Morgunblaðið - 09.02.2005, Blaðsíða 23

að Háskólanum yrði skipt upp í nokkra sjálfstæða
skóla. Deildir gætu haft meiri sjálfstjórn og haft
fleiri verkefni en nú er. Viðraði hann þá hugmynd
að Háskóli Íslands ætti að verða regnhlíf fyrir alla
háskóla hérlendis. Endurskoða þyrfti lögin um
Háskóla Íslands og háskólalögin sjálf.
Jón Torfi sagði Háskóla Íslands mynda sterka
heild með sterka ásýnd. Skólinn nýtti þó ekki allt-
af þann kraft sem í honum byggi. Því sagðist hann
vilja breyta. Virkja þyrfti betur þann þrótt sem
byggi í ólíkum starfseiningum Háskólans. Stíga
þyrfti til þess tvö skref, að gera starfseiningar
sýnilegri og sjálfstæðari og endurskipuleggja
verkferla í stjórnsýslu.
Hann sagði að breytingin á háskólaráði hefði
ekki verið til bóta. Reynsla sín í ráðinu fyrrum
kenndi sér að náin tengsl hefðu myndast milli
deildanna og skólans í heildinni. „Þessi róman-
tíska draumsýn um að hafa utanaðkomandi
stjórnendur virkar ekki.“
Spurning þrjú
Einar sagði jafnrétti vera mikilvægt fyrir Há-
skólann, starfsfólk hans, kennara og nemendur.
Stofnun sem mismunaði á grundvelli kynþáttar,
kynferðis og trúarbragða væri að svíkja sjálfa sig
um að njóta bestu einstaklinganna, um leið og hún
bryti á rétti þeirra. Háskóli Íslands skyldi ætíð
hafa jafnrétti nemenda og starfsmanna í háveg-
um. Á margan hátt hefði skólinn náð ágætum ár-
angri í jafnréttismálum.
Ágúst rifjaði upp áhersluatriði Háskólans í jafn-
réttismálum, þ.e. að jafna aðstöðu og kjör karla og
kvenna, jafna aðild kynjanna að stjórn skólans og
tryggja jafna aðstöðu kvenna og karla til náms og
vinna gegn kynferðislegri áreitni. Jafnrétti fælist
m.a. í því að samþætta það öllu starfi í Háskól-
anum, jafnrétti kynjanna þyrfti að vera á öllum
sviðum.
Ágúst sagði vilja fjölga konum í stjórnendastöð-
um og ábyrgðarstöðum skólans. Launajafnrétti
væri meðal akademískra starfsmanna, prófessor-
ar með sömu laun, konur sem karlar, dósentar og
lektorar. Kynbundinn launamunur væri hins veg-
ar í öðrum störfum í skólanum, líkt og á almennum
vinnumarkaði.
Jón Torfi sagði sérstöðu Háskólans vera mikla,
hann væri þjóðskóli, gerði öllum jafnhátt undir
höfði og starfræktur af samfélaginu án skóla-
gjalda, á grundvelli jafnréttissjónarmiða. Skólinn
væri hvarvetna í fararbroddi, hann væri fram-
vörður. Jón Torfi sagði það ekki ljóst hvort skólinn
stæði undir þessu nafni, enn væri verk að vinna.
Uppræta þyrfti alla mismunun og gæta þess að
stefnan væri í takt við tíðarandann hverju sinni.
Stefnan væri þó til lítils ef henni væri ekki fylgt.
Meta ætti og umbuna fólki á grundvelli færni, ekki
á grundvelli kynferðis, kynhneigðar eða líkam-
legrar fötlunar.
Kristín sagði jafnréttismál ekki bara snúast um
jafnrétti kynjanna. Í sínum huga væri þetta víð-
tækara og snerist um markvissa vinnu til að
tryggja að réttindi, laun og þátttaka væru jöfn og
óháð kyni, fötlun, kynhneigð, þjóðerni, litarhætti,
efnahag og stjórnmálaskoðun. Mikilvægt væri að
grípa til aðgerða þar sem jafnrétti ríkti ekki. Gera
þyrfti úrbætur með markvissum hætti og viður-
kenna vandann ef hann kæmi upp.
Sagðist Kristín styðja heilshugar drög að
stefnumótun í jafnréttismálum skólans, sem
kynnt hefði verið nýlega. Vildi hún beita sér fyrir
því að allir fyndu sig velkomna í Háskóla Íslands.
Til þess skorti fjármagn til að bæta aðgengi og
auka þjónustu við fatlaða nemendur.
Spurning fjögur
Ágúst sagðist vera andvígur fjöldatakmörkun-
um á nemendum við skólann, umfram það sem nú
væri. Meginreglan væri sú að fólk með stúdents-
próf eða sambærilega menntun ætti kost á há-
skólamenntun að eigin vali. Það væri uppgjöf fyrir
vilja ungs fólks til menntunar að takmarka fjölda
nemenda. Lykillinn að framtíðinni og bættum lífs-
kjörum jarðarbúa væri aukin menntun, ekki bara
hér á landi heldur um allan heim.
Háskóli Íslands ætti framar öllu að vera rann-
sóknarháskóli. Í því væri sérstaða hans fólgin.
Auka þyrfti rannsóknir með auknu fé beint til
rannsókna og auknu fé í rannsóknasjóði.
Sagði hann Háskólann ekki hafa verið spurðan
álits við samruna Háskólans í Reykjavík og
Tækniháskóla Íslands ásamt stofnun verkfræði-
deildar. Hnýtt hefði verið í verkfræðideild HÍ við
þessa sameiningu, bestu deild skólans sem náð
hefði afburðaárangri. Hún gæti útskrifað fleiri
verkfræðinga en ekkert samráð hefði verið haft
við Háskólann við þessa sameiningu. Ágúst sagði
þetta sanna áhrifaleysi Háskólans við ákvarðana-
töku í ráðuneytum og hjá stjórnmálaflokkum.
Enginn flokkur setti málefni Háskólans í fremstu
röð og þessu þyrfti að breyta.
Jón Torfi sagði Háskólann verða að vera hluta
af íslensku samfélagi í heild sinni. Þess vegna væri
sífellt verið að breyta kröfum til nemenda og ann-
arra starfsmanna. Tók hann sem dæmi að há-
skólastúdentum hefði sífellt fjölgað á seinni árum,
ekki síst í lok 20. aldar. Háskólinn hefði verið
grunnmenntaskóli 20. aldarinnar en strax í upp-
hafi 21. aldar væri hann að færast yfir í framhalds-
menntunina og rannsóknarstarf í auknum mæli.
Jón Torfi sagðist vera andvígur fjöldatakmörk-
unum inn í Háskóla Íslands. Framvindukröfur
ættu þó að vera ákveðnari í öllum deildum skólans.
Ef nemendur stæðust ekki þær kröfur sem gerðar
væru til þeirra þegar í skólann væri komið, ættu
þeir að snúa sér að öðru.
Kristín sagðist ekki vilja skólagjöld, hvorki í
grunnnámi né framhaldsnámi. Háskóli Íslands
ætti að vera þjóðskóli sem byði alla velkomna sem
hefðu áhuga og getu. Þetta væri jafnréttismál.
Sanngjarnt væri á móti að gera kröfu til nemenda
um að vera virkir í námi. Tekjur skólans byggðust
á þreyttum einingum og því væri ljóst að óvirkir
nemendur kostuðu fé og illa væri farið með fjár-
muni sem fengjust til skólans.
Einar sagði að skýr framtíðarsýn um alþjóð-
legan rannsóknarháskóla í fremstu röð kallaði á
stefnumótaða stjórnun. Ef óskað væri eftir stuðn-
ingi stjórnvalda við metnaðarfull markmið ætti
skólinn að gera metnaðarfullar kröfur til sjálfs sín.
Gera þyrfti alþjóðlegar kröfur til kennara skólans
og leggja áherslu á alþjóðlega samkeppnishæft
vísindastarf. Íslenskur háskóli hlyti einnig að
leggja áherslu á fræðigreinar sem sérstaklega
snerta íslenska menningu og náttúru.
Kennslumál til endurskoðunar
Þegar rektorsefni höfðu svarað spurningunum
fjórum gafst þeim tækifæri til nokkurra lokaorða.
Jón Torfi var fyrstur og sagði hann samstöðu vera
sér efst í huga varðandi Háskóla Íslands. Ná
þyrfti góðri samstöðu allra sem að skólanum
kæmu. Ágúst sagði kosningarnar snúast um að
velja þann einstakling sem væri hæfastur til að
leiða starf til eflingar Háskóla Íslands. Hann sagð-
ist vilja skapa það umhverfi þar sem starfsfólki og
nemendum liði vel og skólinn yrði í forystuhlut-
verki. Til þess þyrfti öflugan forystumann.
Kristín sagði að í tíð Páls Skúlasonar hefði
margt gott verið gert innan skólans og nú þyrfti að
halda því starfi áfram. Hún sagði að innan skólans
færi fram mikil og metnaðargjörn vinna, stundum
langt umfram væntingar. Þessi vinna færi oft
fram í hljóði en hún skilaði sér til nemenda og út í
þjóðfélagið. Einar sagði að draumarektorinn ætti
að eiga sér draum. Hann sagðist hafa mikinn
metnað fyrir hönd skólans. HÍ hefði alla burði til
að verða fremsti rannsóknarháskóli Norðurlanda.
Innan skólans ættu að starfa vísindamenn sem
kæmu til greina til Nóbelsverðlauna. Þjóðin þyrfti
að hafa öflugan rannsóknarháskóla og skynsam-
legt væri fyrir stjórnvöld að fjárfesta í Háskóla Ís-
lands.
í gær með fjórum prófessorum sem keppast um að verða næsti rektor skólans
aukið fé til skólans en
ndvígir skólagjöldum
Morgunblaðið/ÞÖK
Fráfarandi rektor, Páll Skúlason, heilsar léttur í bragði upp á þá prófessora sem keppast um að taka við af honum, þau Einar Stefánsson, Ágúst Ein-
arsson, Jón Torfa Jónasson og Kristínu Ingólfsdóttur, við upphaf málfundarins í hátíðarsal HÍ í gær. Sjálft rektorskjörið fer fram 10. mars nk.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 2005 23
PÁLL Skúlason rektor vitnaði í lok ræðu sinn-
ar til orða bandarísks rektors í bók frá árinu
1963 um hvernig draumarektorinn ætti að
vera. Sagðist hann á stund-
um hafa gripið í þessa bók
þegar hann hefði verið orð-
inn þreyttur í starfinu.
Samkvæmt bókinni er
þess vænst að háskólarektor
sé m.a. vinur stúdentanna,
kollegi í deildinni, góður fé-
lagi hollvina, traustur
stjórnandi háskólaráðsins,
góður talsmaður við al-
menning, klókur samn-
ingamaður við stofnanir og
fyrirtæki, stjórnmálamaður gagnvart ríkis-
valdinu, vinur atvinnulífsins, sannfærandi
diplómat gagnvart þeim sem gefa fé til skól-
ans, málsvari menntunar almennt, stuðnings-
maður starfsstétta (sérstaklega í lögfræði og
læknisfræði), talsmaður gagnvart fjölmiðlum,
fræðimaður á eigin forsendum og opinber
starfsmaður sem vinnur í þágu ríkis og þjóðar.
Draumarektorinn þarf einnig að vera jafn-
hrifinn af óperu og fótbolta, heilbrigð mann-
eskja, góður eiginmaður og faðir og virkur
þátttakandi í kirkjustarfi. Hann þarf að njóta
þess að ferðast í flugvélum, borða máltíðir á
almannafæri og vera viðstaddur opinbera við-
burði. Síðan segir í bókinni: „Enginn getur
verið allt þetta og sumum tekst ekki að vera
neitt af þessu.“
Mús heima hjá sér
en ljón annars staðar
Draumarektorinn á einnig að vera ákveðinn
en samt mildur, næmur fyrir öðrum, ónæmur
fyrir sjálfum sér, horfa til fortíðar og fram-
tíðar en standa samt föstum fótum í nútíðinni,
vera bæði hugsjónaríkur og raunsær, alúðleg-
ur en samt íhugull, þekkja verðgildi dollarans
og vera meðvitaður um að ekki er hægt að
kaupa hugmyndir.
Jafnframt þarf hann að vera óhræddur við
að gagnrýna ástandið eins og það er, leitandi
sannleikans þar sem sannleikurinn er ekki of
sár, vera óspar á opinberar yfirlýsingar þegar
þær koma sér ekki illa fyrir hans eigin stofn-
un.
Loks á hann að vera eins og mús heima hjá
sér en eins og ljón annars staðar.
Hvernig á drauma-
rektorinn að vera?
1. Fjárveitingar til Háskólans á hvern nem-
anda hafa lækkað að raungildi frá árinu
1999 þegar reiknilíkan var tekið upp. Bágur
fjárhagur er ein helsta ógnunin við faglega
þróun skólans. Hvernig vilt þú vinna að því
að styrkja fjárhagsstöðu Háskólans og
bæta vinnuskilyrði og kjör félagsmanna
FH og FP?
2. Staða háskóladeildanna og stofnana
þeirra í stjórnskipulagi Háskólans og
tengsl eða tengslaleysi akademískra starfs-
manna við stjórnsýslu skólans hafa verið til
umræðu að undanförnu. Hverju viltu
breyta í stjórnskipulagi eða stjórnsýslu
skólans?
3. Jafnréttismálin hafa verið talsvert til
umræðu innan Háskólans á undanförnum
misserum. Hvað eru jafnréttismál að þínu
mati og hvernig viltu beita þér í jafnrétt-
ismálum innan skólans?
4. Því hefur verið haldið fram að til að efla
Háskólann sem rannsóknarháskóla er
standist alþjóðlegan samanburð þurfi að
gera auknar kröfur til nemenda og kenn-
ara/sérfræðinga um inntöku eða ráðningu
og faglega framvindu. Hver er afstaða þín
til þessa og hverju vilt þú beita þér fyrir?
Fjórar spurn-
ingar til
rektorsefna
Páll Skúlason flutti
ávarp við upphaf
málfundarins.