Morgunblaðið - 24.02.2005, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
REYKLAUST fólk, sem virðist
ekki vera í neinni hættu á að fá
hjartaáfall vegna þess að það hefur
enga þekkta áhættuþætti eins og
ættarsögu eða hækkaðan blóð-
þrýsting og kólesteról, getur fyr-
irvaralaust dottið niður með hjarta-
áfall, því þrátt fyrir umfangsmiklar
rannsóknir á hjarta- og æða-
sjúkdómum á umliðnum áratugum
er enn um þriðjungur áhættuþátta
óþekktur. Hóprannsókn Hjarta-
verndar, sem staðið hefur yfir í
hartnær fjörutíu ár, hefur leitt í
ljós tvo þriðju af þeim áhættuþátt-
um, sem geta leitt til hjarta- og
æðasjúkdóma hérlendis. Ljóst er
að enn er langt í land. Brýnt er að
rannsaka betur þá áhættuþætti,
sem enn eru óútskýrðir. Hjarta-
vernd býður upp á áhættumat þar
sem helstu mælanlegu áhættuþætt-
ir eru mældir. Verið er að þróa það
áhættumat enn frekar þar sem öll
sú þekking og tækni sem til staðar
er, er notuð til að skilja hvernig
hægt sé að framkvæma sem ná-
kvæmust próf til að meta líkurnar
á því að fá þessa sjúkdóma.
Á ári hverju deyja um fimm
hundruð Íslendingar af völdum
hjarta- og æðasjúkdóma. Rann-
sóknir Hjartaverndar hafa sýnt að
á síðasta aldarfjórðungi hefur ný-
gengi kransæðastíflu minnkað um
40% og dánartíðnin um 55% á sama
tíma. Þrátt fyrir þessa jákvæðu
þróun eru hjarta- og æðasjúkdómar
ennþá algengasta dánarorsökin
hérlendis og í Evrópu allri.
Forstigin geta verið
einkennalaus
Þessir sjúkdómar herja á fólk á
besta aldri og oft banka þeir upp á
öllum að óvörum enda gera hækk-
aður blóðþrýstingur og hækkað
kólesteról engin boð á undan sér.
Forstig undirliggjandi æðakölk-
unar geta því með öllu verið ein-
kennalaus. Fólk, bæði konur og
karlar, er hinsvegar hvatt til að
láta mæla helstu mælanlegu
áhættuþætti hjarta- og æða-
sjúkdóma, t.d. kólesteról og blóð-
þrýsting, ekki seinna en um fertugt
og fyrr ef ættarsaga er til staðar.
Með því að láta mæla þessa þætti
gefst í sumum tilfellum tækifæri til
að bregðast við í tíma því ljóst er
að það sé þjóðhagslega hagkvæmt
að reyna með öllum tiltækum ráð-
um að leggjast á eitt við að draga
úr tíðni þessara sjúkdóma. Þeir
kosta þjóðfélagið háar fjárhæðir.
Hvert og eitt okkar getur haft
veruleg áhrif með því að líta í eigin
barm og haft með lífsstílnum áhrif
á eigin heilsu.
Hollar lífsvenjur
Að sögn Ástrósar Sverrisdóttur,
fræðslufulltrúa Hjartaverndar, er
veruleg forvörn fólgin í því að fólk
láti mæla mælanlega áhættuþætti
reglulega og það sé upplýst um
gildi hreyfingar og óhollustu reyk-
inga. „Fólk getur annaðhvort kom-
 HEILSA | Hjartaáfall
Þriðjungur áhættu-
þátta óþekktur
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Hvert og eitt okkar getur haft veruleg áhrif með því að líta í eigin barm og
haft með lífsstílnum áhrif á eigin heilsu.
Með nýjum kennsluhátt-um í greinum eins oghandavinnu og smíðimá auka fjölbreytni og
gera námið skemmtilegt,“ segir
Birna Guðmundsdóttir textílkenn-
ari. Breytingin byggist á lotukerfi,
sem nær til fimm list- og verkgreina
þ.e. textíls, smíði, myndlistar, heim-
ilisfræði og kennslu á tölvu.
Sýningin var afrakstur sex vikna
vinnu nemendanna og vakti hún
verðskuldaði athygli en það voru
listgreinakennarar við skólann sem
höfðu veg og vanda af uppsetningu
hennar. „Sýningin vakti gífurlega at-
hygli og ánægju og þótti sýna fjöl-
breytni í því sem nemendur eru að
fást við,“ sagði Birna, „Þau fá í
raun jafn- margar og
sum
reyndar
fleiri
kennslu-
stundir
en með
gamla
kerfinu
þegar þau
komu tvisv-
ar í viku
hálfan vet-
urinn í hvert
fag. Nýja kerfið
hefur gefist mjög
vel. Krakkarnir
eru ánægðir og
okkur kenn-
urunum líkar
þetta nokkuð
vel. Helstu
kostir eru
fjölbreyti-
leiki í því
sem nemandinn er að
fást við. Þau læra sömu grunnatriðin
og áður og komast jafnvel yfir fleiri
verkefni með þessu fyrirkomulagi.“
Lotukefið nær frá 1.–8. bekkjar og
er nemendum í hverjum árgangi
skipt í fimm hópa.
„Okkur hefur
reynst vel að kyn-
skipta hópunum
og er nokkur mun-
ur á þeim verk-
efnum, sem stelpur
og strákar glíma við,
til dæmis í smíðinni,“
segir Birna. Greinilegt
er að stelpurnar nostra
frekar við sín verk á
meðan strákarnir vilja
komast yfir meira en
þetta er auðvitað
ekki algilt.
Í unglingadeild
er boðið upp á
val í list- og
verkmennt.
Nemandi getur
valið um myndlist, glerlist,
fatasaum, trésmíði, málmsmíði og
heimilisfræði og er hver grein kennd
allan veturinn. Þegar spurt er hvað
sé skemmtilegast eru stelpurnar
sammála um að það sé mótun í leir
og að vinna með gler.
 MENNTUN | Risaeðlur, ormar, lyklakippur, skeiðar og hálsmen
Á foreldradegi sem nýlega var haldinn í Ár-
bæjarskóla vakti sýning á verkum nemenda í
list- og verkgreinum verðskuldaða athygli.
Innan um hefðbundna muni eins og út-
saum og barnanáttföt mátti sjá að list-
rænir taktar nemendanna fá að njóta sín.
Ormar: Stelpurnar í 5. bekk æfðu
sig á saumavél og saumuðu beint,
afturábak, áfram og sikksakk yfir
kant og úr varð skrautlegur búta-
saumsormur. Orminn má leggja á
rúmið sitt eða vefja um hálsinn og
láta sér þykja vænt um.
Lyklakippa: Einbeitnin skín af þeim Kristján
arssyni, í 5. bekk, þegar þeir hita og snúa up
Hefðbundin verkefni
og listrænir taktar
Spegill og málmsmíði: Þær Jóhanna Sigurjónsdóttir, Jóna Guðrún Krist-
insdóttir og Edda María Kjartansdóttir eru í 8. bekk. Þær hafa útbúið
spegla í mósaíkramma, skorið út og pússað kristal í tré en skemmtilegast
finnst þeim að vinna skartgripi og skeið í málmsmíði.
Risaeðla: Ylfa Rúnarsdóttir í 5.
bekk hannaði sjálf þessa risaeðlu.
Hún teiknaði hana upp, prjónaði,
þæfði ull í hausinn og útbjó vængi.
Slepptu reykingum.
Hreyfðu þig daglega.
Borðaðu hollan mat.
Haltu þig við kjörþyngd.
Forðastu mikla streitu.
Láttu mæla blóðþrýstinginn.
Láttu mæla blóðsykurinn.
Láttu mæla kólesterólið.
Farðu í læknisskoðun.
Hugsaðu vel um hjartað og
hvettu fjölskyldu þína og þá,
sem þér þykir vænt um, til að
gera slíkt hið sama.
Hjartans mál