Morgunblaðið - 10.05.2005, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 10. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MJÓLKURSAMLAGSHÚSIÐ
Í BORGARNESI
Mjólkursamlagshúsið í Borgarnesihefur sett svip á þennan fallegabæ í marga áratugi. Að mörgu
leyti má segja, að Mjólkursamlagshúsið
ásamt Brákareyju séu eins konar tákn
Borgarness. Þegar Laxfoss og síðar
Akraborg komu siglandi til Borgarness
og lögðust að bryggju í Brákarey blasti
þessi glæsilega bygging við.
Borgarnes er byggð, sem stendur á
óvenjulega skemmtilegum stað. Þar var
fyrr á árum þjónustumiðstöð við blómleg-
ar sveitir Borgarfjarðar. Þangað leituðu
bændur eftir nánast allri þjónustu og þar
var unnið úr afurðum þeirra.
Borgarnes er byggð, sem býr yfir sér-
stökum töfrum vegna legu sinnar og
vegna tengsla við sveitirnar. Þar voru
menn, sem þekktu hvern einasta
sveitabæ í Borgarfirði og fólkið á bæj-
unum vegna starfa sinna, hvort sem um
var að ræða mjólkurbílstjóra eða aðra.
Í dag er Borgarnes annars konar mið-
stöð. Borgarfjörður og Borgarfjarðardal-
ir eru að byggjast upp ekki fyrst og
fremst vegna búskapar heldur vegna há-
skólasamfélags, sem þar er að verða til,
menningarstofnana og fólks, sem er að
leita úr þéttbýlinu í kringum höfuðborg-
ina í dreifðari byggð. Borgarnes og Borg-
arfjörður munu blómstra á næstu árum
og áratugum. Þar er gott að vera.
Það væru grundvallarmistök að rífa
gamla Mjólkursamlagshúsið, sem Guðjón
Samúelsson teiknaði. Hann var einn
merkasti arkitekt, sem þjóðin hefur alið
og þegar af þeirri ástæðu á að varðveita
byggingar hans eins og kostur er. Mjólk-
ursamlagshúsið í Borgarnesi er alveg sér
á parti. Um miðja síðustu öld var ævintýri
að koma í mjólkurbúðina, sem þar var
rekin og var öðru vísi en allar aðrar
mjólkurbúðir í landinu.
Borgnesingar eiga ekki að rífa þetta
hús. Þeir eiga að varðveita það og hlú að
því. Þeir eiga ekki að endurtaka þau
hroðalegu mistök, sem gerð voru við
Laugarvatn, þegar gamla sundlaugin þar,
sem Guðjón Samúelsson hafði teiknað,
var brotin niður. Víða um land hefur tek-
izt ótrúlega vel til um varðveizlu gamalla
bygginga og taka þær í notkun til þess að
fullnægja nýjum þörfum. Glæsilegt dæmi
um það er gamla sjúkrahúsið á Ísafirði.
Endurnýjun þess hefur tekizt afburða vel
og er Ísfirðingum til mikils sóma. Ef rétt
er á haldið getur gamla Mjólkursamlags-
húsið í Borgarnesi orðið aðdráttarafl fyr-
ir fólk, sem þangað kemur eða á leið um.
Það er vel hægt að skilja að Borgar-
byggð telji sig ekki hafa efni á að varð-
veita bygginguna og koma henni í not. Þá
kemur til kasta þingmanna Norðvestur-
kjördæmis að tryggja fjárveitingar úr al-
mannasjóðum til þess að varðveita megi
húsið. Menntamálaráðherra og landbún-
aðarráðherra eiga að leggja hönd á plóg-
inn. Og vel má vera að Borgnesingar geti
náð samstarfi við aðila, sem hafa orðið
reynslu af því að varðveita merkar bygg-
ingar. Það er t.d. ekki ólíklegt að Borg-
nesingar geti notið góðs af reynslu Ísfirð-
inga í þessum efnum.
Borgarnes mundi bíða hnekki, ef þetta
hús yrði rifið. Bærinn yrði ekki sá sami.
Borgnesingar hafa lagt áherzlu á að end-
urbyggja gömul hús á þessu svæði og
varðveita þau. Með því stuðla þeir að því
að Borgarnes haldi sínum gömlu töfrum.
Húsfriðunarfólk, hvort sem er í Borg-
arnesi og nágrannasveitum eða annars
staðar á að slá skjaldborg um Mjólkur-
samlagshúsið í Borgarnesi. Það er þess
virði að varðveita og ekki á að vera erfitt
að finna því menningarlegt hlutverk við
hæfi.
Vonandi munu Borgnesingar og íbúar
nærliggjandi byggða rísa upp og koma í
veg fyrir að þetta hús verði rifið. Stór
hópur þeirra mun áreiðanlega eiga minn-
ingar, sem tengjast þessu húsi sterkum
böndum.
REFSINGAR FYRIR KYNFERÐISBROT
Hreyfing er augljóslega komin á þaðmál að breyta reglum um fyrning-
arfresti vegna kynferðisbrota gegn börn-
um. Frumvarp Ágústs Ólafs Ágústssonar
og fleiri þingmanna, þar sem afnám fyrn-
ingarfrests er lagt til, hefur þannig verið
afgreitt úr allsherjarnefnd Alþingis, en
það sofnaði í nefnd á síðasta þingi. Í ljósi
mikillar og almennrar vitundarvakningar
um alvarleika kynferðisbrota gegn börn-
um var auðvitað ekki annað fært en að Al-
þingi tæki á málinu.
Meirihluti allsherjarnefndar leggur
ekki til að frumvarpið verði samþykkt
óbreytt, en „sem fyrsta skref“ að fyrning-
arfrestur byrji ekki að líða fyrr en fórn-
arlamb kynferðisglæps er átján ára, en nú
er miðað við fjórtán ára aldur.
Bjarni Benediktsson, formaður nefnd-
arinnar, segir í Morgunblaðinu sl. laug-
ardag að meirihluti nefndarinnar telji of
langt gengið að fella niður fyrningarfrest í
öllum kynferðisbrotum gegn börnum. Til
séu aðrar og heppilegri leiðir, t.d. að taka
út alvarlegustu brotin og afnema fyrning-
arfrest aðeins í þeim. Hefur meirihluti
nefndarinnar beint því til dómsmálaráðu-
neytisins að skoða þá leið við endurskoðun
hegningarlaga.
Jónína Bjartmarz, varaformaður alls-
herjarnefndar, hefur ritað undir nefndar-
álit meirihlutans með fyrirvara. Hún segir
í Morgunblaðinu á laugardag að ekki séu
rök fyrir að afnema fyrningarfrestinn í
vægustu brotunum, þar sem t.d. sé um
kynferðislega áreitni að ræða, sem e.t.v.
fari fram aðeins einu sinni, en hins vegar
eigi að afnema hann í grófustu brotunum,
sem geti verið samræði eða kynferðismök,
sem fram fara árum saman.
Jónína bendir á að mikill vilji sé til að
hækka refsirammann í alvarlegustu brot-
unum. Verði möguleg refsing fyrir kyn-
ferðisbrot gegn börnum hækkuð í ævi-
langt fangelsi, leiði það sjálfkrafa til þess
að fyrningarfrestur falli brott.
Augljóslega er vilji til þess hjá fulltrú-
um allra flokka í allsherjarnefnd að herða
ákvæði laga um refsingar fyrir kynferð-
isbrot gegn börnum og viðurkenna sér-
stöðu þessara brota, sem felst m.a. í hin-
um gífurlega aðstöðumun glæpamannsins
og fórnarlambsins og því, að barn, sem
brotið er á, áttar sig oft ekki á því fyrr en
löngu síður hvílíkur glæpur hefur verið
framinn gegn því. Það er jákvætt að frek-
ari hreyfing er nú komin á þetta mál.
Morgunblaðið hefur stutt frumvarp
Ágústs Ólafs Ágústssonar og meðflutn-
ingsmanna hans og ítrekar þann stuðning.
Hins vegar liggur það jafnframt í augum
uppi að hugmyndir Jónínu Bjartmarz geta
verið til þess fallnar að viðunandi lausn fá-
ist í málið. Kynferðisbrot gegn börnum er
svo andstyggilegur glæpur að það er ekki
síður ástæða til að þar liggi ævilöng refs-
ing við alvarlegustu brotunum en við t.d.
landráðum, hryðjuverkum og mannrán-
um.
Glæpir af síðarnefnda taginu eiga sér
sem betur fer nánast aldrei stað á Íslandi.
Kynferðisbrot gegn börnum eru hins veg-
ar skelfilega algeng. Barnaníðingum má
ekki sýna neina linkind. Það er full ástæða
til að þyngsta refsing liggi við alvarleg-
ustu brotum þeirra – og þau fyrnist aldrei.
H
ALLDÓR Ásgríms-
son forsætisráð-
herra var við-
staddur
minningarathöfn í
Moskvu í gærmorgun, þar sem
þess var minnst að 60 ár voru
liðin frá lokum síðari heimsstyrj-
aldarinnar. Yfir 60 þjóð-
arleiðtogar voru viðstaddir at-
höfnina og í móttöku og
hádegisverði að henni lokinni í
Kreml hitti Halldór marga
helstu leiðtoga heims. Meðal
þeirra voru Vladímír Pútín Rúss-
landsforseti, George W. Bush,
forseti Bandaríkjanna, Gerhard
Schröder, kanslari Þýskalands,
Jacques Chirac, forseti Frakk-
lands, Junichiro Koizumi, for-
sætisráðherra Japans, og leið-
togar Norðurlandaþjóðanna.
Halldór sagði í samtali við
Morgunblaðið að það hefði sett
svip sinn á athöfnina hve margir
þjóðarleiðtogar voru þar sam-
ankomnir, sem og fyrrum herfor-
ingjar og hermenn sem komu að
stríðinu með einum eða öðrum
hætti. Skýrt hefði komið fram í
samtölum manna og ræðum að
stríðslokaafmælið væri hátíð
allra.
„Andrúmsloftið var að mínu
mati þægilegt. Ræða Pútíns bar
vott um það sem gerðist í Rúss-
landi og þær miklu fórnir sem
Rússar urðu að færa. Hann
minntist einnig þeirra sem börð-
ust gegn nasismanum annars
staðar, meðal annars í Þýska-
landi þar sem fólk sætti sig ekki
við það sem gerðist,“ sagði Hall-
dór.
Hann sagði stríðslokaafmælið
fara fram við allt aðrar aðstæður
en fyrir 60 árum. Þá hefði kalda
stríðið hafist en eftir að því lauk
hefðu aðrar hættur komið til
sögunnar. Þannig hefði Pútín
verið tíðrætt í ræðu sinni um
hryðjuverkaógnina.
Bush að lesa bók um
þorskastríð Íslendinga
og Breta
Í stuttu samtali Halldórs við
Bush kom fram að Bandaríkja-
forseti hefði flogið yfir Ísland í
ferð sinni nú til Eystrasaltsríkj-
anna og Rússlands og séð mjög
vel til landsins. Bush upplýsti
ennfremur að hann væri að lesa
forvitnilega bók um sögu þorsks-
ins, þar sem m.a. er greint frá
þorskastríðum Íslendinga og
Breta.
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra viðstaddur str
Fjöldi þjóðarleiðt
setti svip sinn á at
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
George w. Bush, forseti Bandaríkjanna, ræðir við Halldór Ásgrím
gær. Umræðuefnið var einkum saga þorsksins og þorskastríðin á
Forsætisráðherra ræðir við Jacques Chirac, forseta Frakklands,
ÞAÐ virðist færast í vöxt að aðstandendur
látins fólks neiti beiðnum um líffæragjafir.
Þetta kemur fram í niðurstöðum nýrrar
rannsóknar fimm íslenskra sérfræðinga á
sviði lækninga og hjúkrunar á líffæragjöf-
um á Íslandi á tímabilinu 1992 til 2002,
sem birtar eru í Læknablaðinu.
Sigurbergur Kárason, sérfræðingur í
svæfinga- og gjörgæslulækningum, og
einn höfunda rannsóknarinnar, segir í
samtali við Morgunblaðið að svo virðist
sem þessi þróun hafi verið svipuð á sein-
ustu tveimur árum.
Það er hugsanlega áhyggjuefni, að mati
höfunda rannsóknarinnar, að aðstandend-
ur virðast oftar neita beiðnum um líf-
færagjafir í seinni tíð. Telja þeir þetta
benda til þess að kynningu og þjóðfélags-
umræðu skorti hér á landi.
Við rann
allra sem lé
vogi 1992-20
færagjafa á
listum og
niðurstöðun
létust 527 á
þeim voru
vegna heila
færatöku hj
tilvika og fé
vika.
Í umfjöll
kemur fram
neitun aðsta
60% tilvika
ið á að yfirl
mennrar af
mikill meir
færagjöfum
samþykki h
því,“ segir í
Skortur á líffærum til ígræðslu
Runólfur Pálsson, nýrnalæknir á Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi og dósent í lyf-
læknisfræði við Háskóla Íslands, fjallar
um niðurstöðurnar í ritstjórnargrein
Læknablaðsins og segir mesta athygli
vekja við rannsóknina að samþykki að-
standenda látinna fyrir líffæragjöf var ein-
ungis veitt í 60% tilvika þar sem óskað var
eftir henni. „Þótt tíðni samþykkis fyrir líf-
færagjöf hérlendis sé svipuð og meðal
margra annarra þjóða [...] er hún of lág í
ljósi þess að skortur er á líffærum til
ígræðslu,“ segir Runólfur í grein sinni.
Fram kemur að ekki er vitað hverjar
eru meginástæður fyrir neitun líffæragjaf-
ar hér á landi. Samanburður við Norð-
urlönd bendir einnig til að líffæragjöfum á
hverja milljón íbúa í Danmörku, Noregi,
Finnlandi og Svíþjóð hafi farið fækkandi á
seinustu tíu árum.
Niðurstöður rannsóknar á líffæragjöfum á Ís
Færist í vöxt að aðstan
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is