Morgunblaðið - 23.08.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 2005 37
MENNING





Sjóðheitt beint frá Klaustri
klassík - tangó - sveifla
Tónlistarveisla í Þjóðleikhúskjallaranum með frábæru
tónlistarfólki, miðvikudaginn 24. ágúst og
fimmtudaginn 25. ágúst kl. 21
Rjóminn af því besta sem flutt var á fjölsóttum
Kammertónleikum á Kirkjubæjarklaustri í ágúst 2005.
Höfundar:
Janacek, Kodaly, Piazzolla, Ellington, Gunnar Þórðarson,
Björn Thoroddsen, Egill Ólafsson, ofl.
Forsala aðgöngumiða á vef Þjóðleikhússins www.leikhusid.is
Miðaverð kr. 1.600
Ath. Takmarkaður sætafjöldi.
• Auður Hafsteinsdóttir, fiðla
• Bryndís Halla Gylfadóttir, selló
• Björn Thoroddsen, gítar
• Edda Erlendsdóttir, píanó
• Egill Ólafsson, söngur
• Gunnar Þórðarson, gítar
• Olivier Manoury, bandoneon
• Jón Rafnsson, kontrabassi
Flytjendur:
Salou
Súpersól 26. ágúst og 2. sept.
frá kr. 24.995
Skógarhlíð 18 • 105 Reykjavík • sími 591 9000
Akureyri • sími 461 1099 • www.terranova.is
Terra Nova býður síðustu sætin til Salou í ágúst á ótrúlegum kjörum. Salou er fallegur
bær á Costa Dorada ströndinni, sunnan Barcelona. Þar er Port Aventura, glæsilegasti
skemmtigarður Spánar. Salou skartar stórkostlegum ströndum, fjölbreyttri afþreyingu
og litríku næturlífi. Þú bókar sæti og 4 dögum fyrir brottför færðu að vita hvar þú gistir.
Kr. 34.990 í 5 daga
kr. 44.990 í 12 daga
M.v. 2 fullorðna. Súpersól tilboð, 26. ágúst
og 2. sept. Netverð á mann.
- SPENNANDI VALKOSTUR
Kr. 24.995 í 5 daga
kr. 34.995 í 12 daga
M.v. 2 fullorðna og 2 börn. Súpersól tilboð,
26. ágúst og 2. sept. Netverð á mann.
MYNDLIST
Tjaldbúð í
Hljómskálagarðinum
Málverk
Einar Hákonarson
Opið alla daga frá 10-22. Til 28. ágúst.
Aðgangur 500 krónur, hálft gjald fyrir
eldri borgara og öryrkja. Ókeypis fyrir
börn 12 ára og yngri.
Á TÍMUM meiri efnahags-
uppgangs en þekkst hefur á land-
inu í annan tíma hafa trúlega fáir
búist við að öfugþróunin á mynd-
listarvettvangi á sjálfu höfuðborg-
arsvæðinu yrði slík, að hún skap-
aði þörf fyrir sýningu í tjaldbúð.
Svo virðist samt raunin eftir að
söfnin höfðu endurtekið hafnað
öllum hugmyndum um meira
gagnsæi íslenskrar myndlistar, um
leið brugðið fæti fyrir nokkra
landsþekkta málara sem fól í sér
óbein en skýr skilaboð um meint
vanhæfni þeirra. En þetta hefur
einmitt gerst og er með svipmeiri
athöfnum í manns minni.
Seint verður af gerandanum
Einari Hákonarsyni skafið, að
hann er maður verksins, „Working
man“ eins og hann var eitt sinn
nefndur í útlandinu hvar menn
fengu nokkra nasasjón af athafna-
semi málarans. Um leið lætur Ein-
ar engar fyrirsjáanlegar hindranir
aftra sér þegar hann hefur tekið
stefnuna á hæðina, þótt mörgum
kunni að finnast aðfarir hans
draumórakenndar og í ætt við
loftkastala. Helsta dæmið mun
sjálfsagt vera bygging Listaskál-
ans í Hveragerði, þar sem bjart-
sýnin á heilbrigð viðbrögð lands-
manna fór líkast til úr böndunum.
Maðurinn einnig umdeildur af
starfsbræðrum sínum, en hver
verður það ekki sem á þann veg
sækir fram og gengur ekki í ak-
korð við samvisku sína og metnað.
Um það eru dæmin mörg nálæg
sem farlæg, nærtækast að vitna í
ljóðlínur Davíðs Stefánssonar frá
Fagraskógi; Fæstir njóta eldanna
/sem fyrstir kveikja þá…
Einar hefur komið víða við með
stórhuga athafnasemi, var til að
mynda í framvarðsveit liðsins að
baki mestu uppgangsárum í sögu
Myndlista- og handíðaskóla Ís-
lands á sjötta og sjöunda áratugn-
um. Á tímum er örfáir uppfræð-
arar voru að jarðtengja
sjónmenntafræðslu til frambúðar,
og í skólastjóratíð sinni gekkst
hann fyrir stofnun höggmynda-
deildar sem áður hafði verið
óraunverulegur og fjarlægur
draumur. Ég nefni einungis þetta
þrennt; í fyrsta fallinu missti hann
allar eigur sínar, í öðru var gerð
hörð hríð að mannorði hans af
andstæðum öflunum innan skólans
sem töldu sig réttmæta eigendur
lista og menningar, maðurinn yf-
irlýstur sjálfstæðismaður eins og
margur veit. Í þriðja fallinu naut
hann þess ekki að sjá deildina
þróast sem lifandi smiðju verk-
legra hugmynda.
Hverjum hugnast að halda því
fram í ljósi framanskráðs, að mað-
ur sem púkkað hefur jafn-
hressilega undir sig á vettvang-
inum sé ekki í fullum rétti um
kokhreysti á opinberum vettvangi?
Ekki síst vegna þess að hann er
vel meðvitaður um þá öfugþróun
sem átt hefur sér stað í listheim-
inum á undanförnum áratugum,
meðal annars endurteknum árás-
um á málverkið sem hann er vígð-
ur af lífi og sál og segir ekki spak-
mælið; sárt bítur soltin lús?
Verklegum grunnþáttum hefur
verið rutt burt af borðinu, víðsýni
og gagnsæi farið sömu leið, nú til
hags fyrir einstefnu og rétttrúnað,
og óæðri endanum snúið að mörg
þúsund ára sannindum um eðli
sjónlista og sjónarheimsins. Menn
hafa einnig rekið sig harkalega á
svipaða þróun í almenna skóla-
kerfinu víðast hvar, eða allstaðar
þar sem litið hefur verið framhjá
viðteknum grunnþáttunum mennt-
unar sem höfðu dugað um aldir.
Afleiðingarnar eru að lestrar- og
stærðfræðikunnáttu ungs fólks
hefur hrakað í þeim mæli að
margur í uppeldisgeiranum rífur í
hár sér.
Nei, grunnþættina skyldi enginn
vanmeta né mikilvægi sjón-
arheimsins, einneginn að fyr-
irbærin eru ekki pólitísks eðlis, og
ekki verður annað séð úti í heimi
en að menn séu farnir að átta sig
á þeim algildu og fornu sann-
indum, og til hags sveigjanleika og
gagnsæi. Hugmyndafræðin vildi
ganga af málverkinu dauðu á átt-
unda áratugnum og ferlið end-
urtók sig þegar leið á þann tíunda
og sem aldrei fyrr með fulltingi
listaskóla og listhúsa sem kenndu
sig við rangsnúna merkingu á
hugtakinu samtímalist. En í upp-
hafi stóraldar hafa átt sér stað
miklar uppstokkanir og eina svar
einstefnumanna hefur verið sam-
runi listgreina í einn hrærigraut í
nafni heimsvæðingar. En hér
verður þeim illa á í messunni því
lífið sjálft byggist á fjölbreytni,
umfram allt reglu í frjálsri mótun
eins og hver og einn sem ekki lok-
ar sig inni í heimi rétttrúnaðar
hlýtur að gera sér grein fyrir. Há-
markið hvað málverkið snertir má
vera fjórskipt sýning sem nefnist
„Sigurför málverksins“ á Saatchi-
listhúsinu mikla í Lundúnum sem
skrifari hefur vakið athygli á, hún
hófst snemma á þessu ári og mun
standa langt fram á næsta ár.
Mikil tíðindi og að sjálfsögðu
eyddi ég góðri stund í hinum
mörgu sölum þess á Thames-
árbökkum á dögunum og mun
víkja nánar að framkvæmdinni.
Málið er, að þessi þróun virðist
hafa farið framhjá safna- og sýn-
ingastjórum á höfuðborgarsvæð-
inu, sem hafa lengi verið í ein-
hverjum allsherjarsandkassa- og
þykjustuleik um eðli samtímalista
og ýtt málverkinu út í horn um
leið. Jafnframt svikið hrygglengju
listarinnar með því að eigin sögn
að höfða til hins breiða, óupplýsta
og áhugalausa fjölda er leitar í há-
vaða og dægurgaman eins og mý í
mykjuskán.
En árangurinn sem við blasir er
víðast í öfugu hlutfalli við vænt-
ingarnar, til að mynda kom ég í
fyrsta skipti í tóma sali Nicolai-
kirkjunnar í Kaupmannahöfn sem
er eitt höfuðvígi núlista þar í borg
og sama gerðist í Malmö Kunsthal
nokkrum dögum seinna og var þó
mikið lagt í markaðssetningu yf-
irstandandi framkvæmdar, meðal
annars með borðum sem strengdir
voru yfir aðalverslunargöturnar
og risastórum skiltum. Og hér
höfum við dæmið af Listahátíð
með myndlist á oddinum sem nú
hefur runnið sitt skeið, hún hófst
með meiri látum og herhrópum
sjálfumglaðra en í annan tíma, en
virðist hafa lognast út af við lítinn
orðstír. Áhugasamir útlendir
ferðalangar hafa allan tíma henn-
ar gengið á milli safna og leitað
árangurslaust að íslenskri list, vel
að merkja sögu hennar í breiðu og
gagnsæu samhengi. Spurt starfs-
fólk hvar slíkt samsafn væri að
finna, alls óvant slíkri þjónk-
unarsemi og lítilþægri uppviðrun
við útlandið í sínum heimalöndum.
Um langt árabil hefur þetta verið
raunin þegar straumur ferða-
manna er mestur yfir sumartím-
ann.
Í ljósi þessa alls mátti vera ljóst
að knýjandi þörf væri á að vekja
athygli hér á með viðeigandi
hætti, helst svipmiklum gjörningi
sem tekið væri eftir og gengi inn í
söguna. Og enn einu sinni var það
Einar Hákonarson sem tók áþreif-
anlegt frumkvæðið með sýningu
nær hundrað frísklegra olíu-
málverka í tjaldbúð í Hljóm-
skálagarðinum. Taldi það eina ráð-
ið til að halda myndarlega upp á
sextugsafmæli sitt eftir að hafa
knúið árangurslaust á dyr safn-
anna, rifjast hér upp hvernig farið
var að Veturliða Gunnarssyni fyrir
nokkrum árum og fleiri lands-
þekkta listamenn væri hægt að
nefna.
Margt hefur þessi framkvæmd
Einars Hákonarsonar leitt í ljós,
meðal annars mikilvægi nátt-
úrubirtunnar, sem arkitektum hef-
ur verið ósýnt um að leiða inn í
byggingar yfir myndlist. Minnir
ljósflæðið ekki svo lítið á Lista-
mannaskálann gamla við Kirkju-
stræti, sem dugði íslenskri mynd-
list frábærilega um langt árabil,
þótt minna en skyldi væri hugað
að viðhaldi hans. Eitthvað í lík-
ingu við íþróttabraggann stóra að
Hálogalandi, en eitthvað hefur
þróunin orðið önnur á listavængn-
um. Birtan í tjaldbúðinni er jöfn
og fín sama hversu sterk sól er á
lofti, en vegna rakans úr jörðinni
er nauðsynlegt að hafa kveikt á
ljósaperum því annars taka mynd-
irnar að svigna til hliðanna eins og
margur veit, rétta þó úr sér aftur
við eðlilegt rakastig.
Það er þannig eitt og annað
mikilsvert sem þessi hugumstóra
framkvæmd leiðir í ljós, hún er í
senn kraftaverk sem þörf áminn-
ing til þeirra sem bera ábyrgð á
ríkjandi ástandi.
Bragi Ásgeirsson
Víkingur á flugi
Einar Hákonarson: Í garðinum, 2005. Olía á striga.
UPPFÆRSLA á hinni góðkunnu óp-
eru Puccinis, Turandot, var frum-
sýnd í borginni Santander á Spáni á
dögunum á mikilli listahátíð sem þar
stendur nú yfir. Listdansarinn Faye
Leung frá Hong Kong er hér í hlut-
verki sínu í sýningunni, sem er býsna
litskrúðug ef marka má myndina.
Turandot
á Spáni
Reuters