti í sex af átján héruðum
Íraks. Flokkur sinn kynni að falla frá
ákvörðuninni ef ástandið í öryggis-
málum batnaði fyrir kosningarnar.
Þrettán manns falla
í árás á sjítaleiðtoga
Írakar mótmæla bílsprengjuárás á skrifstofu eins af helstu stjórnmálaleiðtogum sjíta í Bagdad í gær.
Stærsti flokkur
súnníta í Írak ætl-
ar að sniðganga
kosningarnar
Bagdad, Dubai. AFP.
Reuters