Morgunblaðið - 10.05.2005, Qupperneq 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 10. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Tekst „Gata-gaur“ að skjótast á milli krummaskuðanna með glaðninginn?
Fjöldi manna þarf aðkljást við of miklalíkamsþyngd ein-
hvern tímann á ævinni,
sumir nánast frá fæðingu
en aðrir á tilteknu ævi-
skeiði. Íslendingar eiga
við offitu að stríða í sama
mæli og annað fólk og
fram hefur komið að á síð-
ustu árum hefur algengi
ofþyngdar meðal 9 ára
barna aukist úr um 10% í
nærri 20%. Reykjalundur
og Landspítali – háskóla-
sjúkrahús meðhöndla tugi
sjúklinga vegna offitu á ári
hverju.
Ofþyngd og offita frá fæðingu
til fullorðinsára, orsakir og með-
ferð, var yfirskrift ráðstefnu sem
læknadeild Háskóla Íslands, land-
læknisembættið og franska sendi-
ráðið gengust fyrir í síðustu viku.
Þar voru flutt erindi um nýjar
hugmyndir um líffræðilegar or-
sakir offitu barna og síðan um
áhrif offitu á meðgöngu, um offitu
ungbarna, um umfang offitu
barna um meðferðaraðferðir er-
lendis og hérlendis og fram komu
einnig sjónarmið geðlæknis.
Sigurður Guðmundsson land-
læknir segir brýnt að stemma
stigu við offitu sem hér sé vaxandi
vandi, ekki síst meðal barna, og
Íslendingar séu engir eftirbátar
annarra Evrópuþjóða hvað of-
þyngd varði. Sigurður segir að
afla þurfi meiri upplýsinga um af-
leiðingar offitu meðal barna, m.a.
að rannsaka þurfi algengi sykur-
sýki hjá of þungum börnum sem
geti gefið vísbendingar um slíkar
afleiðingar. Hann segir að grípa
þurfi til samfélagslegra aðgerða
og fræðslu til að draga úr afleið-
ingum offitu eins og tekist hefur
með slíkum aðgerðum að draga úr
reykingum, alvarlegum umferðar-
slysum og kransæðasjúkdómum.
Samstarf LSH
og Reykjalundar
Reykjalundur og LSH hafa um
skeið átt með sér samstarf við
meðferð offitusjúklinga. Hefst
hún með viðtalsmeðferð á Reykja-
lundi og nái sjúklingar ákveðnum
árangri gefst þeim einnig kostur á
að fara í skurðaðgerð á LSH.
Meðferðin á Reykjalundi er veitt í
litlum hópum og byrjar hún á ráð-
gjöf og verkefnum sem menn
verða að leysa. Snúast þau m.a.
um mataræði og hreyfingu eða
breytingar á lífsstíl og þegar fólk
hefur lést verulega er því gefinn
kostur á að fara í skurðaðgerð á
LSH. Snýst hún um að minnka
rúmtak magans þannig að matar-
lyst minnki.
Mikill meirihluti þeirra sem
hefja offitumeðferð á Reykjalundi
fer einnig í skurðaðgerð. Þremur
mánuðum eftir aðgerðina koma
sjúklingar síðan til framhaldsmeð-
ferðar á Reykjalundi sem gengur
út á að styðja þá og styrkja í því að
tryggja varanlegan árangur.
Meðferðina á Reykjalundi hef-
ur Ludvig Guðmundsson yfir-
læknir skipulagt en Karl Krist-
jánsson, læknir á Reykjalundi,
greindi frá meðferðinni á mál-
þinginu. Á LSH sinna skurðlækn-
arnir Björn Geir Leifsson og
Hjörtur Gíslason þessari meðferð.
Anna Björg Aradóttir, hjúkrun-
arfræðingur og verkefnastjóri hjá
landlæknisembættinu, flutti er-
indi um umfang og úrræði varð-
andi offitu barna. Hún sagði hlut-
fall of þungra barna hafa farið
vaxandi síðustu árin og kringum
18% barna væru of þung. Anna
Björg dró einnig fram hversu syk-
urneyslan hefði aukist síðustu tvo
áratugi. Hefur hún tvöfaldast frá
árinu 1983, úr 80 kg á mann á ári í
160 kg. Í sykurneyslu er meðtal-
inn sykur í matvöru, svo sem kexi,
sætindum og gosdrykkjum.
Í samtali við Morgunblaðið
sagði Anna Björg að ekki væri þó
hægt að kenna aukinni sykur-
neyslu um alla offitu, ástæðurnar
væru einnig hreyfingarleysi og al-
menn ofgnótt fæðu. Hún sagði
áhrif offitu á börn koma fram í sál-
félagslegum vandamálum, slík
börn hefðu lélega sjálfsmynd og
offita hefði í för með sér kostnað
bæði fyrir samfélagið og einstak-
linginn.
Aðgerðir á börnum
undantekningartilvik
Meðal áhættuþátta er leitt geta
til ofþyngdar sagði Anna Björg
vera erfðir, einstaka erfðagalla,
mikla sjónvarpsnotkun og fleira.
Hún sagði erfðir ekki hafa breyst
og því væru það breyttir lífshættir
sem hefðu mest áhrif til ofþyngd-
ar. Hefðbundin meðferðarúrræði
sagði hún vera m.a. breytt mat-
aræði, meiri hreyfingu og leið-
beiningu foreldra og sagði hún
einnig nauðsynlegt að börnum
væru sett markmið hvað varðaði
stjórnun á líkamsþyngd sinni.
Hún sagði brýnt að foreldrar og
öll fjölskyldan tæki þátt þegar
börn yrðu að breyta lífsháttum
vegna offitu.
Aðrar aðferðir eru orkusnautt
fæði, lyfjameðferð og skurðaðgerð
og sagði Anna Björg aðgerð ekki
beitt nema í undantekningartil-
vikum þegar um börn væri að
ræða. Þá sagði hún brýnt að sem
flestir þættir væru nýttir til að
ráðast gegn offitu barna. Átti hún
þar við stefnumörkun yfirvalda,
fjölskyldurnar, skóla, íþrótta- og
æskulýðsstarf, markaðsfólk og
fjölmiðla.
Fréttaskýring | Offita og ofþyngd vaxandi
hér eins og í flestum Evrópulöndum
Rannsaka þarf
afleiðingarnar
Tugir sjúklinga meðhöndlaðir árlega
vegna offitu á Reykjalundi og LSH
Fæðan skiptir máli og ekki síður hreyfingin.
Forvarnir gegn offitu strax
í æsku eru mikilvægastar

Feitt barn verður feitt full-
orðið og hætt er við að margs
konar sjúkdómar muni steðja að
þeim sem er of þungur, segir Sig-
urður Guðmundsson landlæknir.
Hann segir ókeypis skólamáltíðir
og meiri hreyfingu í skólum vera
dæmi um samfélagslegar að-
gerðir sem grípa megi til í for-
varnaskyni. Heilbrigðiskerfið,
skólar og almenningur verði að
vinna slíkt forvarnastarf í sam-
einingu.
Eftir Jóhannes Tómasson
joto@mbl.is
SAMSTARFSHÓPUR á vegum fé-
lagsmálaráðuneytisins, Sambands
íslenskra sveitarfélaga og Samtaka
félagsmálastjóra á Íslandi taldi það
ekki eðlilegt að fjárhagsaðstoð frá
sveitarfélögum væri meiri en at-
vinnuleysisbætur. Námu bótaflokk-
ar almannatrygginga á þeim tíma,
árið 2002, samanlagt svipaðri upp-
hæð og bætur atvinnuleysistrygg-
inga.
Að sögn Ingibjargar Broddadótt-
ur, deildarstjóra í félagsmálaráðu-
neytinu, er þetta meginskýringin á
því að tekjutryggingarauki er ekki
inni í leiðbeiningum ráðuneytisins til
sveitarfélaganna um fjárhagsaðstoð,
sem gefnar voru út árið 2003 í kjölfar
tillagna fyrrnefnds samstarfshóps.
Í greinaflokki Önnu G. Ólafsdótt-
ur, blaðamanns á Morgunblaðinu,
um fátækt á Íslandi, sem hóf göngu
sína síðastliðinn sunnudag, kom
fram gagnrýni á að tekjutrygging-
arauki hefði ekki verið tekinn inn í
viðmið félagsmálaráðuneytisins til
viðbótar við grundvallarbætur eins
og örorkulífeyri, tekjutryggingu og
heimilisuppbót. Haft var eftir Hörpu
Njáls félagsfræðingi að tekjutrygg-
ingaraukinn, sem settur var í lög árið
2001, hefði verið viðurkenning á því
að grunnbæturnar nægðu ekki til
framfærslu.
Engin lágmarksframfærsla til
sem hið opinbera viðurkennir
Ingibjörg bendir á að félagsmála-
ráðuneytið hafi ekki lögbundnar
skyldur til að gefa út leiðbeiningar
um fjárhagsaðstoð. Engu að síður
hafi verið talið rétt að kanna árið
2002 hvort áhugi hafi verið á sam-
starfi um slíkt verkefni meðal sveit-
arfélaga og félagsmálastjóra. Það sé
þó ljóst að gerð og setning reglna um
fjárhagsaðstoð sé alfarið í höndum
hvers og eins sveitarfélags. „Það er
hins vegar umhugsunarefni að ekki
séu fyrirliggjandi skilgreindar fjár-
hæðir sem hið opinbera viðurkennir
sem lágmarksfjárhæð fyrir fram-
færslu fjölskyldu. Hagstofan heldur
til haga að einhverju marki upplýs-
ingum um framfærslukostnað heim-
ilanna en nauðsynlegt er að kanna
það nánar hjá stofunni,“ segir Ingi-
björg.
Hún bendir jafnframt á að Ráð-
gjafarstofa um fjármál heimilanna
gefi út neysluviðmiðun sem hægt sé
að kynna sér á fjölskylduvefnum,
fjolskylda.is. Þar sé reyndar aðeins
tekið tillit til allra nauðsynlegustu
útgjalda en öðrum sleppt. Útgjöldin
séu mismunandi hjá ólíkum fjöl-
skyldugerðum sem búi við mismun-
andi aðstæður.
Aðstoð verði ekki meiri
en atvinnuleysisbætur
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
TENGLAR
..............................................
www.fjolskylda.is/fjarmal