Morgunblaðið - 26.11.2005, Síða 18

18 LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
HÉR á eftir fer inngangskafli úr að-
ilaskýrslu Hannesar H. Giss-
urarsonar, sem lögð er fram í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur 25. nóvember
2005.
Þetta mál hófst á því, að Friðrik
Rafnsson, vefstjóri Háskóla Íslands,
fékk bréf frá lögmanni Jóns Ólafs-
sonar, Sigríði Rut Júlíusdóttur, 9.
október 2003, þar sem fram kom, að
hún teldi, að hann bæri ritstjórn-
arlega ábyrgð á öllu því, sem birt
væri á vef háskólans, og krafðist
þess, að hann fjarlægði ummæli þau,
sem væru á heimasíðu Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar. Þessu
bréfi var svarað af lögfræðingi há-
skólans, Tryggva Þórhallssyni, sem
sagði, að háskólinn bæri ekki ábyrgð
á því efni, sem vistað væri á vef
hans. Hannes H. Gissurarson hefði
ákveðið að flytja efni sitt yfir á sjálf-
stæða heimasíðu svo fljótt sem auðið
væri, helst fyrir árslok. Ekki varð úr
því vegna óvæntra anna.
Hannesi H. Gissurarsyni barst
bréf frá lögmannsfyrirtækinu
Spring Law, dags. 8. júní 2004, þar
sem hann var beðinn að draga til
baka tiltekin ummæli á heimasíðu
sinni, biðjast afsökunar á þeim og
heita því að endurtaka ekki slík um-
mæli. Hann brást við með því að
biðja vefstjóra háskólans, Friðrik
Rafnsson, 3. júlí að loka heimasíðu
sinni til bráðabirgða. Hannes skrif-
aði líka samdægurs hinu breska lög-
mannsfyrirtæki svohljóðandi bréf:
I recently received your letter
with comments on my homepage
on the Internet, based at the Uni-
versity of Iceland.
I should inform you that I made
a decision at the end of 2003
completely to revise the home-
page, and to take out some items
and to add others. Unfortunately,
það, að hugsanlegur úrskurður í
slíku máli fyrir dómstólum erlend-
is sé aðfararhæfur hér á landi.
Ég vona, að ráðuneytið geti
leyst úr þessu erindi mínu eða
beint því til aðila, sem geta það.
Hannes fékk svar frá tveimur lög-
fræðingum í dómsmálaráðuneytinu,
Stefáni Eiríkssyni og Hólmsteini
Gauta Sigurðssyni. Þar var skýrt frá
Lúganó-samningnum um dómsvald
og fullnustu dóma, og sagði síðan:
Um varnarþing gilda ákvæði II.
hluta samningsins. Það er að-
alregla, að menn megi lögsækja,
þar sem þeir eiga heimili, sbr. 2.
gr., og skiptir þá ríkisfang ekki
máli í því sambandi. Þetta er það,
sem nefnt hefur almennt varn-
arþing, og fjalla 2. til 4. gr. samn-
ingsins nánar um þetta. Í 5. gr. er
undantekningarregla, sem felst í
svonefndu sérstöku varnarþingi.
Með því er átt við, að lögsækja
megi mann í einu samningsríki,
þótt hann sé búsettur í öðru samn-
ingsríki, þegar sérstaklega stend-
ur á. Til þess að þetta teljist fær
leið, verða að vera fyrir hendi sér-
stök rök því til réttlætingar. Vísast
að öðru leyti til umræddrar 5. gr.
samningsins þessu til skýringar.
Um meginreglu, er varða einka-
réttarlega málsókn fyrir breskum
dómstólum, fer vitaskuld sam-
kvæmt breskum réttarreglum, og
verður í sjálfu sér gengið út frá
því, að mönnum sé nokkurn veginn
frjálst að stefna málum fyrir þar-
lenda dómstóla að uppfylltum þar-
lendum lagaskilyrðum. Hins vegar
verður ekki með góðu móti séð, að
málsókn fyrir breskum dóm-
stólum, er varða slík sakarefni, er
þér nefnið og rakið er til heimasíðu
yðar, sem vistuð er við Háskóla Ís-
lands í Reykjavík, geti uppfyllt áð-
urgreindar meginreglur samn-
ingsins um varnarþing, og því
kunni að vera uppi frávísunar-
ástæða, komi til málsóknar á þeim
grundvelli, sem virðist gengið út
frá, sbr. bréf yðar.
Hannes leitaði líka til lögfræðings
háskólans, Tryggva Þórhallssonar,
sem var sömu skoðunar og lögfræð-
ingar dómsmálaráðuneytisins, þótt
álit hans væri aðeins veitt munnlega.
Meginregla Lúganó-sáttmálans
væri sú, að varnarþing manna væri,
þar sem þeir hefðu búsetu, með til-
teknum undantekningum, og engin
þeirra virtist eiga við í þessu máli.
Til viðbótar þessu bentu lögfræð-
ingar Hannesi á, að meginregla ís-
lensks réttar væri, að varnarþingið
gæti verið annars staðar en þar, sem
maður væri búsettur, ef tjónsat-
burður hefði orðið annars staðar,
stofnað hefði verið til tjónsins ann-
ars staðar. Gera yrði greinarmun á
því og hinu, hvar tjónið kemur fram.
Ekki verður um það deilt, hafi verið
um tjón að ræða, sem Hannes vé-
fengir auðvitað, að stofnað var til
þess á Íslandi. Þar varð tjónsatburð-
urinn, ef einhver var, því að þar féllu
ummælin, og þau voru vistuð á ís-
lenskum vef.
Þess verður líka að geta, að Hann-
es þýddi ekki sérstaklega ummæli
sín og setti á vefinn á ensku, heldur
hafði fyrirlestur hans, sem aðal-
ummælin voru úr, verið fluttur á
ensku. Einnig voru allir myndatext-
ar jafnt á ensku og íslensku. Það var
því ekki um að ræða, að Hannes
hefði sérstaklega verið að setja ein-
hver ummæli um Jón Ólafsson á
ensku á vef sinn til að skaða hann,
enda var honum árið 1999 ekki
kunnugt um umsvif Jóns í Bretlandi
næstu ár á eftir: Hann var að gagn-
rýna eiganda íslensks fjölmiðlafyr-
irtækis.
Maður frá breska sendiráðinu
kom heim til Hannesar H. Giss-
urarsonar 2. september 2004 og af-
henti honum böggul. Hann gaf eng-
ar skýringar á bögglinum og bað
ekki um neina kvittun fyrir mót-
tökunni. Í bögglinum voru ýmis
skjöl á ensku. Þar kom ekki skýrt
fram, að um stefnu væri að ræða.
Hannes ítrekaði þó í beinu framhaldi
þá ósk sína við háskólann, að heima-
síðu sinni yrði lokað til að afstýra
vandræðum. Var það þá gert hið
snarasta.
Hannes H. Gissurarson fékk bréf
á íslensku, væntanlega frá dóm-
stólnum, sem honum var full-
komlega óskiljanlegt, dags. 2. mars
1005. Hann framsendi það til lög-
fræðings háskólans, Tryggva Þór-
hallssonar, sem taldi það líka óskilj-
anlegt. Þar kemur hvergi fram neitt
um neinn dóm. Hannes hefur aldrei
fengið birtan neinn dóm, þótt svo
segi í vottorði frá hinum breska
dómstóli. Önnur afskipti hefur
Hannes ekki haft af þessu máli. Hið
eina, sem honum hefur verið birt
eftir einhverri íslenskri venju, var
boðun 3. október 2005 frá Sýslu-
manninum í Reykjavík vegna fjár-
náms að kröfu lögfræðings Jóns
Ólafssonar.
Úrskurður hins breska dómstóls
virðist hvíla á allt öðrum lögum en
tíðkast á Íslandi. Upphæðin er ekki í
neinu samræmi við neinar íslenskar
venjur. Ekki hafa heldur myndast
neinar fastar, alþjóðlegar venjur um
lögsögu einstakra ríkja í málum,
sem gerast á Netinu. Sú regla virð-
ist hæpin og er að minnsta kosti
óvænt og víðtæk, að birting á ensku
á Netinu jafngildi birtingu í Bret-
landi. Jafngildir hún þá ekki birt-
ingu alls staðar í heiminum, þar sem
enska er alþjóðamál? Til dæmis í
Ástralíu? Hver er munurinn á að
birta eitthvað á ensku á Netinu og á
íslensku, sem hægðarleikur er að
þýða á ensku?
Nýlega kvað áfrýjunardómstóll í
Ontario í Kanada upp úrskurð í svip-
uðu meiðyrðamáli. Taldi hann sig
ekki hafa lögsögu í því. Fyrrverandi
starfsmaður Sameinuðu þjóðanna,
Cheick Bangoura, hafði höfðað mál í
Ontario gegn Washington Post, sem
hafði fyrst prentað og síðan sett á
netsíðu sína ummæli um Bangoura,
sem fólu í sér ásakanir um spillingu.
Bangoura hafði verið búsettur í Ont-
ario í þrjú ár, frá 2000, þegar hann
stefndi Washington Post, en um-
mælin höfðu birst 1997. Kanadíski
áfrýjunardómstóllinn sagði, að það
nægði honum ekki til að geta höfðað
málið þar. Tengsl hans við staðinn
væri ekki nægilega mikil. „Það virð-
ist óhæfileg harðneskja gagnvart
stefnda að leyfa stefnanda að taka
sér einhvers staðar búsetu og höfða
þaðan mál gegn stefnda vegna at-
burða, sem urðu annars staðar.“
Ekki væri um að ræða neitt sýnilegt
eða verulegt tjón, sem stefnandi
hefði orðið fyrir í Ontario. Aðeins
væru seld sjö eintök af Washington
Post þar í áskrift. Netsíðan, sem
ummælin voru vistuð á, var aðeins
opin í tvær vikur, en síðan í áskrift,
og var lögfræðingur Bangoura hinn
eini, sem hafði keypt sér aðgang að
þeim. Áfrýjunardómstóllinn hafnaði
þeirri niðurstöðu undirréttar, að
málið myndi fylgja Bangoura, hvar
sem hann settist að. Blaðið hefði
ekki getað séð fyrir, að Bangoura,
sem bjó í Kenýa, þegar ummælin
birtust, myndi síðar setjast að í Ont-
ario. Niðurstaða dómsins er vistuð á
Netinu:
http://www.ontariocourts.on.ca/
decisions/2005/september/
C41379.htm
Bandarískir dómstólar neita al-
mennt að fullnusta meiðyrðadóma
frá Bretlandi eftir niðurstöðu í mál-
inu Bachchan v. India Abroad Pu-
blications Inc. árið 1992. Málavextir
voru þeir, að blaðið India Abroad í
New York hafði endursagt frétt úr
sænsku blaði um það, að kunnur,
indverskur maður Ajitabh Bachc-
han, hefði tekið við óeðlilegum
greiðslum vegna vopnasölu. Bachc-
han kaus að höfða mál í Bretlandi,
þótt blaðinu væri aðallega dreift í
Bandaríkjunum. Þótt Bachchan
hefði látið að sér kveða, væri „public
figure“ sem kallað er, og þótt blaðið
hefði aðeins endursagt það, sem
prentað hafði verið í öðru blaði,
dæmdi breskur dómstóll honum í vil.
Þegar fullnusta átti dóminn í Banda-
ríkjunum, komst dómstóll í New
York að þeirri niðurstöðu, að bresk
meiðyrðalöggjöf stríddi gegn stjórn-
arskrárákvæðinu bandaríska um
málfrelsi.
Hitt er annað mál, að Hannes H.
Gissurarson hringdi í Jón Ólafsson
fimmtudagskvöldið 6. október 2005,
eftir að hann hafði horft á Jón koma
fram í sjónvarpsfréttum. Hann sagði
Jóni, að hann hefði beðið vefstjóra
háskólans um að taka niður heima-
síðu sína 3. júlí 2004, en fyrir hand-
vömm hefði það ekki verið gert.
Hann sagðist ekki hafa neinn áhuga
á að troða illsakir við hann. Þess
vegna væri báðum fyrir bestu, að
málið yrði látið niður falla. Jón
kvaðst ekki vera reiðubúinn til þess.
Hann myndi beita hörku í þessu
máli.
Aðilaskýrsla
Hannesar
Hólmsteins
Morgunblaðið/RAX
Hannes Hólmsteinn Gissurarson gerir grein fyrir sjónarmiðum sínum á blaðamannafundi í gær.
I have been very busy so that I
have not found the time to make
the revision envisaged. I hope to
do so in the summer.
I have asked the University of
Iceland technical staff to discon-
nect my homepage meanwhile, as I
appreciate the many comments
made by my readers of the neces-
sity to revise it. I am travelling in
the U. S. in the nex few days and
possibly weeks so I am unable to
monitor how fast the University
staff will proceed with my request,
while of course at present there
are extensive summer vacations at
the University.
Fyrir handvömm lokaði Friðrik
Rafnsson ekki síðunni.
Jafnframt skrifaði Hannes dóms-
málaráðuneytinu svohljóðandi bréf
sama dag, 3. júlí 2004:
Virðulega ráðuneyti,
mér hefur borist bréf (hjálagt í
ljósriti) frá mönnum, sem segjast
vera lögfræðingar í Lundúnum í
Stóra-Bretlandi. Kveðjast þeir tala
í umboði Jóns Ólafssonar, fyrrver-
andi aðaleiganda fjölmiðlafyr-
irtækisins Norðurljósa, og telji
þeir ummæli um Jón á ensku á
heimasíðu minni á Netinu meið-
andi fyrir hann. Hyggjast þeir,
eins og fram kemur í bréfinu,
höfða mál gegn mér fyrir breskum
dómstólum vegna þessara um-
mæla.
Af þessu tilefni vil ég grennslast
fyrir um það, hvort
1) samningar milli Íslands og
annarra ríkja leyfi það, að Jón
Ólafsson eða menn í umboði hans
geti höfðað mál gegn mér í Bret-
landi eða annars staðar fyrir hugs-
anleg meiðyrði á ensku á heima-
síðu minni, sem er vistuð í Háskóla
Íslands í Reykjavík, 2) samningar
milli Íslands og annarra ríkja leyfi