Morgunblaðið - 28.12.2004, Side 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Alþjóðlegar hjálparstofnanireinbeita sér nú að því að veitaaðstoð í löndum og héruðumþar sem mest hætta er talin á
því að stjórnvöld geti ekki liðsinnt nógu
vel fórnarlömbum flóðbylgjunnar á ann-
an í jólum, ekki síst á Sri Lanka og
Maldíveyjum. Tölur um dauðsföll héldu
áfram að hækka í gær og er síðast frétt-
ist var sagt að minnst 23.700 manns
hefðu farist auk þess sem tugþúsundir
eru slasaðir. Milljónir manna hafa misst
heimili sín.
„Þetta gætu verið hræðilegustu nátt-
úruhamfarir á síðari tímum vegna þess
að þær hafa áhrif í svo mörgum fjöl-
mennum strandhéruðum ... og svo mörg-
um viðkvæmum samfélögunum,“ sagði
Norðmaðurinn Jan Egeland, talsmaður
Neyðarhjálpar Sameinuðu þjóðanna, í
samtali við CNN-sjónvarpsstöðina í gær.
Einkum er óttast að farsóttir geti breiðst
út. Tryggja þarf hreint drykkjarvatn en
einnig mat og skjól fyrir veðri og vind-
um.
Fyrstu hjálparsveitir SÞ og fleiri al-
þjóðasamtaka, þ. á m. Alþjóða Rauða
krossins, eru þegar komnar á vettvang á
hamfarasvæðunum og mörg ríki hafa
boðist til að leggja fram aðstoð. „Mesta
heilsufarshættan sem við þurfum að fást
við núna er útbreiðsla sjúkdóma sem
berast með vatni, einkum malaríu og nið-
urgangspestar, einnig sjúkdómar í önd-
unarfærum,“ sagði Hakan Sandbladh,
embættismaður í bækistöð SÞ í Genf.
„Við höfum miklar áhyggjur af fregnum
um að sjúkrahús og aðrir innviðir heilsu-
gæslu hafi eyðilagst á Sri Lanka.“
Skortur á hreinu drykkjarvatni
Sandbladh sagði AP-fréttastofunni að
flóðbylgjan hefði víða fyllt brunna með
saltvatni og seti. Þegar brunnarnir yrðu
tæmdir myndi nýja vatnið í þeim í fyrstu
verða mengað öllu mögulegu. Ennfrem-
ur yki það hættuna á sjúkdómum að
margt fólk yrði að fara frá heimabyggð
sinni á svæði þar sem þrifust til dæmis
önnur afbrigði af malaríusýklinum og
ekki víst að aðkomufólkið hefði byggt
upp ónæmi gegn þeim og gæti því orðið
lífshættulega veikt.
Stjórnvöld á Sri Lanka meira en tvö-
földuðu áætlaða tölu látinna þar í gær úr
5.000 í 11.000, einnig er vitað að 820
manns fórust í norðausturhlutanum þar
sem bækistöðvar uppreisnarsveita Tam-
íl-tígranna eru. Um þriðjungur látinna á
Sri Lanka er talinn hafa verið börn.
Að minnsta kosti þrjú þúsund manns
létu lífið og um 30 þúsunda er saknað á
Andaman- og Nicobareyjum í Indlands-
hafi, milli Indlands og Taílands. Fimm
þorp á eyjunum jöfnuðust við jörðu þeg-
ar flóðbylgjur skullu á eyjunum eftir
jarðskjálftann mikla í gærmorgun. And-
aman- og Nicobareyjar, sem tilheyra
Indlandi, eru skammt frá þeim stað þar
sem upptök jarðskjálftans voru á hafs-
botni.
G.C. Gupta, embættismaður hjá hér-
aðsstjórn eyjanna, sagði að indversk her-
stöð á Car Nicobar-eyju hefði skolast á
haf út og yfir 100 starfsmenn herstöðv-
arinnar og fjölskyldur þeirra væru talin
af.
Indversk herskip voru í gær á leið til
Car Nicobar þar sem um 45 þúsund
manns búa. Gupta sagði að erfitt hefði
reynst að ná fjarskiptasambandi við
svæðið.
Andaman- og Nicobareyjar eru 572
talsins og er búið á 36 þeirra. Alls búa
um 300 þúsund manns á eyjunum.
Manntjón í minnst níu löndum
Vitað er um manntjón í a.m.k. níu
löndum af völdum flóðbylgjunnar sem
stafaði af geysilega hörðum jarðskjálfta
á sjávarbotni, vestan við eyna Súmötru í
Indónesíu. Skjálftinn var 9 stig á Richt-
er-kvarða. Mest varð manntjónið á Sri
Lanka en einnig er ljóst að þúsundir
manna hafa farist í héraðinu Aceh, í
norðanverðri Indónesíu.
„Ríki á borð við Indland getur tekist á
við mikinn vanda af þessu tagi,“ sagði
Yvette Stevens, einn af talsmönnum
Mannúðaraðstoðar SÞ, í gær. „Malas-
íumenn hafa orðið fyrir nokkru tjóni en
stjórnvöld þar ráða við ástandið.“ Hún
sagði að embættismenn samtakanna
væru að ræða við ráðamenn í Taílandi og
Indónesíu til að kanna hve mikla hjálp
umrædd ríki þyrftu. Forsætisráðherra
Taílands, Thaksin Shinawatra, sagði í
gær að ef til vill hefðu farist þar um 2000
manns. Vitað væri um 900 sem hefðu
týnt lífi en um 1000 væri enn saknað.
Mörg hundruð manns létu lífið og
heilu þorpin og bæirnir skoluðust á haf
út þegar flóðbylgjan barst að ströndum
Sómalíu á austurströnd Afríku í fyrra-
dag, um 4.500 km frá upptökum skjálft-
ans, að því er talsmaður forseta Sómalíu
greindi frá í gær. Að sögn AFP-frétta-
stofunnar höfðu 40 lík þegar fundist en
60 var saknað. Þá hafa einnig borist
fregnir af því að um 50 manns hafi farist
í höfuðborginni, Mogadishu, af völdum
bylgjunnar.
Yusuf Ismail Bari Bari, talsmaður
Abdullahi Yusuf Ahmed, forseta Sómal-
íu, sagði að fiskimenn hefðu að venju far-
ið snemma út að morgni og margir hefðu
ekki snúið aftur. Fiskimennirnir nota
litla og mjög veikbyggða trébáta til veið-
anna.
„Hvað höfum við gert …?
Enn var leitað í gær að sjómönnum
sem saknað var á austurströnd Indlands
og fólks sem var á ströndinni þegar
„Dauðinn
 Talið að meira en 23.000 manns h
óttast að farsóttir breiðist út  Hu
Sænskur ferða
Þúsundir ferðamanna frá Norð-urlöndunum voru á hamfara-svæðunum á sunnudag, margir
þeirra fórust og enn fleiri slösuðust.
Sænsk stjórnvöld sögðu ljóst að tugir
ef ekki hundruð Svía hefðu látið lífið en
búið var að staðfesta dauða 10 þeirra.
Aftenposten í Noregi hafði eftir tals-
manni norska utanríkisráðuneytisins
að samanlagt 13 Norðmenn hefðu farist
í Taílandi og á Sri Lanka, þar af var
átta mánaða gamalt barn. Vitað er um
þrjá Dani sem fórust og þriggja
danskra barna að auki var saknað í Taí-
landi en þar í landi voru flestir norrænu
ferðamennirnir. Einn Finni fórst á Sri
Lanka.
Áætlað er að allt að 20.000 sænskir
ferðamenn hafi verið í Taílandi þegar
hamfarirnar riðu yfir. Göran Persson,
forsætisráðherra Svíþjóðar, var svart-
sýnn á blaðamannafundi í gær. „Ég er
hræddur um að tala látinna eigi eftir að
hækka. Hve mikið þori ég ekki að velta
fyrir mér,“ sagði ráðherrann. Vitað var
að um 600 manns sem voru í Taílandi á
vegum sænskra ferðaskrifstofa var enn
saknað í Khao Lak í Phuket-héraði og
eyjaklasanum Koh Phi Phi síðdegis í
gær. Að auki ferðast margir Svíar til
Taílands án aðstoðar ferðaskrifstofa.
Dagblaðið Dagens Nyheter sagði emb-
ættismenn í Stokkhólmi gera ráð fyrir
að tala látinna myndi hækka verulega.
Lík brennd á ströndinni
Að sögn blaðsins létu taílensk yf-
irvöld brenna strax lík margra fórn-
arlamba náttúruhamfaranna á strönd
Phuket til að reyna að draga úr hættu á
farsóttum. Sagði sænskur biskup,
Lennart Koskinen, sem hefur umsjón
með starfi kirkjunnar erlendis, að ekki
væri í þeim efnum gert upp á milli fólks
eftir þjóðerni.
Tvær danskar
milli vonar og ót
með alls þrem bö
Lak, rétt norðan
an hreif börnin m
aldrinum tveggj
er svo hræðilegt
um það,“ sagði d
Taílandi, Ulrik H
hafa hitt fólkið. H
Dani á svæðinu s
sinna eftir hamfa
Að sögn sjóna
er ægilegt um að
lík enn á ströndi
einbýlishús eru h
sjást bílflök í ma
um húsa. Helweg
sagði hins vegar
vatni og mat á sv
samgöngur væru
Fjöldi ferðamanna frá
Norðurlöndunum á svæð
SIGUR JÚSTSJENKÓS
Úrslit kosninganna í Úkraínu ásunnudag voru afgerandi ogandrúmsloftið í kringum fram-
kvæmd þeirra var að sögn eftirlits-
manna allt annað en í kosningunum 21.
nóvember sem hæstiréttur landsins
ákvað að skyldu endurteknar vegna
mikilla annmarka. Þegar rúmlega 99%
atkvæða höfðu verið talin í gærkvöldi
var áskorandinn Víktor Jústsjenkó
með 52,07% atkvæða og Víktor Jan-
úkóvitsj forsætisráðherra með 44,13%.
Kosningaþátttakan var í kringum 77%.
Jústsjenkó lýsti yfir sigri í gærmorg-
un, en Janúkóvitsj lýsti yfir því að
hann myndi aldrei játa sig sigraðan
vegna þess að brotið hefði verið gegn
stjórnarskránni og mannréttindum.
Liðsmenn Janúkóvitsj hyggjast nú
leita til dómstóla líkt og andstæðingar
hans gerðu fyrir rúmum mánuði. Ólík-
legt er talið að sú málaleitan muni
breyta nokkru um úrslit kosninganna,
en hins vegar gæti fyrir vikið jafnvel
orðið nokkurra vikna bið á því að op-
inberlega verði greint frá úrslitum
vegna þess að það má ekki gera fyrr en
allar athugasemdir hafa verið af-
greiddar.
Merkilegt hefur verið að fylgjast
með átökunum um völdin í Úkraínu.
Annar frambjóðandinn var fulltrúi
austurs, hinn vesturs. Janúkóvítsj var
frambjóðandi Leoníds Kútsjma, sitj-
andi forseta, og naut stuðnings Vlad-
imírs Pútíns, forseta Rússlands. Jan-
úkóvítsj hét því að efla tengslin við
Rússland og rússnesk stjórnvöld
studdu dyggilega við bakið á honum í
kosningabaráttunni. Jústsjenkó er
ólíklegur byltingarleiðtogi. Hann
starfaði í ríkisbanka Sovétríkjanna og
þegar þau hrundu varð hann seðla-
bankastjóri Úkraínu. Hann varð for-
sætisráðherra landsins í árslok 1999,
en Kútsjma lagðist gegn þeim breyt-
ingum og umbótum, sem hann vildi
gera, og í apríl 2001 var hann sviptur
forsætisráðherraembættinu. Jústsj-
enkó gekk þá til liðs við stjórnarand-
stöðuna.
Í kosningabaráttunni kvaðst Jústsj-
enkó ætla að efla tengslin til vesturs og
á stefnuskrá hans var bæði innganga í
Evrópusambandið og Atlantshafs-
bandalagið. Áformin um inngönguna í
NATÓ hafa sérstaklega verið Rússum
þyrnir í augum. Margir Rússar líta á
Úkraínu sem hluta af Rússlandi og
rússnesk stjórnvöld eru þeirrar
hyggju að Úkraína sé á rússnesku
áhrifasvæði. Rússneskir ráðamenn
hafa látið að því liggja að Vesturlönd
hafi lagt á ráðin um að ræna réttkjör-
inn forseta Úkraínu völdum með því að
knýja fram aðrar kosningar og hefur
málflutningur þeirra verið í anda kalda
stríðsins.
Engin leið er að segja hversu mikið
Rússar lögðu í stuðning sinn við Jan-
úkóvítsj, en þeir voru ekki einir um að
reyna að hafa áhrif á pólitíska þróun í
Úkraínu. Í frétt frá AP fyrir tveimur
vikum kom fram að á síðustu tveimur
árum hefðu bandarísk stjórnvöld varið
65 milljónum dollara í aðstoð við póli-
tískar hreyfingar í landinu. Sá stuðn-
ingur hefði ekki verið sendur stjórn-
málaflokkum beint, heldur ýmsar
stofnanir verið milliliðir um að nota féð
til eflingar lýðræðis. Komið hefur fram
að um sams konar starfsemi hafi verið
að ræða í Georgíu og Serbíu þar sem
stjórnarskipti hafa orðið með líkum
hætti. Deila má um það hvort slík
framlög teljist bein pólitísk afskipti,
en lágmarkskrafa hlýtur að vera að
þau fari fram fyrir opnum tjöldum.
Sigur Jústsjenkós er fagnaðarefni.
Hann mun hins vegar eiga erfitt með
að vinda ofan af þeirri spillingu, sem
ríkt hefur í stjórnartíð Kútsjmas. At-
burðarásin í landinu var á margan hátt
svipuð þeirri, sem varð í Rússlandi
þegar óligarkarnir svokölluðu sölsuðu
undir sig helstu ríkisfyrirtæki lands-
ins, og úkraínsku óligarkarnir hafa
sterk ítök. Þá er stuðningur við Jústsj-
enkó bundinn við vesturhluta landsins,
en í iðnhéruðunum í austurhlutanum
þar sem flestir tala rússnesku er mikil
andúð í hans garð. Jústsjenkó mun
þurfa að leita leiða til að koma í veg
fyrir að landið gliðni í sundur og færa
meiri völd út í héruð. Þá er ljóst að
hvað sem líður fyrirætlunum hans um
nánari tengsl við vestrið mun hann
ekki geta snúið baki við Rússum frekar
en andstæðingur hans hefði getað lok-
að á vestrið og ber nýleg yfirlýsing
hans um að eitt hans fyrsta verk verði
að heimsækja Pútín því vitni að hann
gerir sér grein fyrir því.
Byltingin í Úkraínu átti sér stað
þegar fólk mótmælti klætt appelsínu-
gulu, lit stjórnarandstöðunnar, og
knúði fram aðrar kosningar með því að
lama nánast stjórnkerfi landsins eftir
seinni umferð kosninganna 21. nóvem-
ber. Sigur Jústsjenkós rekur enda-
hnútinn á „appelsínugulu byltinguna“.
Nú tekur við að vinda ofan af spillingu
og óstjórn í landinu og fara sömu leið
og ýmis grannríki, sem áður voru und-
ir ægivaldi Sovétríkjanna. Atburða-
rásin undanfarnar vikur hefur sýnt að
það verður ekki einfalt, en hún hefur
einnig leitt í ljós að allt er hægt.
FLUGSLYS OG FLUGÖRYGGI
Í fréttaskýringu, sem birtist hér íMorgunblaðinu í gær, kom fram að
á árunum 2002 og 2003 og það sem af
væri þessu ári, sem senn er á enda,
hefðu engin banaslys orðið í flugi á Ís-
landi. Þetta er stórkostlegur árangur.
Í sömu úttekt kom fram að nokkur
flugslys hefðu þó orðið, einkum á
litlum flugvélum og erlendir flug-
menn hefðu lent í erfiðleikum í ná-
munda við landið. Og enn fremur
sagði:
„Slys hafa orðið á sex litlum vélum,
skráðum á Íslandi ...“
Undanfarna áratugi hafa slys á
litlum flugvélum verið of tíð hér á
landi. Í kjölfar hörmulegs flugslyss í
Skerjafirði fóru fram miklar umræður
um öryggi í flugi lítilla flugvéla. Skoð-
anir voru skiptar. Þeir sem höfðu með
að gera rekstur lítilla flugvéla töldu
að sér vegið.
Engu að síður verður að telja víst
að þessar miklu umræður hafi orðið
til þess bæði að herða kröfur en einn-
ig vekja flugrekendur smáflugvéla og
flugmenn, sem þeim fljúga, til vitund-
ar um mikilvægi þess, að fylgja ör-
yggisreglum út í yztu æsar.
Þeir sem áttu um sárt að binda eftir
slysið í Skerjafirði og stóðu fyrir
þessum umræðum geta því vissulega
sagt, að þrátt fyrir allt hafi til nokk-
urs verið unnið.