Morgunblaðið - 21.05.2005, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 21. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í MORGUNBLAÐINU 17. maí
2005 birtu Ingólfur og Ragnar
Sverrissynir grein undir heitinu
Hafa Akureyringar orkuna undir
fótum sér. Þar gera
þeir því skóna að Ak-
ureyri og næsta um-
hverfi bæjarins sé á
svæði sem í jarðvís-
indalegum skilningi er
hliðstæða við Kröflu-
svæðið, þar skerist
tvær sprungulínur frá
suðvestri til norðaust-
urs og aðrar tvær frá
suðaustri til norðvest-
urs. Þá er því haldið
fram að þessar línur
myndi jarðfleka í iðr-
um jarðar á sama hátt
og á Kröflusvæðinu, mörk þessara
fleka séu skörp og því megi af-
marka þau svæði þar sem jarðhiti
kann að vera undir með mikilli ná-
kvæmni. Ennfremur segir að sam-
kvæmt þeim kenningum sem vitnað
er til séu sterkar líkur á því að á
þessum stöðum sé að finna umtals-
verða orku, einkum þar sem um-
ræddar sprungulínur skerast. Bent
er á sex staði í Eyjafirði þar sem
þessar línur skerast, tvo í Lög-
mannshlíð, tvo á Þelamörk, einn
rétt sunnan Akureyrar og einn úti í
Eyjafirði. Út frá þessum jarð-
fræðilegu vangaveltum gefa höf-
undar í skyn að hugsanlega sé unnt
að vinna mikla orku úr jörðu nánast
undir fótum Akureyringa til að nota
við stóriðju. Í þá orku megi hugs-
anlega ná með markvissum rann-
sóknum og djúpborunum við Ak-
ureyri sem hafi ofangreinda
jarðfræðikenningu að leiðarljósi.
Við þessar hugleiðingar tvímenn-
inganna er margt að athuga. Á und-
anförnum 50–60 árum
hafa farið fram mjög
ítarlegar rannsóknir á
jarðhita og jarðfræði í
Eyjafirði. Að þeim
rannsóknum hafa kom-
ið margir af helstu sér-
fæðingum landsins í
jarðfræðum og jarð-
hita. Gerð hafa verið
ítarleg jarðfræðikort
af svæðinu. Jarðlög
hafa verið kortlögð
ásamt ummyndun
þeirra og jarðsögu,
berggangar, misgengi
og sprungur hafa verið kortlögð,
eðlisviðnám jarðar mælt, hitastigull
kortlagður með borunum, jarð-
skjálftavirkni könnuð og djúpbor-
anir farið fram á jarðhitasvæðum
auk ýmissa annarra rannsókna.
Jarðlög við Akureyri eru gömul á
íslenskan mælikvarða, 6–10 milljón
ára, og mjög þétt af völdum um-
myndunar. Um jarðlög Eyjafjarðar
leikur því lítið vatn nema á stöðum
þar sem ungar sprungur hafa
myndast og opnað leið fyrir hring-
rás vatns sem hefur myndað jarð-
hitakerfi. Merki um flest jarð-
hitakerfin sjást á yfirborði en önnur
teygja sig ekki alla leið upp. Þau
síðarnefndu má hins vegar finna
með jarðeðlisfræðilegum mælingum
frá yfirborði. Mörg sprungukerfi er
að finna í Eyjafirði með mismun-
andi stefnur sem myndast hafa á
ýmsum tímum í jarðsögunni.
Sprungur tilheyrandi þessum kerf-
um skerast nánast alls staðar. Það
er aðeins á örlitlum hluta þessara
skurðpunkta þar sem jarðhitasvæði
hafa myndast.
Þau jarðhitasvæði sem eru í
Eyjafirði eru svokölluð lág-
hitasvæði en hiti í þeim er undir
150°C og þau fá orku sína úr al-
mennum varmastraumi jarð-
arinnar. Til að framleiða raforku úr
jarðvarma á hagkvæman hátt til
stóriðju þarf háhitasvæði þar sem
hitinn er yfir 240°C. Háhitasvæði
eru ávallt tengd eldvirkni og virk-
um eldstöðvum og þau fá varma
sinn frá grunnstæðum kvikuinn-
skotum. Engar slíkar eldstöðvar
eru fyrir hendi í Eyjafirði nú á dög-
um þótt þau hafi verið þar fyrir 6–
10 milljónum ára. Þessar gömlu eld-
stöðvar eru löngu kulnaðar og
varminn frá þeim rokinn í burtu.
Orkan undir fótum
Akureyringa
Ólafur G. Flóvenz gerir
athugasemdir við grein Ragn-
ars og Ingólfs Sverrissona ’Í Jarðhitabókinni erfjallað ítarlega um jarð-
hitarannsóknir og nýt-
ingu jarðhita. Hún er
kjörin fyrir alla sem
vilja læra um jarðhitann
á Íslandi, eðli hans og
nýtingu.‘
Ólafur G. Flóvenz
GREIN Agnesar Bragadóttur,
hinn 11. apríl sl., var um margt ágæt.
Þar viðraði hún ýmis „viðhorf“ í sam-
nefndum dálki. Í grein hennar kem-
ur fram að sala Símans virðist vera
pólitískur gjörningur, að Síminn
verði seldur „pólitískt réttum að-
ilum“.
Í Silfri Egils sagðist Agnes hafa
skrifað þessa grein í
hita leiksins. Fullyrð-
inguna um margfalda
ávöxtun hefði mátt
orða betur, auk þeirra
sem tíunda „þjóð-
arrán“ og „hið litlausa
leikhús við Austurvöll“.
Gaman væri að fá rök-
stuðning Agnesar við
þeim fullyrðingum.
Hins vegar fagna ég
þessari grein. Minnir
mig á skemmtilega
grein sem Súsanna
Svavarsdóttir skrifaði
á mannamáli í Morgunblaðið fyrir
um 15 árum. Fullyrðingar Agnesar
hafa heyrst áður. En orð hennar eru
þung, áhrifamikil og hafa leitt af sér
langstærsta söfnunarátak á Íslandi
frá upphafi landnáms, að því ég best
veit. Þetta lýsir annaðhvort græðgi
eða örvæntingu kjósenda. Ég hallast
að því síðarnefnda, því „aumur pöp-
ullinn“ má sín lítils gegn ægivaldi
stjórnmálamanna, hagsmunagæslu
þeirra og baráttu. Þessi söfnun er
(nánast) örþrifaráð kjósenda, til þess
að krefjast einhvers konar réttlætis
við sölu Símans. Ég hef ekki lagt til
að Síminn yrði seldur, né með hvaða
hætti það yrði gert og engin skilyrði
hef ég sett við söluna. Á Alþingi hef
ég 63 fulltrúa, sem starfa þar í um-
boði mínu. Ég greiði þeim laun, en
enginn þeirra hefur haft samband
við mig vegna sölu Símans. Hugs-
anlega er eitthvað bogið við skipurit
Þjóðarskútunnar. Forfeður okkar
flestra byggðu Símann, þjónustuna
og dreifikerfið. Saman höfum við síð-
an séð um reksturinn og viðhaldið.
Eftir að búið er að einkavæða Sím-
ann, þá þurfa að líða um 2 ár þar til
ég fæ að kaupa hlut í mínu eigin fyr-
irtæki, ef marka má fréttaflutning.
Hljómar undarlega.
Með sölu nú má sennilega há-
marka söluhagnað Símans áður en
hann kynni að hrapa í verði í núver-
andi mynd. Í fjarskiptatækni er þró-
unin ör og tekjuliðir sveiflast. Góð
tekjulind í dag gæti orðið ókeypis
þjónusta á morgun. Það sem ég
spáði fyrir um 10 árum, að Inter-
netveitur, fjölmiðlafyr-
irtæki og fjarskiptafyr-
irtæki, myndu
sameinast, er að verða
að veruleika um heim
allan. Einkaaðilar gætu
verið best til þess falln-
ir að aðlaga Símann sí-
breytilegu landslagi í
þessum geira.
Samkeppnin hefur
aukist. Síminn er ekki
eina fyrirtækið sem
gæti náð góðum ár-
angri. Mér skilst að
svokallað grunnnet,
sem hefur ekki verið skilgreint ná-
kvæmlega, eigi að fylgja með í kaup-
unum við sölu Símans. Grunnnetið
gæti úrelst innan 10–20 ára, eða fall-
ið í verði með aukinni samkeppni
þráðlausra dreifikerfa, sem hafa aft-
ur á móti takmarkaða getu í dag og
því ekki stórtæk ógn við grunnnetið
að svo stöddu.
Með því að hámarka söluhagnað
Símans rennur meira fé í ríkissjóð.
Túlka má grein Agnesar á þá leið að
ekki verði farið vel með þetta fé.
Þetta er umdeilanlegt og erfitt að
sanna eða afsanna. En hvaða leiðir
eru færar? Ef við segjum að fyrsta
leiðin væri að einkavæða með þeim
hætti sem til stendur, þá mætti segja
að önnur leiðin væri að afhenda öll-
um íslenskum ríkisborgurum einn
hlut í Símanum. Áætlað er að Síminn
seljist á um 60 milljarða. Hver hlutur
yrði þá metinn á um 200.000 kr.
Ég hef hins vegar hugleitt nýja
leið, sem nefna mætti þriðju leiðina.
Þriðja leiðin byggist á málamiðlun
og krefst ekki söfnunar eða útgjalda
almennings. Með henni munu kjöl-
festufjárfestar, almenningur og ríkið
tryggja hag sinn í góðri sátt. Með
henni geri ég ráð fyrir að ríkið selji
51% hlut í Símanum til kjölfestufjár-
festa og ábyrgra rekstraraðila. Þess-
ir aðilar verða að eiga hlut sinn í
a.m.k. 2 ár. Restin, eða 49%, verður
síðan afhent ári síðar öllum íslensk-
um ríkisborgurum, sem eiga hér
kennitölu þegar salan fer fram,
ásamt þeim sem fæðast á innan við
ári frá söludegi. Ef við segjum að
51% hlutur seljist núna á 30 millj-
arða, þá mun hver Íslendingur fá af-
hentan hlut að verðgildi um 100.000
kr. að ári.
Verði þessi leið farin myndu öll
sveitarfélög njóta góðs af. Fólk
myndi væntanlega ráðstafa sölu-
hagnaði sínum að mestu í sinni
byggð. Ef verðgildi Símans ykist um
100% á fyrsta árinu (ekki hægt að slá
því föstu, en mikil hækkun er stund-
um fylgifiskur einkavæðingar) þá
fengjust um 60 milljarðar fyrir þau
49% sem almenningur ætti. Ætla
mætti að ríkið fengi í sinn hlut a.m.k.
30 milljarða af þeirri upphæð í formi
skattlagningar af hagnaði, ásamt
virðisaukaskatti, tollum, aðflutnings-
gjöldum og þjónustugjöldum. Hægt
yrði að skilyrða eignarhlut almenn-
ings með forkaupsrétti þeirra sem
keyptu fyrstu 51%. Á móti kemur að
þeir sem keyptu fyrstu 51% yrðu að
bjóða í hlut almennings á fyrstu 2 ár-
unum, ef þeir vildu kaupa hlut al-
mennings. Annars gæti almenningur
selt hlut sinn á frjálsum markaði.
Þannig dreifðust tekjur ríkisins af
þessum viðskiptum á a.m.k. 2–3 ár,
sem væri mjög æskilegt, og gætu
jafnframt orðið hærri en þeir 60
milljarðar sem ég miða við hér í
þessari grein, sem væri, eins og sum-
ir segja, „alveg brilljant“.
Sala Símans – þriðja leiðin
Pétur Fjeldsted fjallar
um sölu Símans ’Þriðja leiðin byggist ámálamiðlun og krefst
ekki söfnunar eða út-
gjalda almennings.‘
Pétur Fjeldsted
Höfundur er tölvari.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAU furðulegu tíðindi hafa gerst á
lokadegi Alþingis að Gunnar Örlygs-
son þingmaður Frjálslynda flokks-
ins segist hafa yfirgefið flokkinn og
segist hann hafa gengið í raðir Sjálf-
stæðisflokksins. Hann segir að sér
hafi þar verið vel tekið af þingflokks-
formanni Sjálfstæðisflokksins, Ein-
ari K. Guðfinnssyni ásamt þeim Ein-
ari Oddi og Guðlaugi Þór. Þessu hafi
síðan verið vel fagnað af þingmönn-
um í flokksherbergi Sjálfstæð-
isflokksins og hefir flokksformað-
urinn Davíð Oddsson boðið hann
velkominn i raðir sjálfstæðismanna í
flokknum. Engin mótmæli hafa
komið fram gegn þessari lögleysu.
Gunnar Örlygsson er efsti maður
á lista Frjálslynda flokksins. Ef
hann vill yfirgefa það sæti ber næsta
manni á þeim lista að taka við, og ef
sá vill ekki taka við sætinu þá ber að
leita til næsta manns á sama lista
o.s.frv. Nú hefir Gunnar Örlygsson
tilkynnt formanni flokksins, Guðjóni
A. Kristjánssyni, að hann muni ekki
styðja flokk Frjálslyndra og jafn-
gildir það augljóslega að hann hafi
sagt sig úr flokknum. Það er þannig í
hendi formannsins að ráðstafa sæti
Gunnars til þess manns sem næstur
er á listanum. Annað væri svik við
kjósendur listans. Gunnar sjálfur
getur ekki ákveðið þetta. Hann hefir
aðeins ákveðið að segja af sér þing-
mennsku á vegum Frjálslynda
flokksins en sætið er áfram sæti
Frjálslyndra. Það er þannig rangt
hjá Davíð Oddssyni, formanni Sjálf-
stæðisflokksins, að sá flokkur hafi
bætt við sig einum manni á Alþingi.
Málið er ekki svona einfalt.
Grundvöllur lýðræðisskipulagsins
er að menn fari að lögum eða settum
reglum. Þótt áður hafi komið fram
tilvik þar sem þetta hefir verið látið
við gangast er það aðeins vegna þess
að ekki hefir verið mótmælt. Nýj-
asta dæmið er flutningur Kristins H.
Gunnarssonar úr flokki Vinstri
grænna í Framsóknarflokkinn, sem
var látið átölulaust en var engu að
síður rangt samkvæmt kosn-
ingalögum. Nú er nauðsynlegt að
Frjálslyndi flokkurinn taki á þessu
máli af festu, annars eigum við á
hættu að þetta verði að viðurkenndri
reglu til frambúðar, sem er aug-
ljóslega rangt og óviðunandi.
ÖNUNDUR ÁSGEIRSSON,
Kleifarvegi 12, Reykjavík.
Réttur alþingismanna til ráð-
stöfunar á þingsætum sínum
Frá Önundi Ásgeirssyni
MIG langar til að draga upp aðra
mynd af Jóni G. Ólafssyni og máli
hans, sem DV hefur um nokkurt
skeið fjallað um þegar fréttist að
hann hefði slasast í sjálfsmorðsárás
sem gerð var í Írak fyrir nokkru.
Til að rifja upp feril Jóns hér
heima lenti hann í skjalafalsi, játaði
það og tók út dóm. Síðar var hann
sakaður um nauðgun, sem hann
hefur alltaf neitað, en ákæranda
var trúað, kannski vegna þess að
Jón hafði fengið dóm áður. Hann
tók einnig út sinn dóm fyrir það og
þá hefði maður haldið að hann væri
búinn að greiða samfélaginu sitt.
Það hafa hærra settir menn gert.
Eftir að Jón kom út í samfélagið
var ekki hlaupið að því að fá vinnu
svo hann fór til Bandaríkjanna og
þaðan til Filippseyja og hittir þá
sennilega Feeney. Á Filippseyjum
fór Jón á námskeið sem lífvörður.
Eftir það var hann ráðinn örygg-
isvörður á stórt hótel og hefur tvo
heimamenn með sér. Þar líkaði
honum vel og hafði gott kaup. Þar
býr hann með konu og barni, en þau
tóku líka að sér stúlkubarn sem
hafði misst móður sína, sem var
vinkona konu hans. Jón og kona
hans fóru bæði að læra köfun og eru
þau bæði búin að ljúka prófi. Jón
fór einnig að læra til þyrluflug-
manns og var langt kominn með
það þegar árásin á Bandaríkin var
gerð 11. september. Þá breyttist
allt. Ferðamönnum fækkaði svo
mikið að hótelið varð að segja upp
fólki og var öryggisvörðunum m.a.
sagt upp störfum.
Í Írak var Jón búinn að vera á
annað ár við góðan orðstír þegar
árásin er gerð á þá sem um hefur
verið fjallað í DV. Þeir voru sex í
bílnum, tveir létust en hinir særð-
ust. Það tekur á að missa vini sína
svona, en samt sýndi hann hetju-
skap er hann bjargaði barni úr log-
andi bíl. Ef hann hefði verið her-
maður hefði hann fengið
heiðursmerki – en hér fær hann níð.
Það fara fáir í svona áhættusama
vinnu nema þeir sem hafa vilja til
að rífa sig upp og vegna þess að
kaupið er hátt. Blaðamenn sem
rifja upp 13 ára gamalt mál og
reyna að gera úr því hasarfrétt
hljóta að vera veikir og skrifa fyrir
veika.
ÖRN SIGFÚSSON.
Að rífa upp gömul sár
Frá Erni Sigfússyni
Í ORÐAHNIPPINGUM þeirra
Hallgríms Helgasonar og Guð-
mundar Ólafssonar í Morgun-
blaðinu undanfarna daga (15., 17. og
18. maí) um hlátur Guðmundar í
Silfri Egils skeikar þeim báðum í
einu meginatriði: fórnarlömb alræð-
isstjórnarinnar í Sovétríkjunum
undir forystu Stalíns voru ekki
fórnarlömb neins kommúnisma.
Vel má vera að Stalín hafi á yngri
árum hnusað af hinni fallegu hug-
sjón kommúnismans, svona líkt og
Lobbi á sínum tíma. En hann var
ekki fyrr orðinn mestur áhrifamað-
ur í Bolsévikaflokknum en hann tók
að ofsækja einlæga kommúnista og
lét drepa alla þá sem hann kom
höndum yfir, jafnt innlenda sem er-
lenda. Að lokum tókst honum að
láta lífláta Búkharín sem verið hafði
einn helsti leiðtogi alþjóða-
sambands kommúnista. (Þetta hef-
ur Hallgrímur reyndar komið auga
á í bók sinni, Höfundur Íslands, bls.
308.) Nokkru síðar lét Stalín leysa
alþjóðasambandið upp.
Guðmundur sagði réttilega í
Silfrinu að Sovétríki Stalíns hefðu
ekki verið annað en framhald af
rússneska keisaradæminu. Þeir
voru hinsvegar nógu ósvífnir til að
skíra bófaflokk sinn Kommún-
istaflokk Ráðstjórnarríkjanna og
tókst í aldarfjórðung að telja millj-
ónum kommúnista og annarra
sósíalista um heim allan trú um að
þeir störfuðu í þágu hins alþjóðlega
verkalýðs. Hið grátbroslega er að
bæði Guðmundur og Hallgrímur
skrifa einsog stalínistar í þeim
skilningi að kenna einhverjum
óljósum kommúnisma um grimmd-
arverk valdaklíkunnar í Sovétríkj-
unum.
ÁRNI BJÖRNSSON
þjóðháttafræðingur.
Stalín var enginn
kommúnisti
Frá Árna Björnssyni