Morgunblaðið - 03.04.2005, Side 26

26 SUNNUDAGUR 3. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Afi hennar fæddist 1781,faðir hennar fæddist1835, sjálf situr hún ígóðu yfirlæti á heimilisínu við Reynimel og
heklar örfína barnasokka fyrir Rauða
krossinn þegar mig ber að garði. Þór-
unn Anna María heitir hún eftir
tveimur ömmusystrum sínum sem
fóru til Ameríku og höfðu aldrei skil-
ið. „Móður minni Helgu Jónasdóttur
þótti því eðlilegt að skilja þær ekki að
og því fékk ég öll þessi nöfn. En ég
hef jafnan gengið undir nafninu
María,“ segir þessi glæsilega kona
sem á sér einna lengstan starfsaldur
tannsmiða á Íslandi, æði margir Ís-
lendingar skarta enn tanngörðum
sem hún smíðaði upp í þá. María er
yngsta barn stjórnmála- og athafna-
mannsins Tryggva Gunnarssonar
bankastjóra, þess hins sama sem lét
smíða fyrstu brúna á Ölfusá og var
frumkvöðull að gerð Alþingisgarðsins
í Reykjavík og plantaði mörgum af
þeim trjám sem enn standa í garð-
inum.
„Systir mín elsta fór stundum
þangað að hitta hann, þá gaf hann
henni smáaura, þau töluðu oft saman
og hún mundi vel eftir honum, hún
var samt ekki nema 5 ára þegar hann
dó,“ segir María. Sjálf hitti hún föður
sinn aldrei.
„Hann dó 21. október 1917 en ég
fæddist 17. nóvember það sama ár,
mamma var ekki við jarðarförina,
henni hefur líklega fundist það
óþægilegt, hún var orðin svo fram-
sett,“ segir María. Helga móðir Mar-
íu átti þrjár dætur með Tryggva
Gunnarssyni á fimm árum, en þau
voru ekki gift og bjuggu aldrei sam-
an. Milli foreldra Maríu var mikið
miseldri, þegar hún fæddist var móð-
ir hennar þrítug en faðir hennar
nýdáinn, 82 ára að aldri.
María ólst upp á Laufásvegi 37.
„Móðuramma mín Rannveig Gísla-
dóttir keypti þetta hús árið 1903, þá
var hún orðin ekkja. Afi minn séra
Jónas Björnsson hafði verið prestur í
Sauðlauksdal en að honum látnum
flutti amma suður með börn sín í
þetta hús, það hefur hýst marga
gegnum árin, það er lítið en garður-
inn er stór og fallegur, “ segir María.
Þetta sögufræga hús hefur ekki
gengið úr ættinni. Nú býr þar yngri
sonur Maríu og Gunnars Kristinsson-
ar eiginmanns hennar, sem nú er lát-
inn.
Foreldrar Maríu kynntust í Laufási,
á þeim var 50 ára miseldri
„Mamma bjó á Laufásvegi 37 frá
16 ára aldri og þar til hún dó 1962.
Hún var kennari að mennt og
stundaði kennslu um tíma áður en
hún eignaðist Lilý Guðrúnu, elstu
systur mína 25 ára, Áslaug kom í
heiminn í mars 1916 og ég í nóvember
1917, sem fyrr gat. Faðir okkar átti
einn son með ráðskonu sinni, Ólafur
hét hann og dó úr berklum árið sem
Lilý systir fæddist. Með konu sinni
Halldóru Þorsteinsdóttur eignaðist
faðir minn engin börn en þau ólu sem
fyrr sagði upp fósturdótturina Val-
gerði Jónsdóttur.
Foreldrar mínir kynntust í húsinu
Laufási. Þar bjó einmitt Valgerður
fósturdóttir föður míns ásamt eigin-
manni sínum Þórhalli Bjarnasyni
biskupi og fjórum börnum þeirra.
Mamma var mikil vinkona Svövu
dóttur þeirra og Dóru. Þegar ég man
eftir mér bjó í Laufási Tryggvi Þór-
hallsson ásamt konu sinni, ég minnist
þess að hún vildi ekki leyfa mér að
koma inn í garðinn til að leika við
börn þeirra og aldrei vissi ég til að
mamma færi í Laufás eftir að ég fór
að muna eftir mér.
Vildi ekki vera í vist og passa
börn – og komst upp með það
Ég þótti raunar óþekkur krakki að
því leyti að ég vildi ekki passa börn
sem þá var helsta viðfangsefni telpna,
ég var einu sinni ráðin í vist á heimili
á Laufásveginum, en þegar mér var
gert að borða í eldhúsinu en ekki með
heimilisfólkinu fór ég heim og sagði
mömmu að ég væri veik, sagðist vera
með hálsbólgu og lagaði til hitamæl-
inn – og neitaði svo að fara í vistina
aftur eftir að hafa legið í þessum til-
búnu veikindum í þrjá daga. Ég
komst upp með þetta, mamma var
mér afar góð.
Amma mín var á heimilinu hjá okk-
ur þangað til ég var þriggja ára, þá
fór hún til Haraldar sonar síns, prests
á Kolfreyjustað og dó þar – í kirkj-
unni hjá honum, leið út af meðan
hann var að messa. Af erfingjum hans
keypti mamma og við systurnar hans
hlut í húsinu okkar á Laufásveginum.
Jónas hét yngri bróðir mömmu. Börn
hans fimm voru í miklu sambandi við
okkur. Hann átti myndarlega konu
sem saumaði allt á börn sín. Þessi
fjölskylda bjó um tíma með okkur í
litla húsinu á Laufásveginum. Séra
Haraldur móðurbróðir minn gisti líka
alltaf hjá okkur þegar hann kom til
Reykjavíkur. Það voru ekki gerðar
miklar kröfur í húsnæðismálum á
þeim tímum.
Mamma fór alltaf til Péturs
borgarstjóra til að sækja peninga
Meðan við systurnar vorum litlar
knipplaði mamma og baldíraði og svo
hef ég grun um að við systurnar höf-
um fengið arf eftir föður minn.
Mamma fór alltaf með vissu millibili
til Péturs Halldórsson borgarstjóra
og mér finnst endilega að hann hafi
látið hana hafa peninga, líklega hefur
hann verið fjárhaldsmaður okkar.
Sennilega hefur faðir minn gengið frá
þessu svona. En enga hluti áttum við
úr hans eigu, nema ef vera kynni tvo
stóla gamla. Tryggvi keypti búslóð
Jóns Sigurðarsonar en mamma fékk
ekkert af því. Sú búslóð var lengi
geymd uppi á Grímstaðaholti veit ég.
Þegar við systurnar eltumst fór
mamma að stunda sölumennsku, hún
seldi hreinlætisvörur og átti fasta við-
skiptavini. Við bárumst sannarlega
ekki mikið á og aldrei man ég til að
ættfólk föður míns hafi skipt sér
nokkurn hlut af okkur meðan við vor-
um að vaxa upp. Raunar vissi ég varla
að ég hefði átt föður. Mamma talaði
aldrei um hann og ég hugsaði ekkert
um hann lengst af, fannst eins og ég
hefði bara engan föður átt. Þegar ég
varð eldri fór ég aðeins að hugsa út í
þetta og spurði mömmu eitt sinn að
því hvort ég væri ábyggilega dóttir
Tryggva Gunnarssonar, mér fannst
það svo óraunverulegt af því að hann
var dáinn þegar ég fæddist og líka svo
gamall, en hún varð svo reið yfir því
að mér dytti í hug, hvað þá meira, að
spyrja svona, að ég nefndi aldrei
meira neitt í sambandi við hann.
Mamma sýndi mér annars sérlega
mikið ástríki, hún hélt mikið upp á
mig, yngsta barn sitt, kannski af því
ég þótti laglegt barn með sérlega fal-
legt rautt og hrokkið hár.
Þegar ég hugsa um hlutskipti
mömmu núna er mér ljóst að það
hlýtur að hafa verið örðugt. Það þykir
enn í dag erfitt að vera ein með þrjú
óskilgetin börn, hvað þá í þá daga
þegar fólk var dómharðara. Og án efa
hefur það þótt sérkennilegt að ung
stúlka væri að eiga þrjú börn í lausa-
leik með fimmtíu árum eldri manni.
En svona var þetta, við systurnar átt-
um þennan gamla og þjóðþekkta föð-
ur og víst er að aldrei varð ég vör við
að mamma væri nokkurn tíma við
annan mann kennd.
Systur mínar hugsuðu meira um
föður okkar en ég, einkum Áslaug,
hún átti myndir af honum. En í æsk-
unni var mér þetta allt svo fjarri, það
er varla fyrr en síðustu árin að ég hef
gefið mér tíma til að lesa um föður
minn og ég hef farið að hugsa um
hann sem persónu.
Systur mínar voru duglegar að
passa börn öfugt við mig. Þegar ég
var 12 ára var ég send í sveit að Kára-
stöðum og þar fann ég mig, það var
svo gaman að ég ætlaði ekki að vilja
koma heim.
Mamma kvartaði aldrei yfir einu
eða neinu, hún var afar dul og sagði
fátt, en ég veit að hún átti við mis-
lyndi að stríða. Þegar henni leið illa
fór hún út í garð að vinna, garðurinn
okkar var líka mjög fallegur. En
mamma lagði mörgum lið sem minna
máttu sín. Það fólk var sérlega vel-
komið á okkar heimili. Ég man t.d.
eftir bróður Kjarvals sem kom jafnan
til okkar með harðfisk sem hann
barði á steini sem hann kom með og
setti í garðinn. Ég man líka eftir konu
sem átti við geðvandamál að stríða og
mamma skaut skjólshúsi yfir.
Góðir nágrannar á Laufásveginum
gæddu æskuárin gleði
En mamma átti líka góðar vinkon-
ur, ekki síst á Laufásveginum.
Katrín Viðar bjó í næsta húsi með
sinni fjölskyldu, hún var okkur
mæðgunum afar góð, hún bauð okkur
t.d. alltaf í mat á aðfangadagskvöld og
alltaf gat ég komið til hennar ef
mamma var ekki heima á daginn þeg-
ar ég kom úr skólanum, hún, móðir
hennar Jórunn Norðmann og önnur
börn hennar gæddu æskuár mín
gleði, í félagi við þetta fólk fór ég oft
að Brúsastöðum í Þingvallasveit. Á
kvöldin fórum við að sofa við píanó-
leik Katrínar. Jórunn Viðar dóttir
Katrínar var mikil vinkona mín, en
við vorum minna saman eftir að hún
fór í menntaskóla en ég í tannsmíð-
ina. Ég átti aðra einkavinkonu sem ég
var alltaf mikið með, Nönnu Hall-
dórsdóttur, systur Sigfúsar tón-
skálds, við vorum jafnöldrur og sam-
an í skóla.
Við vorum mikil Reykjavíkurbörn,
lékum okkur í görðunum við Lauf-
ásveginn og renndum okkur á sleða
alveg niður á Tjörn.
Við systurnar vorum ekki mikið
saman á æskuárunum þótt við vær-
um á svona svipuðum aldri, við vorum
ólíkar. Áslaug systir mín erfði mis-
lyndi móður minnar og fleiri ætt-
menna okkar, en í miklu ríkari mæli
en flest það fólk. Hún þurfti að leggj-
ast á sjúkrahús vegna þessa, ég man
að ég fór eitt sinn með hana í stræt-
isvagni á spítalann en þurfti svo að
ganga heim – gat ekki farið í vagninn
af því ég grét svo mikið yfir sjúkleika
systur minnar. Seinna komu góð lyf
sem hjálpuðu henni til að ná meira
jafnaðargeði. Við Lilý systir fundum
aldrei fyrir þessu, við vorum báðar
fremur glaðlyndar og jafnlyndar.
Lilý systir var óvenjulega góð mann-
eskja, hún mátti ekkert aumt sjá.
Hún átti sænskan kærasta sem ung
stúlka en átti bágt með að fara frá
mömmu. Það endaði með því að hann
Af athafnamanni komin
Hún kynntist aldrei föður
sínum, Tryggva Gunnars-
syni, hann dó 82 ára,
rétt áður en hún fæddist.
Guðrún Guðlaugsdóttir
ræðir við Maríu Tryggva-
dóttur tannsmið, sem á
einna lengstan starfsaldur
hér á landi í þeirri grein.
Hún ólst upp á Laufásveg-
inum hjá einstæðri móður
ásamt tveimur systrum
sínum og hefur lifað
góðu og gjöfulu lífi.
María og Hörður Sævaldsson við tannsmíðar.
Morgunblaðið/Sverrir
María Tryggvadóttir.
Litlu sokkarnir sem María var að
prjóna fyrir Rauða krossinn.