Morgunblaðið - 03.04.2005, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. APRÍL 2005 31
s
-
r
ð
í
a
ð
u
-
a
r
-
-
í
i
r
n
n
n
a
p
u
i
u
-
t
m
.
-
u
i
a
-
g
a
i
i
r
n
ð
r
í
-
-
r
n
t
ð
s
ð
i
ð
ð
-
g
ð
-
-
-
r
i
u
i
ð
-
-
-
s
í
.
r
ð
-
á
l
-
m
-
-
ð
-
i
,
-
ð
-
m
-
-
r
i
r
,
a
fyrir á Ítalíu, og kvartar undan ójöfnuði og mis-
rétti. Á ferðum sínum sem páfi hefur hann komið
til 129 landa, þar á meðal Íslands í júní 1989, þótt
katólski söfnuðurinn hér sé ekki stór, var þá lið-
lega tvö þúsund manns. Í lok liðins árs voru 5.775
einstaklingar skráðir í katólsku kirkjuna hér á
landi, eða um 2% þjóðarinnar, en árið 1994 var það
hlutfall 1%, samkvæmt gögnum Hagstofu Íslands.
Hvar sem páfinn fer kemur fjöldi manns saman
til að hlýða á hann og sjá. Talið var að milli sex og
sjö þúsund manns hefði verið viðstaddir sam-
kirkjulega guðsþjónustu á Þingvöllum 3. júní þar
sem bæði Jóhannes Páll páfi og Pétur Sigurgeirs-
son biskup predikuðu. Í lýsingu Morgunblaðsins af
guðsþjónustunni segir að Pétur Sigurgeirsson hafi
lagt út af guðspjallinu í ræðu sinni og meðal ann-
ars sagt að árið 2054 yrðu 100 ár liðin frá því kirkj-
an hefði fyrst klofnað í Austur- og Vesturkirkju og
500 árum síðar hefði Vesturkirkjan klofnað í sið-
bótinni: „Betur væri ekki hægt að mæta þeim þús-
und ára tímamótum en með því að þá verði öllum
heimi augljós eining kirkjunnar.“
Jóhannes Páll páfi talaði á eftir biskupi og
minntu orð hans um margt á ummæli íslenskra
ráðamanna, bæði veraldlegra og kirkjulegra, um
stöðu fjölskyldunnar nú um áramótin. Páfinn sagði
eins og rakið var í frásögn Morgunblaðsins að Ís-
land stæði frammi fyrir erfiðleikum við nýtt árþús-
und. Aukin lífsgæði heimtuðu að Íslendingar legðu
skynsamlegt mat á þau sannindi og gildi, sem
væru tengd því besta í sögu þjóðarinnar. Þá hefðu
djúpstæðar breytingar orðið á fjölskyldulífi og
ekki ævinlega til hins betra. Fjölskyldur yrðu fyrir
nýjum og alvarlegum þrýstingi, sem aðeins yrði
létt með djúpri virðingu fyrir lífinu og meiri
mannást. Því væri nauðsynlegt að hefja siðferðileg
verðmæti aftur til vegs: „Vér erum samankomin í
Almannagjá. Getum vér þá ekki hugsað okkur ís-
lenska kaþólikka og lúterstrúarmenn vinna saman
að því að leysa verkefni komandi áratugar.“ Þeim,
sem voru viðstaddir athöfnina á Þingvöllum, varð
hún minnisstæð og hafði páfi mikil áhrif á þá.
Árið 1997 afhenti Ólafur Egilsson sendiherra
páfa trúnaðarbréf í Páfagarði. „Páfagarður býr
ekki yfir her frekar en Íslendingar – sú staðreynd
endurspeglar okkar sameiginlegu, staðföstu trú,
sem yðar heilagleiki lýstuð svo af mælsku og sann-
færingu „að sanna siðmenningu er ekki að finna í
valdi, heldur öllu fremur í ávöxtum sigurs okkar á
sjálfum okkur, á valdi óréttlætis, eigingirni og hat-
urs“. Það ber að vona að aukinn skilningur og virð-
ing fyrir visku þessara orða leiði á komandi árum
til minni átaka og aukinnar einingar meðal mann-
kyns,“ sagði í trúnaðarbréfinu. Í svarbréfi páfa var
vísað til þessara orða: „Þér vísið til annars máls,
sem hefur djúpar siðferðilegar skírskotanir og það
er nauðsyn þess að finna leiðir til að koma í veg
fyrir að gripið sé til valdbeitingar til að leysa deil-
ur. Til þess að sigrast á þessum vítahring ofbeldis
verður allt alþjóðasamfélagið að vinna saman af
staðfestu að því að skapa andrúmsloft þar sem við-
urkennt er að samræða sé eina færa, ábyrga og
siðferðislega leiðin til að verja rétt fólks og þjóða.
Samræða ber hins vegar aðeins ávöxt ef henni
fylgir ákveðið frumkvæði að því að stöðva tilflutn-
ing gríðarlegs magns vopna til svæða þar sem
ástandið er viðkvæmt. Grípa þarf til afgerandi að-
gerða til að stöðva siðlaus og hneykslanleg vopna-
viðskipti, sem brjóta gegn alþjóðasáttmálum og
tengjast ekki aðeins náið átökum, heldur einnig
hryðjuverkum, skipulagðri glæpastarfsemi og eit-
urlyfjasmygli. Þessi ólöglegu viðskipti eru enn
meira áhyggjuefni þegar fátækari ríki eru talin á
að kaupa vopn eyðileggingar á sama tíma og þau
geta ekki veitt eigin borgurum helstu lífsnauðsynj-
ar. Það er von mín að Íslendingar muni áfram
hefja upp raust sína gegn hættum vopnaviðskipta
– sérstaklega víðtækri, ólöglegri sölu allra vopna
og hernaðargagna – og til stuðnings lagalega bind-
andi alþjóðlegra reglna.“
Andstaða páfans við stríð og átök kom enn í ljós
í aðdraganda innrásarinnar í Írak. Hann neitaði að
styðja Íraksstríðið, þrátt fyrir þrábeiðni þjóðar-
leiðtoga á borð við George Bush, Tony Blair og
Jose Maria Aznar.
Úrelt hug-
myndafræði
En ferill Jóhannesar
Páls II. er ekki aðeins
efni í glansmynd. Í far-
angri hans frá Póllandi
er einnig afstaða, sem margir innan kirkjunnar og
utan segja að hafi leitt til þess að katólska kirkjan
sé ekki í takt við tímann. Ekki er langt síðan þýski
kardinálinn Joseph Ratzinger sagði með velþókn-
un páfa að samkynhneigð væri „ill“. Í febrúar kom
út bók eftir Jóhannes Pál II., sem heitir „Minning
og sjálf“ þar sem hann fer hörðum orðum tilraunir
evrópskra þjóðþinga til að viðurkenna „sambönd
samkynhneigðra sem annars konar fjölskyldu-
form“. Hann segir að það sé skylda manna að
spyrja sig „hvort hugmyndafræði hins illa sé hér
ekki á ferð á ný“. Þessar yfirlýsingar koma í kjöl-
farið á þeim álitshnekki, sem katólska kirkjan hef-
ur meðal annars orðið fyrir í Bandaríkjunum,
vegna misnotkunar kirkjunnar manna á börnum,
jafnvel með vitund og yfirhylmingu yfirboðara
þeirra.
Svissneski presturinn Hans Küng, sem hefur
gagnrýnt páfa harðlega, skrifar grein í nýjasta
tölublað Der Spiegel þar sem hann fjallar um arf-
leifð Jóhannesar Páls II. Hann vísar til þeirrar
endurnýjunar, sem virtist vera í vændum þegar
annað Páfagarðsráðið lét að sér kveða á árunum
1962 til 1965 og kirkjan virtist ætla að breytast í
takti við tíðarandann. Hann bendir á að páfinn hafi
barist gegn fátækt, en segir að hann hafi um leið
grafið undan eigin baráttu með því að leggjast
gegn getnaðarvörnum. Hann hafi sérstaklega lýst
yfir andstöðu sinni við getnaðarvarnarpilluna og
smokkinn og beri því meiri ábyrgð en nokkur ann-
ar leiðtogi á stjórnlausri fólksfjölgun í sumum
löndum og útbreiðslu alnæmis í Afríku.
Küng segir líka að um leið og páfinn tilbiðji Mar-
íu mey og prediki göfgi kvenleikans leggist hann
gegn því að konur noti getnaðarvarnir og að þær
fái prestvígslu. Afleiðingin sé sú að konur snúi baki
við kirkjunni. Afstaða páfans til kynlífs og tengdra
mála leiði til þess að í katólskum löndum á borð við
Írland, Spán og Portúgal hafni fólk ströngum siða-
boðskap rómversk-katólsku kirkjunnar ýmist
upphátt eða í hljóði.
Hann fer einnig hörðum orðum um þá afstöðu
páfans að krefjast skírlífis presta og segir að af-
leiðingin sé skortur á prestum, hrun andlegrar vel-
ferðar í mörgum löndum og barnamisnotkun, sem
kirkjan geti ekki lengur hylmt yfir.
Aðeins tveir páfar hafa setið lengur í embætti en
Jóhannes Páll páfi. Hann hefur verið páfi mót-
sagna. Annars vegar skildi hann fullkomlega hvað
klukkan sló í alþjóðamálum og átti þátt í að rífa
niður járntjaldið, þótt of langt sé gengið að eigna
honum þau tímamót í mannkynssögunni. Hann
hefur einnig verið óþreytandi í baráttu sinni fyrir
lítilmagnanum og gegn ofríki valdsins í heimi al-
þjóðastjórnmála. Um leið hefur hann að margra
hyggju verið dragbítur á þróun innan kirkjunnar
og viðhaldið þar viðhorfum, sem í nútímasamfélagi
eru löngu úrelt og heyra sögunni til. Miklar vanga-
veltur eru nú um það hver verði eftirmaður Jó-
hannesar Páls II. og hvort fyrir valinu verði um-
bótasinni eða fulltrúi hefðarinnar. Á báðum
vængjum hafa myndast valdamiklar blokkir og
átökin milli þeirra eru þegar hafin.
Morgunblaðið/RAXKaþólsk börn fagna Jóhannesi Páli II. við komuna til Íslands í júní 1989. Páfi snerti eitt þeirra og mælti blessunarorð.
„Ef ég ætti í dag að
vega og meta þátt
allra aðila,“ sagði
Walesa í viðtali við
fréttastofuna AFP á
föstudag, „myndi ég
segja að helming-
urinn væri Jóhann-
esi Páli II. að þakka,
30% pólsku þjóðinni
og Samstöðu.
Margaret Thatcher,
Ronald Reagan,
Helmut Kohl, Borís
Jeltsín og Míkhaíl
Gorbatsjev sáu um
restina.“
Laugardagur 2. apríl