Morgunblaðið - 13.12.2005, Side 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Afkoma sveitarfélag-anna í landinu ermjög mismunandi
og umtalsverður munur er
á skuldastöðu sveitarfé-
laga. Sívaxandi gjá er á
milli sveitarfélaganna
hvað afkomu varðar, eins
og Vilhjálmur Þ. Vil-
hjálmsson, formaður Sam-
bands ísl. sveitarfélaga,
bendir á í nýútkomnu
tímariti Sveitarstjórnar-
mála. Þegar á heildina er
litið var afkoma sveitarfé-
laganna þó jákvæð um 1,6
milljarða á seinasta ári og
batnaði frá árinu á undan. Vil-
hjálmur segir í samtali við Morg-
unblaðið útlit fyrir að afkoman í ár
verði ekki lakari en í fyrra og
margt bendi til að hún verði jafn-
vel enn betri.
Halda uppi þjónustu
þrátt fyrir íbúafækkun
„Þetta breytir þó ekki þeirri
staðreynd að það eru sveitarfélög
víða í Norðvestur- og Norðaustur-
kjördæmi þar sem staðan er mjög
erfið. Þetta eru ekki síst sjávar-
þorp þar sem átt hefur sér stað
töluverð íbúafækkun og neikvæð
atvinnuþróun,“ segir Vilhjálmur.
Hér er fyrst og fremst um að ræða
sveitarfélög sem halda uppi fjöl-
breyttri þjónustu vegna lögbund-
inna verkefna sveitarfélaga.
,,Þegar íbúum fækkar og at-
vinnuþróunin er neikvæð, minnka
skatttekjur sveitarfélaganna
verulega. Á sama tíma hafa þessi
sveitarfélög, sem eru með allt að
4.000 íbúa, ekki getað dregið þessa
samfélagsþjónustu saman að sama
skapi og nemur tekjuminnkun-
inni.“
Sveitarfélögin og ríkið gerðu
með sér samkomulag fyrr á árinu
sem gerir ráð fyrir sérstökum 700
milljóna króna framlögum í Jöfn-
unarsjóð sveitarfélaga árlega á ár-
unum 2006 til 2008 eða samtals 2,1
milljarði kr. Er því ætlað að mæta
vanda þeirra sveitarfélaga sem
eiga í fjárhagslegum erfiðleikum,
ekki síst vegna neikvæðrar at-
vinnuþróunar.
Tekjurnar jukust um 50%
að raungildi frá 1997
Í nýútkominni árbók sveitarfé-
laga er að finna yfirlit yfir þró-
unina sl. ár þar sem sjá má að
megin tekjustofnar sveitarfélag-
anna í landinu, útsvarið og fast-
eignaskattar, jukust að raungildi
um 50% á árunum 1997 til ársloka
síðasta árs. Útsvarið skilaði sveit-
arfélögunum rúmum 62 milljörð-
um í fyrra en til samanburðar voru
tekjur þeirra af útsvari rúmir 50
milljarðar árið 2000 og 40 milljarð-
ar á árinu 1997. Sé þróun út-
svarsálagningar skoðuð kemur á
daginn að meðalálagning útsvars í
sveitarfélögum landsins hefur
hækkað úr 11,57% á árinu 1997 í
12,83% í fyrra. Þetta er um 11%
hækkun álagningar á þessu tíma-
bili. „Það þýðir að hluti af þeim
auknu tekjum sem sveitarfélögin
hafa fengið af álagningu útsvars er
vegna hækkaðrar útsvarspró-
sentu, hluti er vegna fjölgunar á
vinnumarkaði og minna atvinnu-
leysis og hluti er vegna hærri
launa á vinnumarkaði og aukins
kaupmáttar,“ segir í umfjöllun ár-
bókarinnar.
Sveitarfélögunum er gert að
sinna síauknum verkefnum og
þyngst vegur auðvitað flutningur
grunnskólans til sveitarfélaganna
fyrir tæpum áratug. Hlutur þeirra
í opinberri samneyslu er kominn í
32–35% eftir að rekstur grunn-
skólans var fluttur til þeirra en eft-
ir sem áður er hlutur sveitarfélaga
í opinberri samneyslu hér á landi
talsvert minni en annars staðar á
Norðurlöndunum þar sem hlut-
fallið er á bilinu 60–70%, að því er
fram kemur í skýrslu um stöðu
sveitarstjórnarmála sem félags-
málaráðherra lagði fyrir Alþingi í
seinustu viku.
Heildarskuldir og skuldbind-
ingar 137 milljarðar
Skuldir sveitarfélaga fara jafnt
og þétt vaxandi. Á þriggja ára
tímabili þ.e. frá 2002 til 2004 juk-
ust heildarskuldir sveitarfélaga og
skuldbindingar þeirra, einkum líf-
eyrisskuldbindingar, um 23 millj-
arða króna en þær jukust úr 114
milljörðum í 137.
Sjá má úr reikningum sveitarfé-
laganna að hlutfall tekna þeirra af
skuldum hefur lækkað á þessum
árum eða úr 80% af heildarskuld-
um og skuldbindingum í 78% í
fyrra. Ef eingöngu er litið á skuld-
bindingarnar þá uxu þær um
slétta tíu milljarða á þessum
þremur árum.
Sé horft yfir lengra tímabil
kemur í ljós að skuldir sveitarfé-
laganna, að frátöldum skuldbind-
ingum, jukust úr 55 milljörðum ár-
ið 1997 í 83 milljarða í fyrra.
„Ástæður þessarar þróunar eru
margs konar, miklar framkvæmd-
ir vegna íbúafjölgunar sem fyrst
og fremst á sér stað á suðvestur-
horni landsins, einsetning grunn-
skólanna hafði í för með sér veru-
legar framkvæmdir í skóla-
byggingum víða um land, auknar
kröfur í frárennslismálum hafa
kallað á miklar og kostnaðarsamar
fjárfestingar, miklar framkvæmd-
ir hafa átt sér stað í íþróttamann-
virkjum og þannig mætti áfram
telja,“ segir í skýringum árbókar-
innar.
Fréttaskýring | Útlit fyrir betri afkomu
sveitarfélaga í ár en fjárhagur misjafn
Sívaxandi gjá
milli svæða
Staðan mjög erfið í sveitarfélögum víða
í Norðvestur- og Norðausturkjördæmi
Sveitarfélög tóku að sér grunnskólana 1996.
Útgjöld til grunnskóla juk-
ust um 48% frá 1997

Grunnskólarnir eru stærsti
málaflokkur sveitarfélaga. Út-
gjöld til þeirra hafa aukist um
48% að raungildi frá 1997. Nem-
endum hefur fjölgað um 6% frá
1996. Grunnskólum fækkaði um
18 á landsvísu á sama tíma. Frá
1998 til 2004 fjölgaði stöðugild-
um starfsfólks við kennslu um
27% á landsvísu. Stöðugildi
skólasálfræðinga/námsráðgjafa
og þroskaþjálfa fjórfölduðust á
árunum 1997–2004.
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
ÞAÐ var svo sannarlega glatt á hjalla á Árbæjarsafn-
inu um helgina þar sem hin árlega jólasýning safnsins
var haldin. Jólasýning Árbæjarsafns hefur notið mik-
illa vinsælda undanfarin ár og hlotið fastan sess í
menningarlífi höfuðborgarinnar á aðventunni. Ungir
sem aldnir höfðu gaman af að rölta milli húsanna og
fylgjast með undirbúningi jólanna eins og hann var í
gamla daga eða leika sér í leiktækjum á svæðinu.
Gömlu íslensku jólasveinarnir, sem frægir eru fyrir
hrekki sína, gægðust á glugga og kíktu í potta og fengu
síðan börnin til að syngja með sér vel valin jólalög um
leið og dansað var kringum jólatréð.
Morgunblaðið/Sverrir
Kjötkrókur brá á leik um helgina fyrir börnin í Árbæjarsafni sem tóku honum fagnandi.
Bráðum koma blessuð jólin
HÆSTIRÉTTUR hefur dæmt Óla
Hauk Valtýsson í 4 ára fangelsi fyr-
ir að hafa staðið að innflutningi á
nærri 7,7 kílóum af amfetamíni á
síðasta ári og einnig fyrir að hafa
flutt inn 2000 skammta af LSD.
Héraðsdómur Reykjavíkur hafði
áður dæmt hann í 6 ára og 6 mán-
aða fangelsi. Hæstiréttur ómerkti 6
ára fangelsisdóm héraðsdóms yfir
öðrum manni, sem ákærður var fyr-
ir aðild að amfetamíninnflutningn-
um, og vísaði máli hans heim í hér-
að að nýju.
Alls voru fimm ákærðir fyrir
stórfellt brot á lögum um ávana- og
fíkniefni með því að hafa staðið að
innflutningi á 7694,86 grömmum af
amfetamíni í júní og júlí 2004. Óli
Haukur var enn fremur ákærður
fyrir sams konar brot með því að
hafa staðið að innflutningi á 2.000
skömmtum af LSD í september
2004 og hafa haft 4.000 skammta af
sama efni í vörslum sínum. Auk
þess var hann ákærður fyrir brot
gegn umferðarlögum og lögum um
ávana- og fíkniefni, sem framið var
í janúar 2004.
Fallist á
mildunarsjónarmið
Fram kemur í dómi Hæstaréttar
að Óli Haukur játaði sekt sína og
áfrýjaði einungis til mildunar á
refsingu. Féllst rétturinn á mild-
unarsjónarmið, svo sem að fram-
burður hans var mjög mikilvægur
til þess að unnt yrði að upplýsa
sakarefnið og hann játaði brot sín
hreinskilnislega. Með þessi atriði í
huga taldi Hæstiréttur rétt að
ákveða honum vægari refsingu en
gert hafði verið í héraði.
Maðurinn, sem dæmdur var í 6
ára fangelsi í héraði, neitaði aðild
að amfetamínsmyglinu. Í dómi
Hæstaréttar segir, að í héraði hafi
sakfelling hans byggst á framburði
annarra, sem grunaðir voru um
þátttöku í innflutningnum, svo og
gagna um símasamskipti milli sak-
borninga. Gegn þessu hafði sak-
borningurinn leitt þrjú vitni, sem
ýmist báru eða gáfu skýrslu um að
hann hefði verið í Danmörku á
sama tíma og hann átti samkvæmt
ákæru að hafa annast kaup á fíkni-
efnunum í Hollandi.
Hæstiréttur taldi að ekki hefði
verið tekin nægjanlega skýr afstaða
til þess í héraðsdómnum á hvaða
grunni maðurinn væri sakfelldur og
eftir atvikum hvernig það, sem
sannað væri í málinu, samrýmdist
ákærunni. Var dómurinn því
ómerktur að því er manninn varð-
aði og málinu vísað heim í hérað að
nýju.
Málið dæmdu hæstaréttardómar-
arnir Markús Sigurbjörnsson,
Garðar Gíslason, Gunnlaugur Cla-
essen og Hrafn Bragason og Pétur
Kr. Hafstein, fyrrverandi hæsta-
réttardómari.
Verjandi Óla Hauks var Jón
Magnússon hrl. og verjandi með-
ákærða Sveinn Andri Sveinsson hrl.
4 ára fangelsi fyrir smygl
á 7,7 kg af amfetamíni