Morgunblaðið - 24.02.2005, Blaðsíða 31

vert væri. Enn vofir ljárinn yfir
mörgum starfsmönnum, með beinum
sem óbeinum hótunum um upp-
sagnir, og veit enginn hvar borið
verður niður næst, þegar sá heggur,
sem hlífa skyldi. Vinnuandi innan
safnsins markast nú mjög af þeim
óhug, sem þar ríkir meðal margra
starfsmanna, og hlýtur það að vera til
mikils baga. Enn sem fyrr er skorað á
starfsmenn að hrista af sér drungann
og segja hug sinn á opinberum vett-
vangi, með rökstuddum dæmum um
það, sem helst hefur miður farið; af
nógu er að taka.
Óvíst er, hvort stjórn safnsins hef-
ur fjallað um margt það, sem betur
mætti fara innan veggja stofnunar-
innar. Ókunnugleiki á vandamál-
unum mun þar væntanlega hamla
sem og eðli sumra málanna, sem eru
sérlega viðkvæm. Má þar sem lítið en
alkunnugt dæmi nefna bráðræðislega
uppsögn tiltekins starfsmanns, sem
við nánari athugun reyndist vera of
tengdur stjórnarmanni til þess að
staðið yrði við uppsögnina af hálfu
safnsins, sem var því dregin til baka
eftir hæfilegar viðræður. Á það skal
þó minnt, að stjórn safnsins kann, eft-
ir atvikum, að bera sömu ábyrgð á
því, sem miður fer, og fastráðnir yf-
irstjórnendur þess. Má Háskóli Ís-
lands, sem á tvo menn í stjórninni,
síst af öllu kikna undan eftirlitsskyldu
sinni í þessu efni.
Höfundur er prófessor í lögfræði
við Háskóla Íslands.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2005 31
UMRÆÐAN
GEPLÆKNAFÉLAG Íslands
heldur vísindaþing á Akureyri
helgina 25.–27. febrúar nk. Birtar
verða niðurstöður vísindarann-
sókna íslenskra geðlækna í fjöl-
breyttri dagskrá þingsins og með-
al annars fjallað um innlendar
rannsóknir á erfða-
fræði geðklofa, not-
endakannanir á þjón-
ustu við geðsjúka á
geðdeildum auk þess
sem niðurstöður
fjölda annarra rann-
sókna verða ræddar.
Talsverð umræða
hefur undanfarið verið
í fjölmiðlum um
skipulag geðheilbrigð-
ismála og að þörf sé á
breyttum áherslum
með virkri þátttöku
sjúklinga í meðferð og
jafnvel lokun geð-
deilda. Kveikjan að þessari um-
ræðu var ráðherraráðstefna í
Finnlandi þar sem heilbrigð-
isráðherrar í Evrópu funduðu og
lögðu áherslu á sjálfseflingu sjúk-
linga (empowerment) og þjónustu
við sjúklinga utan stofnana. Þessi
umræða er ekki ný af nálinni og
er gleðilegt að öflug hagsmuna-
samtök sjúklinga skuli hafa náð
fótfestu hér á landi. Umræðan um
hlutverk og ábyrgð geðlækna hef-
ur þó verið á misskilningi byggð.
Elín Ebba Ásmundsdóttir, for-
stöðuiðjuþjálfi á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi, (LSH) skrifar í
Mbl. 16.2.05 : „Sérfræðingar í geð-
sjúkdómaflokkunarkerfinu hafa
völdin, ákveða hvar þörfin sé,
styrkleikann og hvaða úrlausnir
skuli velja.“ Í sama blaði tekur
Sigursteinn Másson formaður
Geðhjálpar undir og vill að öllum
geðdeildum á Íslandi verði lokað,
nema kannski bráðamóttöku, enda
líði þar öllum illa og meðferðin
snúist aðallega í kringum lækna
og lyfjagjafir sem oft séu ónauð-
synlegar. Má af þessum ummæl-
um helst ráða að geðlæknar beri
ábyrgð á skipulagi geðheilbrigð-
isþjónustu og beri ekki hag sjúk-
linga fyrir brjósti. Ekkert er þó
fjær lagi, geðlæknar leggja sig
fram um að veita góða meðferð og
vilja ekkert frekar en að geðsjúkir
haldi sinni reisn og séu virkir
þátttakendur í samfélaginu.
Á geðsviði LSH hafa orðið mikl-
ar breytingar á sl. 5–10 árum.
Uppbygging hefur verið á Barna-
og unglingageðdeild og breyttar
áherslur í áfengis- og vímuefna-
meðferð. Hins vegar hafa á síð-
ustu 7 árum verið lögð niður um
100 legupláss, bæði bráðapláss og
endurhæfingar/vistunarpláss án
samráðs við geðlækna og án þess
að viðeigandi úrræði hafi tekið við.
Má því segja að gríðarleg „af-
stofnanasering“ hafi
átt sér stað hér á sl.
árum og LSH lagt of-
uráherslu á skamm-
tímameðferð og
bráðaþjónustu á
kostnað langtíma-
meðferðar og end-
urhæfingar. Eft-
irmeðferð hefur í
auknum mæli verið
vísað til heilsugæslu-
lækna og langir bið-
listar eftir þjónustu
hafa myndast á
einkastofum geð-
lækna. Fækkun legu-
plássa hefur leitt til þess að mikið
álag er nú á bráðadeildum og
meðallegutími kominn niður í 12–
16 daga. Þetta þýðir í raun að
margir sjúklingar útskrifast of
snemma og þurfa oftar en ekki
endurinnlögn að skömmum tíma
liðnum. Endurhæfingardeildir eru
tepptar af langveikum sjúklingum
sem bíða eftir búsetu/vistunar úr-
ræðum og biðlisti eftir endurhæf-
ingu á geðdeildinni á Reykjalundi
(sem tilheyrir ekki LSH) er rúm-
lega ár.
Geðsjúkdómar eru mjög stór
flokkur sjúkdóma og fólk er mis-
veikt. Fordómar eru í þjóðfélaginu
gagnvart geðrænum veikindum og
þung skref fyrir marga að leita
sér aðstoðar. Þjónustustigin þurfa
að vera mismunandi og fjölbreytt
og mæta fólki þar sem það er
statt hverju sinni. Sem betur fer
leggjast fæstir inn á geðdeild, en
eftir bráðaveikindi þar sem ein-
staklingur hefur þurft sjúkra-
húsvist þarf að taka við skilvirk
sérhæfð endurhæfing með mögu-
leika á innlögn eftir eðli veikinda
sjúklings. Ekki er raunhæft að
leggja niður legudeildir á geðsviði
með öfgakenndum aðgerðum, ekki
frekar en hægt er að leggja niður
hjartadeildina eða skurðdeildina.
En breytinga er þörf og rétt að
mörgu er ábótavant í þjónustu við
geðsjúka og þörf á endurbótum.
Geðlæknar sem vinna alla daga
með sjúklinga eru fyrstir til að
taka undir það. Sjúklingasamtök
og aðstandendasamtök eru oft öfl-
ugasti þrýstihópurinn til að ýta á
stjórnvöld varðandi úrbætur og
starfa þau yfirleitt í góðri sam-
vinnu við sérfræðinga. Markmiðin
eru þau sömu, að stuðla að því að
sjúklingar fái bestu meðferð sem
völ er á. Engin ástæða er hins
vegar til þess að gera störf geð-
lækna tortryggileg í augum al-
mennings frekar en annarra
lækna. Í þessu samhengi hefur
það vakið furðu meðal félaga Geð-
læknafélags Íslands að forysta
Samfylkingarinnar hafi 19. feb. sl.
haldið ráðstefnu um málefni geð-
sjúkra án þátttöku geðlækna.
Spurning er hvort þetta endur-
spegli ríkjandi viðhorf Samfylk-
ingarinnar gagnvart læknum og
þá sérstaklega geðlæknum.
Geðlæknar á Íslandi eru vel
menntaðir og hafa flestir hlotið
menntun sína á virtum háskóla-
sjúkrahúsum í Evrópu eða Banda-
ríkjunum og þekkja vel hvernig
skipulag geðheilbrigðisþjónustu er
háttað á bestu stöðum í heiminum.
Sú þekking hefur því miður nýst
takmarkað hér á landi. Vegna
þunglamalegs stjórnskipulags
sjúkrastofnana eins og Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss hafa geð-
læknar, sem bera faglega ábyrgð
á meðferð sinna sjúklinga, ekki
haft að sama skapi stjórnunarlega
ábyrgð. Sem formaður Geðlækna-
félags Íslands legg ég til að áhrif
geðlækna á stefnumótun í geðheil-
brigðismálum og læknisþjónustu
við geðsjúka verði aukin og for-
ystuhlutverk geðlækna í góðri
samvinnu við geðsjúka og aðstand-
endur þeirra verði undirstrikað.
Með þessu móti tel ég að hags-
munum geðsjúkra verði best borg-
ið en geðlæknar munu, eins og
þeir hafa hingað til gert, setja
hagsmuni sjúklinga í fyrsta sæti.
Um geðheilbrigðismál
Guðlaug Þorsteinsdóttir fjallar
um vísindaþing á Akureyri ’Hins vegar hafa á síð-ustu 7 árum verið lögð
niður um 100 legupláss,
bæði bráðapláss og end-
urhæfingar/vistunar-
pláss án samráðs við
geðlækna og án þess að
viðeigandi úrræði hafi
tekið við.‘
Guðlaug
Þorsteinsdóttir
Höfundur er formaður
Geðlæknafélags Íslands.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÚ STANDA yfir viðræður skóla-
yfirvalda Landakotsskóla og borg-
arfulltrúa um aðgerðir vegna fjár-
hagsvanda skólans. Af því sem ég hef
heyrt og lesið virðist sem borg-
arstjórn vilji taka yfir stjórn skólans
og minnka þar með möguleika for-
eldra sem vilja velja skóla fyrir börn
sín um einn. Ég hef ekki heyrt sann-
færandi rök fyrir því hvers vegna
óæskilegt sé að til séu einkareknir
skólar heldur þvert á móti; þar sem
opinberlega reknir skólar og einka-
reknir skólar eru til staðar hafa rann-
sóknir sýnt að þar myndast jákvæð
samkeppni og allir njóta. Landakots-
skóli er elsti barnaskóli landsins og
hefur verið skjól margra kynslóða.
Skólinn hefur farið í öldudali en
aldrei jafn krappan og nú
Er þar um að kenna hve markvisst
hefur verið dregið úr fjárframlögum
til skólans og einnig annarra einka-
rekinna skóla.
Mér er spurn hvers vegna er mitt
barn, sem er nemandi í Landakots-
skóla, minna virði en barn sem er
nemandi í samsvarandi stærð skóla á
vegum borgarinnar?
Borgarmeirihlutinn talar um að
foreldrar hafi val um aðra skóla en
hverfiskólana á vegum borgarinnar
en svo er ekki í reynd. Skólarnir geta
aðeins tekið við ákveðnum fjölda
barna og ekki mikið svigrúm ef fleiri
sækja um en tilheyra hverfinu. Mér
er minnisstætt þegar ég starfaði sem
leikskólastjóri þegar skólastjóri í
ónefndum skóla hringdi í mig til að fá
upplýsingar um nemanda hjá mér
sem átti umsókn í grunnskólann. Svo
vildi til að barnið var ljúfur og greind-
ur nemandi en eftir samtalið varð
mér hugsað til hvað ef barnið hefði
átt í einhverjum vanda? Hefði því þá
verið neitað um vistun?
Í Landakoti eru alls konar börn
sem eiga alls konar foreldra
Ástæður fyrir því að foreldrar
barnanna í Landakoti hafa valið
þennan skóla framyfir sína hverf-
isskóla eru jafnmargar og þeir eru
margir. Við hjónin völdum þennan
skóla vegna þess hversu lítill hann er,
umhverfi notalegt og starfsfólk með
eindæmum hlýlegt og metnaðarfullt.
Við höfðum þetta val en hvað verð-
ur í næstu framtíð? Er stefna meiri-
hluta í stjórn Reykjavíkurborgar að
Reykjavík verði eina höfuðborgin í
vestrænu lýðveldisríki þar sem for-
eldrar geta ekki leitað til einkarek-
inna skóla kjósi þeir svo? Er það eitt-
hvað til að hreykja sér af?
Ég vona að ráðamenn sjái að sér og
veiti Landakotsskóla þann fjárhags-
lega styrk sem hann á svo sannarlega
skilið.
SIGRÍÐUR I. HJALTESTED,
Rauðarárstíg 1, 105 Reykjavík.
Landakotsskóli
Frá Sigríði I. Hjaltested,
sem á börn í Landakotsskóla
NÚ ER upp risin hersing
smekkvísra gáfumanna sem vilja
friða hús og heimili okkar er búum
við Laugaveg. Við íbúar hinna
minnisverðu húsa fögnum vita-
skuld áhuga annarra á húseignum
okkar og lífshögum, en uggir að
friðunin muni kosta okkur stórfé
eða tekjutap vegna kvaða sem al-
mannavaldið gæti á okkur lagt.
Við ætlum ekki að leggjast
gegn því að hús sé varðveitt af
þeirri ástæðu til dæmis, að þar
hafi uppáhaldsljóðskáld einhverra
fagurkera komið og drukkið kaffi
eða aðrar veigar. Á því höfum við
ekki skoðun. En ef menn vilja
varðveita byggingar þá geta varð-
veislusinnar tæplega ætlast til að
eigendur húseigna við Laugaveg
borgi einir þann brúsa.
Við leggjum því til að þær hús-
eignir sem friða skal verði keypt-
ar af hinu opinbera, borg eða ríki,
á markaðsverði, annaðhvort með
frjálsum samningum eða í eignar-
námi. Að öðrum kosti verði eig-
endum og íbúum við Laugaveg
heimiluð gjaldtaka af vegfarend-
um og húsaskoðunarfólki, eins og
tíðkast á öðrum söfnum.
Guðmundur Ólafsson
Eigur annarra
Höfundur er hagfræðingur og
íbúi við Laugaveg.
Langur laugardagur
Það er enginn laugardagur eins og Langur laugardagur
- látið lesendur Morgunblaðsins vita af því!
Skilafrestur á pöntunum og efni er til kl. 16 þriðjudaginn 1. mars.
Hafðu samband við okkur í síma 569 1111
Sími 569 1111 | Fax 569 1110 | augl@mbl.is