Morgunblaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur kvað í gær upp
dóm í máli sem Jónína Benediktsdóttir höfðaði til
staðfestingar lögbanni á birtingu Fréttablaðsins á
fréttum upp úr tölvupóstum hennar.
Í dómsorði var vísað frá dómi refsikröfu Jónínu
á hendur Kára Jónassyni, ritstjóra Fréttablaðsins,
sem reist er á fjarskiptalögum og lögum um per-
sónuvernd og meðferð persónuupplýsinga. Þá var
synjað kröfu hennar um að staðfest yrði með dómi
lögbann sem sýslumaðurinn í Reykjavík lagði 30.
september við því að 365-prentmiðlar birti opin-
berlega einkagögn hennar í Fréttablaðinu eða öðr-
um fjölmiðlum fyrirtækisins, að hluta til eða í heilu
lagi, með beinni eða óbeinni tilvitnun, hvort heldur
um er að ræða tölvupóst þar sem Jónína er ýmist
sendandi eða viðtakandi eða önnur slík persónuleg
einkaskjöl hennar sem stefndi hefur í sínum
vörslum.
Þá var synjað kröfu Jónínu um að ákvörðun
sýslumanns, um töku gagna af ritsjórnarskrifstof-
um Fréttablaðsins, yrði staðfest með dómi.
Þá var Kári Jónasson sýknaður af refsikröfu
Jónínu sem byggðist á 228. og 229. gr almennra
hegningarlaga. Í þeim ákvæðum segir m.a. að það
varði allt að eins árs fangelsi að hnýsast í bréf,
skjöl, dagbækur eða önnur slík gögn, sem hafa að
geyma upplýsingar um einkamál annarra. Sömu
refsingu skal sá sæta sem á ólögmætan hátt verður
sér úti um aðgang að gögnum eða forritum ann-
arra sem geymd eru á tölvutæku formi. Ennfrem-
ur er sami refsirammi fyrir að skýra opinberlega
frá einkamálefnum annars manns, án þess að næg-
ar ástæður séu fyrir hendi, er réttlæti verknaðinn.
Þá voru stefndu sýknaðir af 5 milljóna kr. miska-
bótakröfu Jónínu og málskostnaður felldur niður.
Kvað sér ókunnugt um að
Jónína bannaði birtingu
Í niðurstöðu dómsins er rakið að stefndi Kári
Jónasson hafi sagt tölvugögnin þ.e. ljósrit úr tölvu
hafa borist Sigurjóni M. Egilssyni. Þeir hafi farið
saman yfir gögnin sem hafi borið með sér að vera
innlegg í umræðu um Baugsmál. Vinnsla frétta-
efnis úr þeim hafi ekki verið hafin fyrr en sann-
leiksgildi þeirra hefði verið staðfest með símtölum
við þá sem tengdust tjáskiptum sem þar komu
fram. Ætlunin hafi verið að birta einungis það sem
hefði fréttagildi en alls ekki viðkvæmar persónu-
upplýsingar. Kári kvað sér hafa verið ókunnugt
um að Jónína hefði bannað birtingu.
Þá er í niðurstöðu rakið að Sigurjón M. Egilsson
hafi neitað að upplýsa hvernig honum bárust gögn-
in. Sigríði Dögg Auðunsdóttur blaðamanni hafi
verið falið að leita staðfestingar á að þetta væru
rétt gögn þótt þau hafi ekki virst vera fölsuð. Er
vitnað í Sigurjón sem sagðist hafa orðið vitni að
símtali hennar við Jónínu. Sagði Sigurjón einungis
hafa verið miðað að því að birta það sem væru al-
mennar fréttir.
Ekki fullyrt um ólögmæta öflun gagnanna
Þá er í niðurstöðunni rakið að í stefnu Jónínu sé
greint frá því að hún hafi óskað eftir því við lög-
reglu að rannsakað yrði með opinberum hætti
hvernig Fréttablaðið hefði komist yfir téð gögn án
vitundar eða samþykkis hennar. Dómurinn tiltek-
ur að ekki hafi verið farið fram á að beðið yrði eftir
lyktum þeirrar rannsóknar og yrði ekki fullyrt að
þetta hafi orðið með ólögmætum hætti að mati
dómsins. Þá taldi dómurinn að engin efni væru
heldur til að staðhæft yrði að útprentanir/ljósrit
útprentana af tölvuskeytum, sem um ræðir í mál-
inu, væru einkagögn Jónínu. Fréttablaðið hafi birt
frásagnir, byggðar á þessum gögnum, um efni sem
varðaði ætlaðan aðdraganda viðamikils opinbers
máls en þar var ekki vikið að einkamálefnum Jón-
ínu og væri ekki sýnt fram á að sú hafi verið ætl-
unin. Með skrifum Fréttablaðsins hafi ekki verið
farið út fyrir mörk sem tjáningarfrelsi eru sett.
Samkvæmt þessu var ekki fullnægt þeim áskilnaði
laga um kyrrsetningu, lögbann o.fl. að Jónína hafi
sannað eða gert sennilegt að athöfn, byrjuð eða yf-
irvofandi, sem lögbann yrði lagt við, hefði brotið
eða muni brjóta gegn lögvörðum rétti hennar.
Taldi dómurinn því að synja bæri kröfu hennar á
hendur 365 prentmiðlum um að staðfest yrði með
dómi lögbann sýslumanns.
Að mati dómsins leiddi þetta til að einnig bæri að
sýkna 365 prentmiðla af kröfu Jónínu að ákvörðun
sýslumanns um töku gagna frá Fréttablaðinu yrði
staðfest með dómi.
Þá var tekið fram að brot gegn fjarskiptalögum
og lögum um persónuvernd og meðferð persónu-
upplýsinga sæti meðferð opinberra mála og bar því
af sjálfsdáðum að vísa frá dómi refsikröfu Jónínu á
hendur Kára Jónassyni.
Þá segir ennfremur að samkvæmt lögum um
prentrétt sæti mál vegna brota á þeim meðferð op-
inberra mála. Mál út af brotum gegn 228. og 229.
gr. hegningarlaga geti hins vegar sá einn höfðað
sem misgert væri við og breytti engu um það þótt í
þessu tilviki væri byggt á lögum um prentrétt um
refsiábyrgð Kára Jónassonar sem ritstjóra Frétta-
blaðsins vegna efnis sem skortir nafngreiningu
höfundar.
Með vísun til röksemda dómsins fyrir því að
hafna bæri staðfestingu lögbannsins varð niður-
staða hans sú að ekki væru komnar fram neinar
sannanir um brot gegn hegningarlögum. Bæri því
að sýkna Kára.
Um tilvísun Jónínu í lög um prentrétt segir dóm-
urinn að án nánari heimfærslu til stuðnings miska-
bótakröfu muni tilvísunin fela í sér skírskotun til
fébótaábyrgðar Kára samkvæmt ábyrgðarreglu
laga um prentrétt. Í sömu lögum sé rætt um inn-
heimtu m.a. á fébótum sem ritstjóri sé dæmdur til
að greiða. Samkvæmt skaðabótalögum frá 1993 sé
heimilt að láta þann sem ber ábyrgð á ólögmætri
meingerð gegn frelsi, friði, æru eða persónu ann-
ars manns, greiða miskabætur. Niðurstaða dóms-
ins varð sú með vísun til þess sem áður var getið,
að á engan hátt hafi verið sýnt fram á að bótaskil-
yrði væru uppfyllt að þessu leyti og því bæri að
sýkna Kára af miskabótakröfunni.
Sigurður H. Stefánsson héraðsdómari dæmdi
málið. Hróbjartur Jónatansson hrl. flutti málið fyr-
ir Jónínu og Jón Magnússon hrl. fyrir stefndu.
Héraðsdómur synjar
staðfestingar á lögbanni
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
Hróbjartur Jónatansson og Sigurjón M. Egilsson ræða saman í Héraðsdómi í gær.
SIGURJÓN M. Egilsson, frétta-
stjóri Fréttablaðsins, sagði dóm
héraðsdóms ekki hafa komið á
óvart, enda hafi hann alltaf átt
von á að kröfum á hendur
Fréttablaðinu, ritstjóra og 365
prentmiðlum yrði hafnað eða
vísað frá dómi. „Auðvitað átt-
um við alltaf von á að svo yrði.
En það eru ákveðin prinsípmál
sem ég var hræddur við að við
myndum lenda í vandræðum
með eins og t.d. málþingið á
skrifstofu Fréttablaðsins þar
sem tekin voru af okkur vinnu-
gögn og fleira. En þetta er fínt
bara,“ sagði hann um nið-
urstöðu dómsins.
Sigurjón lýsti því að málið
hefði snúist um stór grundvall-
aratriði í blaðamennsku og lýsti
því sem ofbeldi af hálfu sýslu-
manns að leggja hald á gögn
með lögbanninu í lok sept-
ember auk banns sem sett var
við birtingu upp úr tölvupósti
Jónínu Benediktsdóttur. „Þetta
var þvílíkt ofbeldi eins og við
sögðum þá, og sem betur fer fór
þannig að þetta var ekki stað-
fest hér. Þeirri óvissu er því af-
létt. Við getum rétt ímyndað
okkur þá stöðu sem blaðamenn
væru í ef dómari hefði tekið
undir kröfurnar. Það yrði að
vera neyðarfundur strax. Hvar
ættum við þá að geyma vinnu-
gögnin okkar? Þetta væri mikil
aðför að starfsumhverfi blaða-
manna. Sýslumaður sem úr-
skurðaði um þetta, hlýtur að
skammast sín.“
Hann sagðist þó ekki geta
séð að dómurinn opnaði fyrir
önnur vinnubrögð en hafa við-
gengist. „Þetta var klárlega
frétt og það fór ekkert á milli
mála, bara svo skoðuð sé nið-
urstaða Fjölmiðlavaktarinnar
um umræðuna í samfélaginu
þessa daga sem málið var í
gangi. Þetta var aðalfréttin í
samfélaginu, ekki það að við
birtum gögnin, það voru nokkr-
ir sem voru að reyna að segja
að ekki mætti birta úr gögn-
unum því einhver var að kalla
þetta þjófstolin gögn. En fréttin
var klárlega mikil. Þótt ég sé
sigri hrósandi í augnablikinu
get ég ekki verið að gefa út línu
um hvernig þetta verður í
framtíðinni,“ sagði Sigurjón og
átti þar við önnur áþekk mál
sem upp kunna að koma þegar
fjölmiðlar standa frammi fyrir
því að vinna úr gögnum sem
þeim berast með einum eða
öðrum hætti.
„Dómurinn kom ekki á óvart“
HRÓBJARTUR Jónatansson,
lögmaður Jónínu Benedikts-
dóttur, sagði dóm héraðsdóms
í máli hennar gegn Frétta-
blaðinu „algerlega út í hött“.
Hann lýsti yfir áfrýjun málsins
við Morgunblaðið strax að lok-
inni dómsuppkvaðningu í gær-
morgun og þar sem Hæstirétt-
ur ætti enn eftir að fjalla um
málið, væri hægt að líta svo á
að dómur héraðsdóms markaði
aðeins hálfleik í málinu.
„Við þekkjum það úr nýlegu
máli gegn Árna Magnússyni,
félagsmálaráðherra, að Hæsti-
réttur snýr við dómi héraðs-
dóms,“ sagði Hróbjartur. „Mér
fannst borðleggjandi að lög-
bannið yrði staðfest og að taka
gagnanna væri rétt vegna þess
að í póstunum er fullt af öðrum
persónulegum hlutum sem
ekki voru birtir. Samkvæmt
niðurstöðu dómsins nú geta
þeir [Fréttablaðið] tekið gögn-
in og birt allt,“ sagði Hróbjart-
ur.
„Síðan er það misskilningur
hjá dómara varðandi Kára Jón-
asson því það var engin refsi-
krafa gerð á hendur honum
vegna laga um fjarskipti og
persónuvernd. Eingungis var
gerð krafa um refsingu vegna
brota á almennum hegning-
arlögum. Ég botna því ekkert í
því hvernig dómarinn vísar frá
kröfum sem ekki voru gerðar í
málinu. Það er sérstakt skoð-
unarefni. En niðurstaða hér-
aðsdóms skiptir í raun engu
máli því málið fer fyrir Hæsta-
rétt og það er sú niðurstaða
sem skiptir máli.“
Hróbjartur segist munu
reyna að fara með málið fyrir
Mannréttindadómstól Evrópu,
verði dóminum ekki hnekkt í
Hæstarétti. „Það er fjölmargt í
dómi héraðsdóms sem ekki er
tekið á. Hann fjallar ekkert um
það efni tölvupóstanna sem er
mjög persónulegt og jafnframt
víkur hann ekkert að eign-
arhaldi þeirra.“
Lögbann sem sýslumaður
setti á birtingu gagna í haust
mun halda þangað til Hæsti-
réttur dæmir í málinu enda
frestast réttaáhrif sýknudóms
héraðsdóms á meðan málið er
til meðferðar hjá Hæstarétti.
„Málið fer fyrir Hæstarétt“
Í TILEFNI af fréttaflutningi og um-
ræðu undanfarna daga um frumvarp
iðnaðarráðherra til breytinga á lög-
um um rannsóknir og nýtingu á auð-
lindum í jörðu, sem lagt var fram á
Alþingi í haust en hlaut ekki af-
greiðslu, er nauðsynlegt að koma eft-
irfarandi á framfæri, segir í frétt frá
iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti:
Misskilnings hefur gætt um efni
frumvarpsins, sem m.a. má rekja til
ónákvæmra upplýsinga sem veittar
voru af hálfu ráðuneytisins við með-
ferð málsins á Alþingi varðandi hugs-
anlegan forgang rannsóknarleyfis-
hafa á útgáfu virkjunarleyfis. Beðist
er velvirðingar á því.
Frumvarpið gerir aðeins ráð fyrir
breytingum sem varða rannsóknir á
vatnsafli, en ekki nýtingu þess, þ.e.
útgáfu virkjanaleyfa. Í umræðu síð-
ustu daga hefur m.a. komið fram að
útgáfa rannsóknarleyfa veiti sjálf-
krafa rétt til nýtingar. Þetta er ekki
rétt. Hið rétta er að skv. raforkulög-
um er gert ráð fyrir að sækja þurfi
sérstaklega um leyfi til nýtingar, þ.e.
virkjunarleyfi, og auk þess má á það
benda að forsenda nýtingar er ávallt
að samið hafi verið við eiganda auð-
lindar eða að eignarnámsferli sé haf-
ið. Frumvarpið felur í sér að komi til
þess að virkjunarleyfi verði veitt öðr-
um en þeim sem stóðu fyrir rann-
sóknum, beri þeim sem fær virkjun-
arleyfið að endurgreiða rannsóknar-
leyfishafa kostnað hans af
rannsóknum. Það er talið nauðsyn-
legt að tryggja þeim sem leggja í
kostnaðarsamar rannsóknir að þeir
fái kostnaðinn endurgreiddan komi
til þess að þeir fái ekki virkjunarleyfi.
Þetta er eini tilgangur frumvarpsins.
Það er því ekki rétt, sem fram hef-
ur komið í fréttum, að útgáfa rann-
sóknarleyfis skv. frumvarpinu veiti
forgang að útgáfu virkjunarleyfis.
Í fréttum hefur því einnig verið
haldið fram að ekki sé gert ráð fyrir
að greiðsla komi fyrir nýtingu orku-
auðlinda. Hér er um alvarlegar rang-
færslur að ræða. Í þeim tilvikum þar
sem auðlindir eru háðar einkaeignar-
rétti verður sá sem nýta vill auðlind á
landi annars að semja við landeig-
anda eða fara fram á eignarnám. Í
báðum tilvikum er landeiganda
tryggt eðlilegt afgjald á grundvelli
samninga eða fullar bætur. Þegar um
er að ræða nýtingu auðlinda sem eru
innan þjóðlendna skal einnig greitt
fyrir það samkvæmt lögum um þjóð-
lendur.
Frumvarpið var lagt fram til að
tryggja áframhaldandi rannsóknir á
vatnsafli á meðan sérstök nefnd sem
iðnaðarráherra mun skipa, mótar til-
lögur til framtíðar um úthlutun rann-
sókna- og virkjunarleyfa. Sú nefnd
skal m.a. taka mið af niðurstöðum
auðlindanefndar sem starfaði á veg-
um forsætisráðherra.
Sækja þarf
sérstaklega
um virkj-
unarleyfi
HÉRAÐSDÓMUR Suðurlands úr-
skurðaði karlmann í gæsluvarðhald
til 20. desember á þriðjudag vegna
rannsóknar lögreglunnar á Selfossi
á gríðarlega umfangsmikilli kanna-
bisræktun í uppsveitum Árnessýslu.
Talning hefur leitt í ljós að 168
kannabisplöntur voru í húsinu auk
1 kg af kannabisefnum. Hinn grun-
aði hefur kært úrskurð héraðsdóms
til Hæstaréttar.
Í gær var gerð nákvæmari leit í
húsakynnum mannsins með fíkni-
efnaleitarhundi og fundust þá 170
grömm til viðbótar af þurrkuðu
maríúana. Plönturnar sem teknar
voru eru gríðarstórar. Þær hæstu 2
metra háar, en flestar á bilinu 1–2
metrar á hæð. Mikið magn af THC,
sem er virka efnið í kannabis, er í
plöntunum að sögn lögreglunnar.
Gæsluvarðhald
fyrir kanna-
bisræktun
♦♦♦