Morgunblaðið - 09.02.2005, Blaðsíða 27

þeirra lá hálf í flutningnum. Hann
var fulltrúi munnlegrar sagnahefðar.
Sagnahefðar sem lifir hjá þeim sem
listina kunna og er sýnileg aðeins
þeim sem á hlýða. „Íslendingasögur í
ljósi munnlegrar hefðar“ varð síðar
rannsóknarefni Gísla og í formála
doktorsritgerðar sinnar þakkar hann
föður sínum að hafa opnað sér skiln-
inginn á frásagnarlistinni í því fjöri
sem fylgdi Sigurði og félögum hans.
Sagnaheimur Sigurðar var merk
heimild um skringilegheit á horfinni
öld. Sá heimur líður hálfur undir lok
við fráfall hans.
Dauðinn gárar við afstöðu hugar til
heims. Um stund sjáum við lífsgildin
í skýru ljósi. Dauðinn er sár og minn-
ingar um fyrri harm bæra á sér.
Kveðjan er djúp og mikil. Ómur af
viðlagi og stefjum mun fylgja okkur
áfram. Blessuð sé minning Sigurðar
Baldurssonar.
Guðrún Hólmgeirsdóttir.
Siggi afi skemmti fólki hvar sem
hann kom og var ávallt hrókur alls
fagnaðar. Hann lagði mikið upp úr
því að vera með ákveðin númer og
var með safn af sögum og atriðum
sem voru miðuð við mismunandi til-
efni og aldurshópa. Við afabörnin
hans nutum þeirra forréttinda að fá
barna- og unglingadagskrána sem
var kapítuli út af fyrir sig.
Fyrir yngstu börnin lék hann leik-
inn týndur-fundinn af mikilli snilld,
stangaði bö og brýndi goggana.
Ýmsa muni átti afi í fórum sínum,
eins og skopparakringlu, skott af
Kölska og leikbrúðu sem steppaði, og
skemmti hann okkur mikið með
þessu. Þegar við urðum aðeins eldri
sýndi hann okkur stundum fagurlega
skreytta bjórkönnu (vínarkannan)
sem spilaði þegar lokinu var lyft af og
tók af sér þumalputtann við mikla
undrun. Siggi afi kenndi okkur að
kalla sig ,,afa skafa“ og bætti sundum
við ,,afi skafi á bólakafi“ eða ,,afi skafi
tómatsafi“, enda mikið fyrir þann
drykk.
Okkur fannst ekkert betra en að
sitja með afa í körinni eins og hann
kallaði hægindastólinn sinn. Við syst-
urnar sátum sín hvorum megin við
hann á stólörmunum meðan hann las
fyrir okkur löngum stundum úr stóru
ævintýrabókinni sinni um Sæmund
fróða, prinsessur, álög og furðuverur.
Oftar en ekki voru gerð hlé á lestr-
inum og boðið upp á ísblóm, sem allt-
af mátti treysta á að væru til hjá
þeim Lilju.
Afi lagði mikið upp úr því að of-
dekra barnabörnin sín og þegar hann
passaði okkur máttum við gera hvað
sem við vildum. Við fengum ís og
nammi eins og okkur lysti, enda var
afi mikið fyrir sætindi sjálfur. Svo
spurði hann alltaf þegar við komum í
heimsókn hvort við værum nú ekki
örugglega efst í bekknum og gaf lítið
fyrir þær útskýringar að svoleiðis
metingur tíðkaðist nú ekki lengur.
Þó að hann hafi dekrað afabörnin
sín og sagt sögur eins og afar gera,
átti hann engan sinn líka. Siggi afi
var mjög sérstakur afi og við munum
sakna hans sárt.
Brynja, Anna og Sigurður.
Ég ólst upp við fótskör Sigurðar
móðurbróður míns. Ég held það hafi
varla liðið sá dagur að hann kæmi
ekki á heimili foreldra minna – eða
eitthvert okkar á heimili hans og
Önnu í Karfavoginum í Reykjavík.
Þar bjó líka amma mín Maren í skjóli
þeirra hjóna og aðdáunarverðu sam-
býli við þau.
Siggi var líklega ekki fyrirmynd-
armaður í venjulegum skilningi.
Hann „hefði eflaust getað orðið“ dug-
legri lögmaður eða jafnvel vísinda-
maður á sviði lögfræði eða bók-
mennta. En hann kaus einfaldlega að
lifa eins og hann gerði. Hann naut
lífsins með góðum vinum. Sumir
þeirra komu saman á skrifstofu hans
á Laugavegi 18 í hádeginu þegar veg-
ur hans var með hvað mestum blóma,
og síðar á Klapparstíg og Túngötu.
Ég kom á tímabili, ungur stúdent, inn
í þetta hádegissamfélag, og þeir kar-
akterar sem þar voru saman komnir
líða manni ekki úr minni. Þeir sögðu
sögur, skrítnar sögur, tókust á um
hugstæð og skáldleg efni og horfðu
gjarnan á heiminn og samtímann í
gegnum rauðleit gleraugu. Stundum,
einkum á föstudögum, gat þetta farið
aðeins úr böndunum. Þá átti Siggi
það til að hringja í virðulega lands-
bókaverði og senda þá inn á lestr-
arsal Landsbókasafnsins til að segja
mér að koma upp á Laugaveg 18 og
aka sér heim. Þar fékk ungi maður-
inn mikilvæga æfingu í að keyra
rússneskan bíl.
Reyndar hjólaði Siggi um miðbæ-
inn á vinnutíma. Stundum komst
hann ekkert áfram því hann þekkti
hvern mann og allir vildu heilsa hon-
um og tala við hann. Ég sá þetta oft,
og auðvitað var ég montinn af að eiga
svona frænda. „Ertu frændi hans
Sigga Bald?“ spurði fólk.
Mér fannst eins og hann fylgdi mér
hvert sem ég fór; hann skrifaði mér
bréf í sveitina í Skagafirði í gamla
daga og heimsótti mig jafnvel þar.
Síðar skrifaði hann mér til útlanda
árum saman. Þetta voru ekki hefð-
bundin fréttabréf af heilsufari í fjöl-
skyldunni heldur furðusögur úr
hversdagslífinu. Eitt sinn heimsótti
hann mig þegar ég var við nám í
München. Þar hópuðust íslensku
stúdentarnir og þýskir félagar þeirra
að honum á kránni okkar á hverju
kvöldi. Hann varð að fresta heimferð
um nokkra daga.
Svona var Siggi: óborganlegur
snillingur. Hver dagur var hátíð í
augum hans – og í návist hans. Skýr-
ust er myndin af honum við skrif-
borðið í stofunni í Karfavoginum á
sunnudagsmorgnum. Þegar gestinn
bar að garði hafði húsbóndinn verið
að glugga í Benedikt Gröndal, Þór-
berg, Tómas eða Kiljan. Þetta voru
hans menn. Frú Anna var búin að
koma sér fyrir við borðstofuborðið
þar sem hún vann að matreiðslubók-
inni góðu sem síðar fékk nafnið Við
matreiðum og nú sómir sér í eldhús-
um landsmanna. Frændi fór að
skemmta okkur. Nafni minn settist
öfugur á píanóbekkinn en básúnan
hans beið eftir honum á gólfinu; hann
var að verða of seinn á lúðrasveita-
ræfingu en hlaut að doka við. Gísli lét
lítið fyrir sér fara enda ekki hár í loft-
inu en fylgdist grannt með því sem
fram fór. Amma var ekki komin í
upphlutinn en kom niður á morgun-
sloppnum til að sækja Moggann sinn.
„Skárra er það, eintóm fyndni,“ gæti
hún hafa sagt.
„Meistari“ hvatti „lærisveina“ sína
á sinn hátt, t.d. með bókagjöfum. Eitt
sinn gaf hann mér biblíuna á latínu,
sennilega þó ekki til að innræta mér
guðsótta. Eftir það sátum við oftsinn-
is saman í Karfavogi og stautuðum
okkur fram úr fremur þunglamaleg-
um textum gamla testamentisins – og
alltaf hugsa ég til frænda þegar ég
tek mér Vulgataþýðinguna í hönd.
Allt breytist, og skyndilega vorum
við Siggi orðnir nágrannar í Vestur-
bænum. „Meistari“ var kominn á
Meistaravelli. Hann sat í stofunni
með Gröndal í hendi og Lilja fór að
hita kaffi. Allt var orðið rólegra en
áður. Það hafði fækkað í „hirðinni“
eins og verða vill þegar veldi og um-
svif minnka. Við fengum okkur snafs.
Gömlu snilldartaktarnir voru á sínum
stað. Lilja kom með kaffið og bar
með sér ilm af sígarettu úr eldhúsinu.
Stofan var skreytt gersemum úr ætt-
arbúi hennar. Þeim leið vel þarna,
Sigga og Lilju.
Og nú er þetta allt saman búið.
Þessi litríki lögmaður og öðlingur er
genginn með sinni leiftrandi kímni-
gáfu og furðulegum tilsvörum. Mað-
ur þakkar fyrir sig og kveður frábær-
an og góðan frænda. Kannski botnaði
ég aldrei neitt í þessum manni. En fá-
ir hafa haft meiri áhrif á mig og
reynst mér betur en hann.
Baldur Hafstað.
Siggi Bald frændi minn er látinn
eftir nokkurra ára vanheilsu. Við lát
hans rifjast upp sameiginlegar æsku-
minningar okkar frænda, Sigga og
Kristins bróður hans. Þeir voru
næstir mér í aldri af okkur systra-
börnunum og mikill samgangur á
milli heimila okkar þar sem afi minn
og stjúpafi þeirra bjó í sama húsi og
þær systur Ólafía og Maren. Oftast
var talað um þá bræður í einu lagi,
enda hvor á sínu árinu. Þó að þeir
væru ólíkir voru þeir samrýndir og
fylgdust að. Baldur Sveinsson faðir
þeirra féll frá er Siggi var níu ára.
Hann var blaða- og hugsjónamaður,
góður kennari og hafði mikil áhrif á
samferðamenn. Eftir fráfall hans bjó
Maren áfram með börnum sínum á
Laugavegi 66 í sambýli við Ólafiu
systur sína og Bjarna stjúpa þeirra
og var umboðsmaður Happdrættis
Háskólans.
Sigurður var snemma mikill
sagnamaður og sagði vel frá, en það
þótti móður hans mikill kostur hjá
öðru fólki. Hann ákvað að verða lög-
fræðingur, þrátt fyrir áhuga sinn á
sögu og íslensku. Sigurður vildi helst
skemmta fólki með góðum sögum án
allrar meinfýsni. Fyrir vikið fór mik-
ið af dýrmætum tíma frá lögfræðinni.
Fyrsta háskólaár Sigga fór í að lesa
Laxness með þeim afleiðingum að
hann varð mjög róttækur í skoðun-
um, og frændi okkar, sem hann vann
hjá, studdi hann í því.
Sigurður var ritari læknaráðs.
Starfið var illa launað, en Sigurði
þótti gaman að því og þurfti því oft að
heimsækja mig og aðra meðlimi ráðs-
ins til að ganga frá úrskurðum. Hann
stóð jafnan lengi við, sagði sögur og
skemmti mér m.a. með tilvitnunum í
Laxness og Heljarslóðarorustu
Benedikts Gröndal. Þessi sagnagleði
reyndi á þolinmæði sumra kollega
minna í ráðinu, sem ekki höfðu jafn
gaman af sögunum.
„Vinstri villa“ Sigurðar skapaði
nokkra gjá milli hans og sumra
frænda okkar, en vinátta hélst þó að
samfundum fækkaði. Við höfðum
þann sið að hringja hvor í annan á af-
mælum. Alltaf var hann jafn hnyttinn
og skemmtilegur og tók sér ríflegan
tíma í spjallið.
Það er söknuður að slíkum frænda,
en mestur þó sona hans, systur og
eiginkonu.
Tómas Helgason.
Sigurður Baldursson var í heiminn
borinn það snemma á nýliðinni öld að
skömmu áður en skáldið Stephan G.
Stephansson var allur tókst honum
að senda Sigurði kornungum tvær
fallegar vísur vestan frá Klettafjöll-
um alla leið heim til Íslands. Undir
ævilok hygg ég að hinn síðarnefndi
hafi um nokkurt skeið verið sá eini
sem eftir lifði af þeim stóra hópi sem
Klettafjallaskáldið sæmdi slíkum
gjöfum. Í vísunum tveim leit Stephan
til liðinna tíma og framtíðar, og í
Andvökuútgáfum eru þær nú meðal
margs annars til vitnis um aldarlang-
an trúnað föður Sigurðar, Baldurs
Sveinssonar, og afkomenda hans, við
merkan þátt íslenskra bókmennta og
tungu sem kenna má við Klettafjöllin
og Stephan G. Er þess skemmst að
minnast að enda þótt Sigurður gerði
sér lögfræði að ævistarfi var íslensk
tunga honum sífellt hugðarefni sem
hann ræktaði „daglangt og árlangt“
með frásögnum og fágætum orða-
leikjum. Á þeim vettvangi hafði hann
yfirburði. Ekki skrifaði hann hvað-
eina upp á blað en var um fram allt
fulltrúi hinnar munnlegu hefðar. Af
þeim brunni miðlaði hann samferða-
fólki óspart. Kurteisi og fágun fylgdu
allri hans orðræðu án undantekning-
ar. Sögurnar voru skemmtilegar og
nýsköpun í orðafari nær óstöðvandi.
Stundum lék Sigurður sér að því að
betrumbæta skjalfestar ambögur og
hefja þær svo til vegs að þær verð-
skulduðu þegnrétt í klassískum orða-
bókum framtíðarinnar. Stundum
held ég að hann hafi sjálfur búið til
ambögur til þess að betrumbæta og
skapa með þeim hætti æskilega fjöl-
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 2005 27
MINNINGAR
Helluhrauni 10, 220 Hfj.
Sími 565 2566
www.englasteinar.is
Fallegir legsteinar
á góðu verði
Englasteinar
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengdamóðir,
amma og langamma,
RÓSEY S. HELGADÓTTIR,
Dalbraut 14,
Reykjavík,
lést á Landspítala Fossvogi mánudaginn
7. febrúar.
Útförin fer fram frá Fossvogskirkju þriðju-
daginn 15. febrúar kl. 15.00.
Rafn Kr. Kristjánsson,
Helgi Rúnar Rafnsson, Arngunnur R. Jónsdóttir,
S. Svava Rafnsdóttir, Pálmi Finnbogason,
Margrét Rafnsdóttir, Sæmundur Hólmar Sverrisson,
Kristján Rafnsson, Íris Ösp Birgisdóttir,
Auður Rafnsdóttir, Hreinn Þorkelsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Útför ástkærrar sambýliskonu minnar, móður
okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SVANBORGAR TRYGGVADÓTTUR,
Aðalstræti 8,
Reykjavík,
fer fram frá Fossvogskirkju föstudaginn
11. febrúar kl. 11.00.
Jarðsett verður frá Hellnum.
Hreinn Steinsson,
Sigríður Heiða Bragadóttir, Ágúst Jörgensson,
Rut Bragadóttir, Markús Kristjánsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
ÞÓRA TÓMASDÓTTIR
frá Reykjabakka,
Hrunamannahreppi,
sem lést á Sjúkrahúsi Suðurlands miðviku-
daginn 2. febrúar, verður jarðsungin frá Hruna-
kirkju föstudaginn 11. febrúar kl. 14.00.
Tómas Þórir Jónsson,
Einar Jónsson,
Þröstur Jónsson, Sigrún H. Pálsdóttir,
Reynir Jónsson, Sólveig Sigfúsdóttir,
barnabörn og barnabarnabarn.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma,
langamma og langalangamma,
KRISTBJÖRG GUÐMUNDSDÓTTIR,
Búlandi 8,
Djúpavogi,
lést á Landspítalanum í Fossvogi sunnudaginn
6. febrúar.
Kveðjuathöfn verður í Fossvogskapellu
fimmtudaginn 10. febrúar kl. 11.
Jarðsungið verður frá Djúpavogskirkju laugardaginn 12. febrúar kl. 14.
Sævar Lýðsson, Valgerður Jónsdóttir,
Björg Ásgeirsdóttir, Magnús Benediktsson,
Emma Ásgeirsdóttir, Ívar Björgvinsson,
Ragnheiður Ásgeirsdóttir, Gunnar Guðmundsson,
Ásbjörn Ásbjörnsson, Elín Sturlaugsdóttir,
Þorsteinn Ásbjörnsson,
Kristín Ásbjörnsdóttir,
Hrönn Ásbjörnsdóttir Kristján Ragnarsson,
ömmubörn, langömmubörn
og langalangömmubörn.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir og amma,
AUÐUR KRISTINSDÓTTIR,
Brautarholti,
Kjalarnesi,
lést á heimili sínu þriðjudaginn 8. febrúar.
Jarðarförin auglýst síðar.
Ólafur Jónsson,
Kristinn Gylfi Jónsson, Helga Guðrún Johnson,
Björn Jónsson, Herdís Þórðardóttir,
Jón Bjarni Jónsson,
Emilía Björg Jónsdóttir, Þorbjörn Valur Jóhannsson
og barnabörn.