Morgunblaðið - 14.09.2005, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
U
mræðan um framtíð
Vatnsmýrarinnar
og þar með
Reykjavíkur-
flugvallar er farin
á loft rétt eina ferðina en með
harla undarlegum formerkjum,
svo ekki sé meira sagt. Flokk-
arnir sem sjá fram á að berjast
um hituna í borgarstjórnarkosn-
ingum, Sjálfstæðisflokkurinn og
Samfylkingin, hafa gert flugvall-
armálið að einu helsta bitbeini
kosningabaráttunnar þótt flug-
völlurinn heyri alls ekki undir
borgarstjórn heldur samgöngu-
ráðuneytið. (Og Sturla hefur
staðið sig með mikilli prýði í mál-
inu.)
Það er vægast sagt undarleg
barátta í uppsiglingu þarna.
Menn keppast um að taka sem
einarðasta og flottasta afstöðu til
hluta sem þeir ráða í rauninni
engu um. Kannski eru þarna
komin umræðustjórnmálin frægu
– hreinræktuð umræða, tært rifr-
ildi, alveg án tengsla við nokkurn
áþreifanlegan veruleika. Ekkert
nema orðasennur. Baráttan fyrir
þessar kosningar verður orð-
ræðubarátta.
Að vissu leyti er flugvallar-
málið hið fullkomna mál fyrir
orðræðubaráttu. Borgarstjórnar-
flokkarnir geta óhræddir látið
vaða hvaða fullyrðingu sem er,
því að undir niðri er vitað að þeir
bera enga ábyrgð á flugvellinum
og þar af leiðandi er gulltryggt
að þeir þurfa aldrei að standa við
nokkurn skapaðan hlut af því
sem þeir segja.
Enda hafa menn ekki dregið af
sér. Nýjasta snilldin er tillaga
vinstrimanna um að efna til hug-
myndasamkeppni um skipulag
Vatnsmýrarinnar miðað við að
flugvöllurinn hverfi þaðan. (Þeg-
ar Steinunn Valdís var spurð
hvað ef flugvöllurinn fer ekki, fór
hún undan í flæmingi.) Og ekki
nóg með það. Það á að fá heims-
frægan arkitekt til að taka þátt.
Gott ef Hollendingurinn Rem
Koolhas var ekki nefndur í því
sambandi. Að vísu alveg óljóst
með hvaða hætti Koolhas skyldi
„koma að málinu“ og fróðlegt
væri að vita hvort hann veit sjálf-
ur að hugmyndin er að stimpla
Vatnsmýrarskipulag með nafninu
hans.
Það virðist því sem borgar-
stjórn sé tilbúin að eyða stórfé í
að fá heimsfrægt nafn bendlað
við skipulag sem borgarstjórn
hefur aftur á móti ekki sjálf vald
til að framfylgja. Þarna er því
enn á ferðinni hrein umræða, án
beinna tengsla við áþreifanlegan
veruleika. Verst hvað þetta ætlar
að verða dýr umræða, dýrt nafn.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins hafa hingað til ekki
sagt margt um flugvallarmálið,
og maður hafði haldið að það
væri einfaldlega vegna þess að
þeir væru að því leyti raunsærri
en Samfylkingarfulltrúarnir að
þeir gerðu sér grein fyrir því
hvernig málið er í rauninni vaxið.
En nú hefur brugðið svo við að
uppúr foringja sjálfstæðismanna
skreppa stórar fullyrðingar um
að flugvöllurinn skuli burt. Þetta
er í fyrstu illskiljanlegt upphlaup,
þangað til það rennur upp fyrir
manni að Vilhjálmur er greini-
lega búinn að fatta eðli flug-
vallarumræðunnar – að hún er
hrein orðræða og honum er
óhætt að segja hvað sem er.
Staksteinaskrifari Morgun-
blaðsins lét svo til sín taka í þess-
ari orðræðu um daginn og full-
yrti að sjálfstæðismenn hefðu nú
„tekið forustuna“ í flugvallar-
málinu. Það er erfitt að koma
auga á í hverju þessi meinta „for-
usta“ sjálfstæðismanna getur
verið fólgin. Nema þá ef væri því
að hafa tekið hvað afdráttar-
lausasta afstöðu, notað há-
stemmdustu og gildishlöðnustu
orðin. En verður Staksteinahöf-
undur þá ekki að viðurkenna að
með því að nefna nafnið á heims-
frægum arkitekt hafi Samfylk-
ingarmenn átt ansi sterkan leik?
Gott ef ekki tekið forustuna aft-
ur. Sjálfstæðismenn eiga því
varla annars úrkosti en reyna að
nefna arkitekt sem er frægari en
Koolhas. Ég sting upp á Kan-
adamanninum Frank Gehry, sem
teiknaði Guggenheim-safnið í
Bilbao og er að segja má í kjöl-
farið frægasti arkitekt í heimi
einmitt núna.
Í þessu orðakapphlaupi, sem
hafið er milli Sjálfstæðisflokks og
vinstrimanna í borginni, virðist
ýmislegt ætla að fara fyrir ofan
garð og neðan. Engum virðist
þykja merkilegt að í Vatnsmýr-
inni er ekki bara mannlíf heldur
líka dýralíf, og þá kannski ekki
síst fuglalíf. Hafa kríurnar verið
spurðar? Svona alveg án gamans,
hefur eitthvað verið spáð í það
hvaða áhrif þétt íbúðabyggð í
Vatnsmýrinni muni hafa á kríu-
byggðina í Tjörninni? (Athyglis-
verðan og fágætan vinkil á
Vatnsmýrarmálið mátti sjá í
grein Sigríðar Ásgeirsdóttur, for-
manns Dýraverndunarsambands
Íslands, á bls. 36 í Morgun-
blaðinu á sunnudaginn).
Og það virðist líka ætla að
gleymast alveg í flugvallar-
orðræðunni í kosningabaráttunni
í borginni að þessi blessaði flug-
völlur er fjarri því að vera eitt-
hvert einkamál Reykvíkinga.
Mætti jafnvel ganga svo langt að
segja að hann komi þeim mun
minna við en öðrum lands-
mönnum. Reykvíkingar þurfa
ekki á flugvellinum að halda til
að komast á fullkomnasta sjúkra-
hús landsins í hvelli ef mikið ligg-
ur við. Reykvíkingar þurfa ekki á
flugvellinum að halda til að eiga
greiða leið að höfuðborginni.
Það verður að segjast eins og
er, að utan af landi séð lítur flug-
vallarumræðan í Reykjavík hálf-
hjákátlega út. Það er erfitt að
koma auga á um hvað fólkið er
eiginlega að tala. Að minnsta
kosti verður ekki séð að umræð-
an snúist um neitt áþreifanlegt.
Það er í mesta lagi deilt um
hvernig pótemkíntjöldin, sem
kjósendum eru sýnd, skuli líta út.
Umræðu-
flugvöllur
Hafa kríurnar verið spurðar? Svona al-
veg án gamans, hefur eitthvað verið
spáð í það hvaða áhrif þétt íbúðabyggð í
Vatnsmýrinni muni hafa á kríubyggð-
ina í Tjörninni?
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
NÝLEGA gerði ég tilraun til
að útskýra í grein afstöðu mína
til samþykktar menningar- og
ferðamálaráðs Reykjavíkur um
leigugreiðslur vegna sýning-
arréttar á Blind
Pavilion eftir Ólaf
Elíasson. Ég hafði þá
viðrað ákveðnar efa-
semdir um ágæti
samþykktarinnar í
fjölmiðlum. Það sem
helst hefur vafist
fyrir mér er að lista-
verkasafnarar og
kaupsýslumenn séu
farnir að keppa við
listamenn og „non-
profit“-menning-
arstofnanir um op-
inbert fé til menn-
ingarmála – og hafi að því er
virðist greiðari aðgang að sjóðum
en hinir. Í framhaldi langar mig
að ræða frekar um kostun eða
menningarstyrki en lítið hefur
farið fyrir umræðu um þann
sprota í okkar menningar-
umhverfi. Líkleg skýring á því er
að við séum bara ánægð með að
einhver skuli vilja borga fyrir
menninguna. Hugsanlega stafar
hikið þó af ótta við að opinber
umræða styggi þá sem peningana
eiga með þeim afleiðingum að
þeir hætti að styðja menningarlíf
á Íslandi. Að því hlýtur þó að
koma að við opnum þessa um-
ræðu enda eru ávallt margar
hliðar á hverju máli.
Kostun er tiltölulega nýtt fyr-
irbæri í íslensku menningar-
umhverfi. Þegar ég segi þetta er
ég fyllilega meðvituð um alla þá
stórhuga menn sem í gegnum
söguna hafa borið menningarlífið
uppi, menn á borð við Ragnar í
Smára og Þorvald í Síld og fiski
sem vel má segja að hafi verið
kostunaraðilar (þvílíkt orðskrípi!)
síns tíma. Ég efast þó um að þeir
hafi skilgreint sjálfa sig þannig
og ég hef á tilfinningunni að for-
sendur þeirra hafi verið eilítið
aðrar en þær eru hjá kostunar-
aðilum dagsins í dag.
Nú ætla ég alls ekki að halda
því fram að kostunaraðilar hafi
verið göfugir í gamla
daga en séu eitthvað
síðri í dag. Ég ber að
sjálfsögðu mikla virð-
ingu fyrir því fólki
sem í dag leggur
menningunni lið,
hvort sem það kostar
hana eða styrkir, og
ég er mjög þakklát
fyrir að svoleiðis fólk
skuli yfirleitt vera til.
Hins vegar þykir mér
rétt að gera kröfu
um að sanngirni sé
gætt í hvívetna gagn-
vart listaverkum, menningar-
viðburðum og þeim sem að þeim
standa.
Samkvæmt minni máltilfinn-
ingu felst munurinn á kostunar-
aðila og styrktaraðila (sem er
engu skárra orðskrípi) í því að
kostun nær yfir allan kostnað á
meðan styrkur er framlag upp í
kostnað. En hver kannast ekki
við orðalagið að eitthvað sé „í
boði“ hins eða þessa? Skyldi
framlag þess sem „býður“ í öllum
tilvikum standa undir orðalaginu?
Á heimasíðu KB-banka er að
finna eftirfarandi upplýsingar um
vaxtalaus lán til listaverkakaupa:
„KB banki býður vaxtalaus lán til
kaupa á listmunum í því skyni að
styrkja listalíf í landinu. Um leið
er listunnendum gert kleift að
festa kaup á verkum sem þá
dreymir um að eignast.“ Bankinn
eignar sjálfum sér góðverkið í
heild sinni. Það er ekki langt síð-
an ég sá heilsíðuauglýsingu frá
bankanum um þessi lán og þar
kom ekkert fram um hverjir það
eru sem í raun niðurgreiða lánin.
Sannleikurinn er sá að afföllin af
lánunum eru niðurgreidd af fjór-
um aðilum til jafns; bankanum,
Reykjavíkurborg, viðkomandi
galleríi og listamanni. Segjum að
bankinn láni féð með 10% vöxtum
(prósentutalan er skáldskapur).
Þá greiðir hver málsaðili 2,5%.
Borgin greiðir sinn hluta úr sér-
stökum sjóði, listamaðurinn veitir
afslátt af verði verksins og gall-
eríið gefur hlutfall af sínum sölu-
tekjum eftir. Framlag bankans er
það að hann tekur lægri vexti af
lánunum. Bankinn fær þá í sinn
hlut 7,5% vexti (að frádregnum
lántökukostnaði) sem er þokka-
legur hagnaður þótt ef til vill séu
til dýrari lán!
Ég sé ekkert sem réttlætir það
að KB-banki upphefji sig með
þessum hætti á kostnað lista-
manna, gallería og almennings en
ef grannt er skoðað er það vænt-
anlega oftast galleríið sem ber
hlutfallslega mestan þunga
kostnaðarins. Ég skora á KB-
banka að snúa við blaðinu og
taka þennan kostnað á sig að
fullu – gerast sannur kostunar-
aðili. Það væri góð auglýsing og
verðskulduð – og áreiðanlega
ekki sú dýrasta.
Í lokin auglýsi ég eftir betri
orðum en „kostunaraðili“ og
„styrktaraðili“. Við þurfum svo
sannarlega á þessum „aðilum“ að
halda og því er mikilvægt að eiga
yfir þá falleg orð.
Að gæta sanngirni –
Meira um kostun og kostnað
Áslaug Thorlacius fjallar um
„kostun“ á íslenskri menningu ’Ég skora á KB-bankaað snúa við blaðinu og
taka þennan kostnað á
sig að fullu – gerast
sannur kostunaraðili.‘
Áslaug Thorlacius
Höfundur er myndlistarmaður og
kennari og formaður Sambands ís-
lenskra myndlistarmanna.
ÞESSA dagana er verið að
dreifa málefnaskrá um samein-
ingu Eyjafjarðar inná öll heimili í
firðinum. Hún er sameiginleg nið-
urstaða samstarfs-
nefndar. Tveir
fulltrúar frá hverju
sveitarfélagi voru
skipaðir í hana í apríl
sl. og hefur síðan
verið unnið í nefnd-
inni og vinnuhópum
að gerð málefnaskrár
sem nú lítur dagsins
ljós. Í henni er
brugðið upp nokkuð
skýrri mynd af skipu-
lagi og gerð samein-
aðs sveitarfélags.
Miklu skiptir að hún
nýtist íbúunum til að
meta kosti og galla og taka upp-
lýsta ákvörðum um sameiningu
sveitarfélaganna. Ég hvet Eyfirð-
inga til að kynna sér þetta kynn-
ingarefni vel og ákveða þann kost
sem vænlegri sýnist.
Hér í Eyjafirði hefur verið rætt
um sameiningu sveitarfélaga í
nokkur ár og skref verið stigin í
þá átt nú þegar. Í aðdraganda
kosninganna nú höfðu sveit-
arfélögin út með firði að vestan
rætt mögulega sameiningu og
þróuðust mál þannig að fleiri
sveitarfélög bættust í hópinn og
rætt var um víðtækari samein-
ingu. Tillaga um sameiningu níu
sveitarfélaga við fjörðinn var síð-
an sett fram af sameiningarnefnd
átaks til eflingar sveitarstjórn-
arstigsins sem skipuð var af fé-
lagsmálaráðherra og Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga að
undangengnum viðræðum hennar
við sveitarfélögin hér
á heimavelli.
Ég er sannfærð um
að sameining Eyja-
fjarðar í eitt sveitar-
félag sé rétt skref
fram á við í þróun
sveitarfélagsstigsins.
Við sjáum hliðstæða
þróun í nágranna-
löndunum og þar er
jafnvel verið að stíga
miklu stærra skref í
sameiningarátt og
sameina stærri svæði
og mun fleiri íbúa en
er hér gerð tillaga
um.
Ljóst er að nokkur mál eru enn
óleyst í samskiptum ríkis og
sveitarfélaga og samstarfsnefnd
hefur á fundum sínum rætt mik-
ilvægi þess að náð verði sam-
komulagi við ríkið um flutning og
fjármögnun nýrra verkefna til
sveitarfélaga. Eins er brýnt að ná
því markmiði sem sveitarfélögin
hafa stefnt að lengi, að treysta
fastan tekjugrunn þeirra til fram-
tíðar og um leið að leiðrétta þá
tekjuskerðingu og útgjaldaaukn-
ingu sem þau hafa orðið fyrir á
umliðnum árum. Í vor náðist
ákveðinn áfangi með niðurstöðum
tekjustofnanefndar en ljóst er að
þar er um tímabundna ráðstöfun
að ræða sem leiðir ekki nema að
takmörkuðu leyti til varanlegrar
styrkingar á tekjustofnum sveit-
arfélaga.
Eyjafjörður er að mínu mati
dreifð sveitaborg, skemmtilegt og
sérkennilegt sambland af sveit og
borgarsamfélagi í nálægð við fal-
lega náttúru. Öll höfum við Ey-
firðingar metnað fyrir hönd hér-
aðsins en spurningin sem brennur
á okkur er sú hvort skynsamlegt
sé að gera breytingar á skipan
sveitarfélaganna á svæðinu. Þeirri
spurningu svara íbúarnir og er
ástæða til að hvetja þá til að nýta
sinn kosningarétt.
Kynningafundir verða haldnir í
sveitarfélögunum næstu dagana
og við hefjumst handa á Siglufirði
hinn 19. september og endum á
Akureyri hinn 4. október.
Frekari upplýsingar um fund-
arstaði og tíma eru að finna á
heimasíðu verkefnisins, www.eyf-
irdingar.is.
Sameining Eyjafjarðar –
val Eyfirðinga
Sigrún Björk Jakobsdóttir
skrifar um sameiningu Eyja-
fjarðar ’Ég hvet Eyfirðinga tilað kynna sér þetta
kynningarefni vel og
ákveða þann kost sem
vænlegri sýnist.‘
Sigrún Björk
Jakobsdóttir
Höfundur er formaður
samstarfsnefndar.