Morgunblaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
lutverk mitt hér í dag
er einfalt, ég flyt já-
kvæð skilaboð,“
sagði Tove Bull, pró-
fessor og fyrrverandi
rektor háskólans í Tromsø í Noregi,
sem fór fyrir nefnd Samtaka evr-
ópskra háskóla (SEH) er gerði út-
tekt á rannsóknarstarfi, kennslu og
stjórnun Háskóla Íslands (HÍ) fyrr
á þessu ári að beiðni fyrrverandi
rektors HÍ, Páls Skúlasonar. Tove
kynnti skýrslu nefndarinnar á fundi
í hátíðarsal HÍ í gær.
Hún sagði helstu niðurstöður þær
að HÍ væri alþjóðlegur, hágæða
skóli og að jafnt magn sem gæði
rannsóknarstarfs hans væri eft-
irtektarvert. Þrátt fyrir þessa já-
kvæðu niðurstöðu sagði Tove að
skólinn stæði frammi fyrir stórum
verkefnum og áskorunum sam-
kvæmt skýrslunni. Það væri stað-
reynd að HÍ fengi ekki nægt fjár-
magn til að sinna sínum verkefnum
en tók fram að honum væri vel
stjórnað og að árangur hefði náðst í
rekstri hans. Þá vakti hún athygli á
miklum fjölda deilda innan háskól-
ans, að forgangsraða þyrfti rann-
sóknarverkefnum og að stofnanir á
háskólastigi á Íslandi væru mjög
margar.
Sagði Tove að mikilvægt væri fyr-
ir háskólana á Íslandi að vera sam-
keppnishæfa í alþjóðlegum sam-
anburði og hugsanlega ættu þeir
frekar að snúa bökum saman að því
marki í stað þess að einbeita sér að
samkeppni sín á milli.
Heimsóknir og
útkomnar skýrslur
Markmið úttektarinnar var að fá
utanaðkomandi mat á styrkleikum
og veikleikum í starfi HÍ. Meðlimir í
SEH eru 665 stofnanir á há-
skólastigi í 45 Evrópulöndum og
hafa samtökin gert yfir 200 úttektir
hingað til.
Við matsgerðina var m.a. stuðst
við stjórnsýsluúttekt Ríkisendur-
skoðunar á HÍ sem kom út fyrr á
þessu ári og úttekt á akademískri
stöðu HÍ, einkum rannsóknastarf-
inu, sem menntamálaráðuneytið lét
gera og kom út í haust. Að auki söfn-
uðu aðilar á vegum SEH gögnum í
tveimur heimsóknum í skólann fyrr
á þessu ári. Þá skilaði skólinn sjálfur
matskýrslu til samtakanna sem lögð
er til grundvallar úttektinni.
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Tove staðreynd að Háskóli Íslands
stæði illa fjárhagslega miðað við þá
skóla sem SEH hefði gert úttekt á
og tók sérstaklega fram að
stæði öðrum norrænum há
að baki hvað þetta varðaði.
Þetta hefði m.a. þau áhri
fall stundakennara væri óæ
hátt í skólanum. Nemendur
ekki nægan aðgang að slíku
urum sem væru eðli málsin
kvæmt aðeins í skólanum m
kennslu stæði.
Þrátt fyrir fjársveltið stæ
inn hins vegar vel hvað var
rannsóknir og kennslu. En
ekki hægt að merkja að fjár
urinn kæmi auðsjáanlega n
þessum þáttum. En það gæ
að gerast og yrði að fylgjas
með.
Fjárskortur veldur auk
álagi á starfsfólkið
En skortur á fjármagni k
víða við skólann með öðrum
segir Tove að vöntun á fjár
helsti veikleiki hans samkv
Samtök evrópskra háskóla hafa ger
Hágæðaskóli
sem skortir
fjármagn
Háskóli Íslands stendur vel í samanburði við
aðra evrópska háskóla hvað varðar kennslu og
rannsóknir. Hann stendur þeim flestum þó
langt að baki fjárhagslega. Tove Bull, formað-
ur nefndar á vegum Samtaka evrópskra há-
skóla, sagði Sunnu Ósk Logadóttur að farsæl-
ast væri fyrir háskólana á Íslandi að standa
saman í alþjóðlegri samkeppni í stað þess að
keppa sín á milli.
„Það getur ekki þýtt anna
evrópskra háskóla um að
HÁSKÓLI Íslands hefur sett sér það
meginmarkmið að byggja hér upp á
næstu fimm árum rannsóknarháskóla
eða vísindastofnun í fremstu röð slíkra
stofnana í nágrannalöndum okkar. Til-
gangurinn er að tryggja stöðu Íslands
sem þekkingarsamfélags og treysta
þannig samkeppnisstöðu landsins svo
að við njótum hér áfram lífsgæða eins
og best þekkjast í veröldinni.
Þetta sagði Kristín Ingólfsdóttir há-
skólarektor á fundi í háskólanum í gær
þar sem kynntar voru niðurstöður
skýrslu Samtaka evrópskra háskóla á
rannsóknarvinnu, kennslu og stjórnun
HÍ. Kristín greindi frá viðbrögðum
skólans við niðurstöðum skýrslunnar.
Kristín sagði að nýlegar úttektir á
skólanum sýndu allar að Háskóli Ís-
lands sé vel rekin stofnun og hafi skil-
að drjúgu dagsverki. Vísindamenn sem
við skólann starfa eru taldir í fremstu
röð og þeir afkasta miklu og góðu
verki í alþjóðlegum samanburði. Í
skýrslunum koma jafnframt fram
ábendingar um hvernig bæta má enn
árangur og skilvirkni og hefur starfs-
hópur rektors þegar dregið saman
þessar ábendingar úr skýrslunum og
sett fram tillögur að úrbótum. Sumar
eru þegar komnar í framkvæmd, sagði
Kristín.
„Í stefnumótunarvinnu sem fram-
undan er, og við gerum ráð fyrir að
ljúka snemma á vormisseri, munum við
setja okkur ögrandi markmið um upp-
byggingu í öllum deildum og stofn-
unum skólans sem og í stjórnsýslu,“
sagði Kristín.
„Við munum setja okkur mælikvarða
sem notaðir eru við erlenda háskóla
þannig að árangur sé á hverjum tíma
mælanlegur og samanburðarhæfur við
það sem best þekkist. Við þessa vinnu
munum við leita liðsinnis og ráða í at-
vinnulífi og íslenskri stjórnsýslu.“
Eitt það markmið sem skólinn hefur
sett sér er að á næstu fimm árum náist
að fimmfalda fjölda þeirra dokt-
orsnema sem skólinn útskrifar á hverju
ári. Ástæðan fyrir mikilvægi þessa er
að sögn Kristínar það að gæði evr-
ópskra og bandarískra háskóla eru
jafnan metin í árangri í vísindavinnu.
„Vísindaárangur er talinn mikilvæg-
asti mælikvarði á framlag háskóla til
þekkingarsamfélags í hverju landi.
Doktorsnám hlítir mjög ströngum
gæðakröfum og til þess að mæta þeim
þarf háskóli að hafa á að skipa af-
burðahæfum leiðbeinendum. Þegar
saman koma metnaðarfullir dokt-
orsnemar og hæfir leiðbeinendur verð-
ur til kröftugt vísindastarf. Markmið
um hlutfall doktorsnema í heildar-
starfsemi skólans er þannig eitt af
þeim markmiðum sem gefa okkur við-
mið við alþjóðlega háskólasamfélagið.“
Menntamálará
gagnrýni sem þ
Stefnumótunarvinnu
mun ljúka næsta vor
GEÐHEILBRIGÐISÞJÓNUSTA
FYRIR BÖRN OG UNGLINGA
Í samtali við Morgunblaðið sl. föstu-dag sagði Páll Tryggvason, yfir-læknir barna- og unglingageðlækn-
inga við Fjórðungssjúkrahúsið á
Akureyri, að allt benti til að sérfræð-
ingar á þessu sviði yrðu að ljúka vinnu
sinni á þessu ári í lok nóvembermánaðar
vegna þess að einingarkvóti vegna
barna- og unglingageðlækninga yrði
uppurinn um næstu mánaðamót. Páll
segir að barna- og unglingageðlæknar
hafi reynt að vekja athygli heilbrigðis-
yfirvalda á stöðu mála frá því snemma í
haust en það hafi gengið erfiðlega.
Í samtali við Morgunblaðið sl. laug-
ardag sagði Jón Kristjánsson heilbrigð-
isráðherra að starfsemi sjálfstætt starf-
andi barna- og unglingageðlækna yrði
tryggð. „Það liggur alveg fyrir hjá okk-
ur að við viljum leita leiða til að halda
þessari þjónustu út árið,“ sagði ráð-
herrann.
Þetta er í annað skiptið á skömmum
tíma, sem heilbrigðisráðherra gefur
slíka yfirlýsingu. Í samtalinu við Morg-
unblaðið sl. föstudag vék Páll Tryggva-
son að yfirlýsingu ráðherrans sama efn-
is í fréttatíma RÚV fyrir rúmri viku og
sagði að „eftirgrennslan hefði ekki leitt í
ljós, að tryggt væri að þeir gætu haldið
áfram störfum“.
Og bætti því við, að ekki væri búið að
leysa málið, þótt t.d. ráðuneytisstjóri
héldi að svo væri.
Í grein í Morgunblaðinu sl. laugardag
segir Ólafur Ó. Guðmundsson, yfirlækn-
ir Barna- og unglingageðdeildar Land-
spítalans, m.a.:
„Hvert geta foreldrar eða kennarar
leitað, þegar barn hegðar sér eða líður
illa? Svarið er að leitað er meira og
minna tilviljanakennt til allra þessara
aðila vegna þess, að markviss verka-
skipting milli þeirra er ekki til. Hver
ber ábyrgð á óreiðunni, sem hefur
þróast ómarkvisst í áranna rás? … Lýst
er eftir leiðakorti um óreiðustíga þess
kerfis, sem mæta á vanda hins stóra
hóps barna og unglinga, sem búa við
skert aðgengi að nauðsynlegri þjónustu
sökum þeirrar óreiðu, sem hér er lýst.“
Nú skal ekki dregið í efa, að bæði heil-
brigðisráðherra og ráðuneytisstjóri í
heilbrigðisráðuneyti vilja tryggja sem
bezta þjónustu á þessu sviði. En hvað
veldur því, að það gerist ekki?
Hvað veldur því að ár eftir ár gjósa
upp umræður um vandamál BUGL og
stöðu þeirrar stofnunar án þess að tekið
sé á þeim vanda, sem um er að ræða, og
hann leystur þannig að stofnunin geti
sinnt hlutverki sínu svo sem vera ber?
Hvað veldur því, að tveimur vikum
fyrir lok þessa mánaðar ríkir enn óvissa
um, hvort barna- og unglingageðlæknar
geti haldið áfram starfi sínu í næsta
mánuði?
Eitt af því, sem þau börn og ungling-
ar, sem eiga við geðræn vandamál að
stríða, mega sízt við, er óvissa, m.a.
óvissa um hvort meðferð sem þau kunna
að vera í hjá sérfræðingum heldur
hnökralaust áfram eða ekki. Hvers
vegna er þeim haldið í þessari óvissu?
Hvers vegna er þetta mál ekki afgreitt í
ljósi ítrekaðra yfirlýsinga heilbrigðis-
ráðherra?
Það er alveg ljóst, að það er eitthvað
öðruvísi en það á að vera á þessu til-
tekna sviði heilbrigðisþjónustunnar.
Sjálfsagt er ekki hægt að gera svo öllum
líki. En væntanlega eru líka flestir
landsmenn sammála um að svona ástand
á ekki að ríkja í heilbrigðisþjónustu fyr-
ir börn og unglinga, sem kljást við geð-
ræn vandamál.
Heilbrigðisráðuneytið á að einbeita
sér að því að koma þjónustu við börn og
unglinga á sviði geðheilbrigði í það horf
að hún sé eins og bezt verður á kosið og
um hana þurfi ekki að standa árlegar
deilur.
LÍFRÆNAR AFURÐIR
Ræktun á lífrænum afurðum eykstjafnt og þétt hér á landi. Um síðustu
áramót voru 25 bændur eða býli með
vottun. Áhugi á lífrænt ræktuðum afurð-
um hefur farið vaxandi samhliða áherslu
á mikilvægi holls mataræðis og markað-
urinn er fyrir hendi þótt nokkur verð-
munur sá á lífrænt ræktuðum afurðum
og hefðbundnum, eða 20 til 30% og meira
í smásölu samkvæmt umfjöllun í Morg-
unblaðinu á sunnudag. Þar segir Ólafur
R. Dýrmundsson ráðunautur að hér
gangi hægar í þessum efnum en í flestum
nágrannalöndunum, enda sé minna gert
hér til að styðja við nýsköpun af þessu
tagi. Einnig sé fjölbreytnin meiri erlend-
is og nái lífræn vottun þar svo að segja til
allra matvæla, þar á meðal fiskafurða,
auk vefnaðarvöru og trjávöru.
Mataræði á Vesturlöndum er síður en
svo til fyrirmyndar. Flestum koma
Bandaríkin fyrst í hug þegar óhollt mat-
aræði ber á góma, en það virðist þó að-
eins tímaspursmál hversu lengi Banda-
ríkjamenn halda forustu sinni og
ofþyngd er vandamál í öllum hinum vest-
ræna heimi. Í umhverfi hraðans er lítill
tími til eldamennsku og iðulega ræður
skyndibitinn ríkjum. Það fer nú vaxandi
að fólk snúi baki við þessum lífsháttum
og taki upp hollara mataræði. Slík sinna-
skipti verða af ýmsum ástæðum og getur
til dæmis haft sitt að segja þegar barn
bætist í fjölskylduna og bera þarf ábyrgð
á mataræði lítils einstaklings, sem er að
vaxa úr grasi og þroskast. Langlífi nú-
tímans má að miklu leyti rekja til mat-
aræðis, en nú ber þó svo við að sú þróun
gæti verið að snúast við, meðal annars
vegna hjartasjúkdóma og annarra þátta,
sem rekja má til slælegs mataræðis og
kyrrsetu.
Lífrænt ræktaðar vörur koma úr frjó-
sömum og lifandi jarðvegi, sem aðeins
hafa verið borin á lífræn áburðarefni.
Stuðst er við skiptiræktun mismunandi
tegunda og náttúrulegar varnir gegn ill-
gresi og skordýrum. Þá eru erfðabreytt
lífefni bönnuð, svo eitthvað sé talið. Til að
fá vottun þarf strangt eftirlit og rekjan-
leika þannig að tryggt sé að viðskiptavin-
urinn kaupi ekki köttinn í sekknum.
Eymundur Magnússon í Vallanesi á
Völlum á Fljótsdalshéraði hefur stundað
lífræna ræktun undir vörumerkinu Móð-
ir Jörð. Hann segir framlegðina litla og
vinnuna mikla, en lætur engan bilbug á
sér finna og segir að allt sem hann fram-
leiði seljist og grænmetið hreinlega
hverfi eins og dögg fyrir sólu. Aftur á
móti tali þeir, sem stjórni íslenskum
landbúnaði, lífræna ræktun svolítið nið-
ur: „Menn virðast trúa að íslenskar land-
búnaðarafurðir séu svo góðar að ekki sé
hægt að gera betur og til hvers þá að vera
að fara út í þessa fyrirhöfn að rækta líf-
rænt. Hvatningin er engin.“
Áhuginn á lífrænt ræktuðum afurðum
á aðeins eftir að fara vaxandi. Íslenskur
landbúnaður fær gríðarlega styrki á ári
hverju og niðurgreiðslur landbúnaðaraf-
urða eru vandamál út af fyrir sig, en það
er engin ástæða til sýna þeim, sem vilja
fylgja tíðarandanum og framleiða lífræn-
ar afurðir, fálæti. Þvert á móti ber að
hvetja þá.