Morgunblaðið - 28.12.2004, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 2004 43
MENNING
INNHEIMTUSTOFNUN SVEITARFÉLAGA
Lágmúla 9 - 108 Reykjavík - Kt. 530372 0229 - www.medlag.is
Banki 0139-26-4700 - Sími 590 7100 - Fax 590 7101
MEÐLAGSGREIÐENDUR
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið hefur
með reglugerð dags. 7. desember 2004 hækkað
barnalífeyri um 3,5%. Meðlag hækkar því um
3,5% frá 1. janúar 2005 að telja.
Meðlag er nú kr. 16.025 en verður kr. 16.586
á mánuði frá 1. janúar 2005 með hverju barni.
ÞEIR eru fallegir menn á sviði,
þeir Arnar Jónsson, Hilmir Snær
Guðnason og Ingvar E. Sigurðs-
son, það er alltaf gaman að horfa á
þá og við vitum að góðir leikarar
eru þeir líka. Í lok jólasýningar
Þjóðleikhússins, sagan var þá
löngu öll sögð, voru þeir látnir taka
hver sitt sólóið í hvernig bregðast
eigi við dauða sínum á högg-
stokknum á sem listrænastan hátt.
Arnar í hlutverki Jóns biskups
Arasonar og Hilmir Snær í aðal-
hlutverkinu, Ara Jónssyni, voru
þar jafn hetjulegir í framgöngu og
í baráttu sinni við leikgerðina í
gegnum sýninguna – en allt kom
fyrir ekki það var Ingvar í hlut-
verki Björns Jónssonar, sem grát-
andi bað sér vægðar og tilbúinn
var að skrifa undir hvað sem var,
bara ef hann sjálfur héldi lífi, sem
hafði vinninginn, átti alla samúð
frumsýningargesta þegar höfuðið
fauk af honum, – ef dæma má af
lófaklappinu í lokin. Var það af því
að Ingvar er bestur? Eða var það
af því að þar, í lífsnautn litla
mannsins, andhetjunnar, svikum
hennar, örlaði loks á einhverju sem
áhorfandinn vildi eða gat sam-
samað sig með?
Hvað um það. Við skulum byrja
á byrjuninni. Sú ágæta bók Öxin
og jörðin eftir Ólaf Gunnarsson er
breið þjóðlífslýsing 16. aldar með
miklu persónugalleríi en hefur að
þungamiðju baráttu Jóns Arasonar
og kaþólsku kirkjunnar við að
halda völdum yfir náttúruauðæfum
og almúganum gegn lúterstrúar-
mönnum og danska kónginum.
Góður leikritahöfundur getur fund-
ið þar ýmsa fleti í innri og ytri
átökum persóna til að smíða úr
leikgerð. Það sem sterkast vísar
þar til samtímans er frá mínum
sjónarhóli stríðið um náttúruauð-
æfin og samviskuspurningar sem
ýmsar persónur sögunnar glíma
við andspænis því stríði. Slík leik-
gerð er þó ekkert sem hrist verður
fram úr erminni, það þarf mikla
kunnáttu til að vinna úr epískri
skáldsögu eins og þessari texta
sem hefur einhverja merkingu fyr-
ir leiksvið. Hilmar Jónsson ræður
ekki við þetta verk og það er
óskiljanlegt að þjóðleikhússtjóri
skuli hafa falið honum þessa vinnu
á svo skömmum tíma og þó enn
óskiljanlegra að það sem kallað var
leikgerð og okkur var boðið upp á
annan dag jóla hafi verið samþykkt
til sviðsetningar. Því þar er engin
afstaða tekin, þar hafa menn ekk-
ert að segja áhorfandanum, engum
spurningum er varpað upp. Auka-
atriði og aðalatriði í framvindu
upprunalegu sögunnar hrannast
þar upp hlið við hlið og oftar en
ekki fá aukaatriði stærra pláss en
aðalatriði. Átök eru ekki unnin út,
þar eru engar „situasjónir“, menn
hafa ekkert til að leika. Það eina
sem þeir geta gert er að stilla sér
upp á hnattlaga stígum leikmynd-
arinnar, sýna sig og fara með orð
upp úr bók. Einstöku sinnum fá
menn þó að veifa spjótum eða
byssum, berja aumingja, nauðga
konum og höggva mann og annan.
Það gera þeir innan um hrærigraut
af trúarlegum táknum með listræn-
um hreyfingum í listrænni lýsingu,
við listræna tónlist undir him-
inháum veggjum listrænnar leik-
myndar í gutlandi vatni og heilum
ósköpum af listrænum reyk.
Þau deyja hins vegar ekki á list-
rænan hátt börnin í Miðaust-
urlöndum núna og afstöðuleysi
sýningarinnar gagnvart þeim stóru
spurningum sem saga Ólafs Gunn-
arssonar veltir upp og mannkynið
stendur frammi fyrir nálgast það
að vera guðlast, jafnvel í augum
trúleysingja. Að dæma áhorfendur
til að sitja undir þessari sótthreins-
uðu myndasýningu frá 16. öld í
stað þess að ögra þeim til að hugsa
er dapurlegur viðskilnaður núver-
andi þjóðleikhússtjóra við Þjóðleik-
húsið.
Að deyja á listrænan hátt
Morgunblaðið/Jim Smart
„Afstöðuleysi sýningarinnar gagnvart þeim stóru spurningum sem saga Ólafs Gunnarssonar veltir upp og mann-
kynið stendur frammi fyrir nálgast það að vera guðlast jafnvel í augum trúleysingja,“ segir m.a. í umsögninni.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Eftir Ólaf Gunnarsson. Leikgerð: Hilm-
ar Jónsson. Leikstjóri: Hilmar Jónsson.
Leikmynd: Gretar Reynisson. Búningar:
Þórunn María Jónsdóttir. Lýsing: Björn
Bergsteinn Guðmundsson. Sviðshreyf-
ingar: Sveinbjörg Þórhallsdóttir. Tón-
list: Hjálmar H. Ragnarsson. Flytjendur
tónlistar: Mótettukór Hallgrímskirkju
undir stjórn Harðar Áskelssonar, hljóð-
færaleikarar: Auður Hafsteinsdóttir,
Gréta Guðnadóttir, Sigurgeir Agn-
arsson, Hávarður Tryggvason. Leik-
arar: Arnar Jónsson, Anna Kristín Arn-
grímsdóttir, Hilmir Snær Guðnason,
Þórunn Lárusdóttir, Ingvar E. Sigurðs-
son, Elva Ósk Ólafsdóttir, Kjartan Guð-
jónsson, Arnbjörg Hlíf Valsdóttir, Sól-
veig Arnardóttir, Þorvaldur Davíð
Kristjánsson, Nanna Kristín Magn-
úsdóttir, Kristján Franklín Magnús,
Hjalti Rögnvaldsson, Gunnar Eyjólfs-
son, Þórhallur Sigurðsson, Atli Rafn
Sigurðarson, Rúnar Freyr Gíslason, Er-
lingur Gíslason, Jóhann Sigurðarson.
Stóra sviðið 26. desember 2004.
Öxin og jörðin
María Kristjánsdóttir
CARL Boutard er sænskur mynd-
listarmaður sem útskrifaðist frá
Listaháskóla Íslands síðastliðið vor.
Hann sýnir þessa dagana innsetn-
ingu í græna sal Klink og Bank und-
ir yfirskriftinni „Inner Sation – The
heart of darkness“ (Innri stöðin –
Hjarta myrkursins). Þetta er fram-
hald af útskriftarverki Boutards frá
LHÍ þar sem hann setti upp gufubað
í tjaldi í porti Hafnarhússins.
Yfirskrift og innblástur sækir
Carl Boutard til bókarinnar The he-
art of darkness sem pólsk-enski rit-
höfundurinn Joseph Conrad skrifaði
í Kongó árið 1898 sem veitti Francis
Ford Coppola jafnframt innblástur
fyrir kvikmynd sína Apocalypse
Now árið 1979. „Innri stöðin“ í bók
Conrads er miðstöð veiðimannsins
Kurtz sem er dáður af innfæddum
líkt og goð og hefur sjálfur breyst úr
hefðarmanni í villimann. Menn hafa
brugðist misjafnlega við því að rit-
höfundurinn geri Afríku að hjarta
myrkursins en flestum gagnrýn-
endum kemur þó saman um að sag-
an sé yfirfull af myndlíkingum. Af-
ríkanski gagnrýnandinn Chinua
Achebe sagði Conrad t.d. nota Afr-
íku sem myndlíkingu fyrir það sem
Evrópubúar, eða „hinir hvítu“,
hræðast innra með sjálfum sér, þ.e.
óreiðu og villimennsku.
Hvernig þetta kemur svo fram í
listaverki Carls Boutards ber hverj-
um og einum að túlka með sínum
hætti. Fyrir mitt leyti snýst verkið
um að greiða úr innri óreiðu með því
að setja fram hugmyndir í nokkuð
hrárri mynd. Skissur, teikningar,
ljósmyndir, skúlptúrar, myndbönd
o.fl. er hrúgað saman í stóru tjaldi
sem nokkurskonar hugmyndasafn
undirmeðvitundar. Tjaldið stendur
sem formalísk konstrúktsjón í rými
Klink og Bank eða arketónískur lík-
ami og innviður tjaldsins er þá hug-
arheimur listamannsins sem er þó
haldið innan ramma myndlist-
arinnar þar sem hugmynda- og
sköpunarferli er gert sýnilegt.
Auk hugmyndasafnsins sýnir
listamaðurinn tvískipta myndbands-
upptöku af gerningi sem hann
framdi í sýningarrými „Nema hvað“
árið 2002. Annað myndskeiðið sýnir
sýningarrýmið án nokkurra hluta
eða listaverka en hitt myndskeiðið
sýnir bakherbergið fullt af hlutum
þar sem listamaðurinn er lokaður
inni og treður því sem hann getur
gegn um göt til að koma þeim út og
til sýningargestanna. Það er mikil
„frústrasjón“ fyrir skapandi fólk ef
það finnur hugmyndum sínum ekki
greiðan farveg. Carl Boutard virkar
afar hugmyndaríkur listamaður sem
hefur upplifað slíka „frústrasjón“
eins og mér sýnist liggja að baki
myndbandsgerningi hans. Hug-
myndasafnið „Inner station“ virðist
aftur á móti vera tilraun til að opna
leið inn í hugarheiminn sjálfan og
gæti því virkað þerapískt. Fellur
listamaðurinn samt ekki í þá gildru
að gleyma sér í sjálfhverfu. Er gef-
andi og leggur metnað í að gera hug-
myndirnar sem aðgengilegastar.
Sýningin gengur því vel upp og eng-
um ætti að dyljast sprengjandi sköp-
unarþörf listamannsins sem mun
vonandi láta meira að sér kveða hér
á landi.
Morgunblaðið/Jim Smart
Innri stöð Carls Boutards í Klink og Bank.
Innri óreiða
MYNDLIST
Klink og Bank
Opið daglega frá 14–18. Sýningu lýkur
30. desember.
Carl Boutard
Jón B.K. Ransu