Morgunblaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
St. Pétursborg | Borgarstjóri St. Pétursborgar,
Valentina Matvíenkó, og Tomas Hallberg, fram-
kvæmdastjóri ECAD (Evrópskar borgir gegn
eiturlyfjum), skrifuðu í gær undir samning um
þátttöku St. Pétursborgar í forvarnarverkefn-
inu Ungmenni í Evrópu – gegn fíkniefnum, að
viðstöddum forseta Íslands, Ólafi Ragnari
Grímssyni, sem er verndari verkefnisins. Verk-
efnið er á vegum ECAD, en stjórnað af Íslend-
ingum og er Dagur B. Eggertsson, læknir og
borgarfulltrúi, formaður stýrihóps þess fyrir
hönd Reykjavíkurborgar.
Hann var einnig viðstaddur undirritunina í
gær, ásamt m.a. Róberti Wessmann, forstjóra
íslenska lyfjafyrirtækisins Actavis Group, sem
er fjárhagslegur bakhjarl forvarnarverkefnisins
og leggur til 30 milljónir króna til verkefnisins
sem mun standa í fimm ár, frá og með næsta ári
til ársins 2010. St. Pétursborg er fyrsta borgin
sem semur beint um þátttöku í verkefninu sem
Reykjavíkurborg hefur í raun þegar samið um
þátttöku í með undirritun samstarfsaðilanna
sem fram fór á Bessastöðum í lok október sl.
Byggt á íslenskum verkefnum
Aðild munu eiga allt að tíu evrópskar borgir sem
einnig eru aðilar að ECAD. Nú þegar er þátt-
taka Óslóar, Stokkhólms, Helsinki, Vilnius,
Riga, Sofiu, Belgrad og Istanbúl ákveðin. Verk-
efnið byggist m.a. á niðurstöðum íslenskra rann-
sókna og verkefninu um eiturlyfjalaust Ísland
frá árunum 1997–2002. Niðurstöðurnar eru m.a.
þær að þau börn sem verja a.m.k. klukkustund
með fjölskyldu sinni á dag eiga mun síður á
hættu að verða fíkniefnum að bráð en börn sem
litlum sem engum tíma verja með foreldrum sín-
um. Og þá er átt við hvers konar samveru, jafn-
vel sjónvarpsáhorf.
Einnig að ef unglingar byrja ekki að reykja
eða drekka innan við 17 ára aldur eru líkurnar á
að þau hefji fíkniefnaneyslu afar litlar. Íslenskar
rannsóknir sýna ennfremur að skipulagt
íþróttastarf, ekki endilega keppnisíþróttir, er
s
v
e
b
g
u
v
e
y
g
m
a
Á
S
a
t
o
u
börnum og unglingum hollt og kemur í veg fyrir
fíkniefnaneyslu. Íslenska nálgunin á forvarn-
arstarf hefur þar að auki falist í öflugu foreldra-
samstarfi sem hefur skilað miklum árangri.
Forseti Íslands ávarpaði fulltrúa borgaryf-
irvalda, þingmenn, starfsfólk ECAD í St. Pét-
ursborg, blaðamenn og stúdenta við Háskólann í
St. Pétursborg í tengslum við undirritunina og í
máli hans kom fram að þessi atriði virtust ein-
föld en þó svo áhrifarík í baráttunni gegn fíkni-
efnum. Það hefði sýnt sig að hræðsluáróður eins
og tíðkaðist fyrir 10–15 árum skilaði ekki þeim
árangri sem vænst hafði verið og forvarnir af
þessu tagi væru mun vænlegri.
Engin borg gæti unnið baráttuna ein, sam-
vinna þeirra væri nauðsynleg, og Íslendingar
gætu lagt sitt af mörkum með þessum vís-
indalega grunni. „Það má jafnvel segja sem svo
að Ísland hafi verið nokkurs konar tilraunastofa
og niðurstöður frá þeirri tilraunastofu geta aðrir
nú nýtt sér.“
Umfangsmikið forvarnaátak
í Pétursborg
Valentina Matvíenkó, borgarstjóri St. Péturs-
borgar, tók undir orð forsetans og sagði að
vissulega gætu Rússar þegið hjálp í baráttunni
við fíkniefnin. Í Rússlandi hefði áhersla verið
lögð á forvarnir og tekist hefði að draga nokkuð
úr fíkniefnaneyslu en alltaf mætti gera betur.
Pétursborg mun með þátttöku í verkefninu
hefja umfangsmikið forvarnaátak þar sem lögð
er áhersla á samvinnu borgaryfirvalda, íþrótta-
félaga og annarra frjálsra félagasamtaka, fjöl-
skyldna og skóla.
Í verkefninu felst samvinna borganna tíu á
sviði forvarna og stefnumótunar þar að lútandi.
Samráðsfundir verða haldnir og samanburð-
arrannsóknir gerðar, auk þess sem háskólar
borganna munu vinna saman. Íslensku rann-
sóknarniðurstöðurnar eru kynntar fyrir fleiri
þjóðum innan verkefnisins og hvatt er til hlið-
stæðra rannsókna á þessu sviði. Háskóli Íslands
og Háskólinn í Reykjavík taka þannig þátt á Ís-
landi.
Í verkefninu felst að þrjár samanburðarrann-
Einföld atriði
áhrifarík í bar
V
Forseti Íslands viðstaddur undirskrift
borgarstjóra St. Pétursborgar að for-
varnaverkefni ECAD gegn fíkniefnum
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
MANNRÉTTINDAFULLTRÚI Evr-
ópuráðsins mælir með því, að íslensk
stjórnvöld endurskoði núverandi að-
ferðir sem notaðar eru til að skipa
dómara í Hæstarétt til að tryggja bet-
ur sjálfstæði réttarins. Þetta kemur
fram í skýrslu, sem hann kynnti í gær.
Þá mælir mannréttindafulltrúinn
einnig með því, að íslensk stjórnvöld
afnemi 24 ára aldurstakmark, sem
sett hefur verið fyrir dvalarleyfi út-
lendinga á grundvelli hjónabands eða
sambúðar. Sendinefnd Evrópuráðsins
var hér á landi í sumar og heimsótti
m.a. fangelsið á Litla-Hrauni, búðir
fyrir flóttamenn, Keflavíkurflugvöll og
neyðarmóttöku fyrir fórnarlömb kyn-
ferðisofbeldis. Einnig hittu sendi-
nefndirnar fulltrúa íslenskra stjórn-
valda. Alls eru tillögur mannrétt-
indafulltrúans í 23 liðum.
Þar kemur meðal annars fram að 24
ára aldurstakmarkið skerði með
greinilegum hætti rétt útlendinga til
þess að sameinast fjölskyldum sínum
á Íslandi. Íslensk stjórnvöld hafi bent
á að fjölskyldumeðlimir útlendinga
sem hér búa fái oft dvalarleyfi á öðr-
um forsendum en þeirri að um hjóna-
band sé að ræða, svo sem vegna at-
vinnu eða skólagöngu.
Mannréttindafulltrúinn lýsir
ánægju með að 24 ára aldurstakmark-
ið hafi í raun ekki haft víðtækar af-
leiðingar hér á landi. Hægt sé hins
vegar að grípa til annarra og hnitmið-
aðri aðgerða í því skyni að koma í veg
fyrir nauðungarhjónabönd og mansal.
Því eigi íslensk stjórnvöld að afnema
aldurstakmarkið.
Umræða leitt til umbóta
á Norðurlöndum
Varðandi skipun dómara í Hæsta-
rétt segir í skýrslu mannréttinda-
fulltrúans, að mikil umræða hafi verið
á Norðurlöndunum undanfarinn ára-
tug um hvernig eigi að tryggja sjálf-
stæði dómstóla. Þessi umræða hafi
leitt til mikilla umbóta og þótt allar
norrænu ríkisstjórnirnar hafi form-
lega skipunarrétt hafi umbæturnar
verið í þá átt, að óháðar nefndir og
æðstu dómstólarnir sjálfir fjalli um
umsækjendur. Með þessum hætti fari
ríkisstjórnir ekki gegn áliti þessara
ráðgjafa þótt þær séu ekki bundnar af
því lagalega.
Fram kemur í skýrslunni, að ís-
lenska dómsmálaráðuneytið telji að
núverandi aðferðir við skipan hæsta-
réttardómara tryggi með fullnægjandi
hætti sjálfstæði
séu aðferðirnar
notaðar eru an
löndum. Það, að
ekki bundinn af
umsækjendur, e
yrði, sé alls ek
urlöndum.
Í skýrslunni k
nefndin taldi að
vel viðunandi. H
stjórnvöld hvött
fangar hafi aðga
í fangelsum og
að fangar hafi
fangelsum.
Þá eru stjórnv
þess að endursk
um gæsluvarðha
tryggja að aðein
ræðis þegar alge
Tryggi sta
mannrét
Fjallað er um
samtök og í ský
hvött til að try
þjónustu þeirra
með því að styð
samtök eða kom
Þá eru stjórnvö
hvort umboðsm
hafa vald til að
stóla og hvort e
boðsmanns barn
Mannréttindafulltrúi Evrópusambandsins birtir skýrsl
Aðferðir við skipun dóma
Hæstarétt verði endurskoð
Segir 24 ára
aldurstakmark
skerða rétt
útlendinga
BLESS, G-10?
Íslenzkir samningamenn sitja nú viðsamningaborðið á fundi Heimsvið-skiptastofnunarinnar (WTO) í
Hong Kong. Þar berjast þeir ekki sízt
fyrir tveimur markmiðum.
Annars vegar vill Ísland að viðskipti
með sjávarafurðir séu sem frjálsust og
niðurgreiðslur og ríkisstyrkir til sjávar-
útvegs sem minnstir. Í þessum efnum
tekur Ísland afstöðu með ríkjum, sem
kalla sig „vini fisksins“ og eru m.a.
Bandaríkin, Perú og Ástralía.
Hins vegar skipar Ísland sér í hóp
með ríkjunum, sem eru afturhaldssöm-
ust hvað varðar frelsi í viðskiptum með
landbúnaðarvörur. Þetta er G-10-hópur-
inn svokallaði, sem m.a. samanstendur
af Noregi, Sviss, Japan og Búlgaríu.
Þessi ríki vilja fara sem hægast í að
lækka tolla á landbúnaðarvörum og
draga sem minnst úr niðurgreiðslum og
ríkisstyrkjum. Þau tala gegn málflutn-
ingi t.d. Bandaríkjanna og Ástralíu í
þessum málaflokki.
Hvernig ætli þessi tvö markmið fari
saman?
Tveir hagfræðingar, þeir Tryggvi Þór
Herbertsson og Halldór Benjamín Þor-
bergsson, skrifuðu grein í Morgunblaðið
í gær, þar sem þeir hvöttu íslenzk stjórn-
völd til að segja skilið við G-10-hópinn og
afnema innflutningshöft og ríkisstyrki
til landbúnaðar. Rök greinarhöfunda eru
að Ísland myndi græða á slíku. Undir þá
skoðun getur Morgunblaðið tekið. Í gær
greindi Samkeppniseftirlitið t.d. frá nið-
urstöðum á rannsókn á matvörumark-
aðnum á Norðurlöndunum og í Evrópu-
sambandsríkjunum. Ein ástæða þess að
matvöruverð er 42% hærra hér á landi
en í ESB er höft á innflutningi landbún-
aðarafurða.
Tryggvi og Halldór færa rök fyrir því
að ekki myndi Ísland aðeins græða, eins
og öll önnur vestræn ríki, á að koma á
frjálsum viðskiptum með landbúnaðar-
afurðir. Hlutfallslega myndu hin fátæku
þróunarríki græða miklu meira á því að
Vesturlönd opnuðu þeim markaði sína.
Með því að fylgja þeim ríkjum, sem
draga lappirnar í WTO-viðræðunum um
frelsi í viðskiptum, tekur Ísland þátt í að
skaða hagsmuni þróunarríkjanna. Við
erum það vestræna ríki, sem leggur
einna minnst til beinnar þróunaraðstoð-
ar – sem greinarhöfundar vilja raunar
ekki gefa mikið fyrir; telja frjáls við-
skipti miklu vænlegri leið til að hjálpa
fátækum ríkjum til sjálfshjálpar. En í of-
análag gefum við svo þá mynd af sjálfum
okkur í hópi hinna ríkjanna 148 í WTO,
að við séum einna tregust til að hjálpa
þróunarríkjunum með því að stuðla að
auknu frelsi í viðskiptum. Ætli þetta
verði hjálplegt í baráttunni fyrir kjöri
Íslands til Öryggisráðs Sameinuðu þjóð-
anna?
Lykilatriði í grein þeirra Tryggva og
Halldórs er þetta: „… ef þessi greinar-
stúfur fjallaði um gildi frjálsra viðskipta
í verzlun, iðnaði og þjónustu myndu vel-
flestir taka umræðunni sem gefnum hag-
fræðilegum sannindum.“ En ríkisstjórn
Íslands, landsins sem hefur aukið frjáls
viðskipti á flestum sviðum undanfarin
ár, vill engu að síður fara sem allra hæg-
ast í að innleiða viðskiptafrelsi í land-
búnaði. Hvers vegna?
Hluta af skýringunni nefna þeir Hall-
dór og Tryggvi í grein sinni; samtök
landbúnaðarins eru einna bezt skipu-
lagði þrýstihópurinn í landinu. Þau eru
miklu betur skipulögð og hafa miklu
meiri pólitísk áhrif en samtök neytenda.
Þau njóta líka mun hærri ríkisstyrkja.
Svo má reyndar til sanns vegar færa
að landbúnaðurinn njóti ákveðinnar
sögulegrar sérstöðu sem hin gamla und-
irstöðuatvinnugrein landsins og að fara
verði hægt í að innleiða frelsi í greininni,
vilji menn varðveita tiltekna menningu
og búsetuhætti.
Það vill bara svo óheppilega til að
þetta eru líka hvort tveggja ástæður
þess að stjórnvöld í ríkjum, sem niður-
greiða sjávarútveg og leggja háa tolla á
sjávarafurðir, vilja ekki hlusta á Íslend-
inga þegar þeir tala fyrir frjálsum við-
skiptum með fisk. Samtök sjávarútvegs-
ins eru þar öflugur þrýstihópur og
atvinnugreinin er á opinberu framfæri af
„félags- og menningarlegum ástæðum“.
Er ekki kominn tími til að íslenzk
stjórnvöld hætti þessum tvískinnungi og
geri eins og hagfræðingarnir leggja til;
kveðji afturhaldið í G-10 og gerist sjálf-
um sér samkvæm í WTO-viðræðunum?
Við eigum heima í hópi ríkjanna, sem eru
frjálslynd í viðskiptamálum, ekki hjá aft-
urhaldinu.
YFIRTÖKUNEFND OG FL GROUP
Yfirtökunefnd Kauphallar Íslands ogfleiri aðila á fjármálamarkaði komst
í fyrradag að þeirri niðurstöðu að yfir-
tökuskylda hefði myndazt í FL Group hf.
og Baugi Group bæri að gera öðrum
hluthöfum yfirtökutilboð. Niðurstaða yf-
irtökunefndar byggist á því að Baugur
og Oddaflug ehf., sem samanlagt áttu
tæplega helming í félaginu, hafi átt með
sér samstarf um að ná yfirráðum í því.
Yfirtökunefnd er ekki opinber eftir-
litsnefnd. Forsenda þess að hún geti
þjónað því hlutverki sínu að fjalla um yf-
irtökuskyldu á hlutabréfamarkaðnum er
að fyrirtæki, sem í hlut eiga, fari að til-
mælum hennar. Það er út af fyrir sig já-
kvætt hversu skjótt Baugur Group og
Oddaflug, félag Hannesar Smárasonar
forstjóra FL Group, brugðust við. Fé-
lögin seldu hvort um sig 5% í FL Group í
gærmorgun og sameiginlegur eignar-
hlutur þeirra fór því niður fyrir þau 40%,
sem lög kveða á um að myndi yfirtöku-
skyldu. Í framhaldinu lýsti yfirtöku-
nefndin því yfir að skylda til að gera yf-
irtökutilboð væri ekki lengur fyrir
hendi.
Engu að síður vekur það spurningar,
hvernig félögin ákváðu að bregðast við.
Bæði seldu Landsbankanum bréf sín og
gerðu svokallaða afleiðusamninga, sem
fela í sér að hvort félag um sig ber áfram
fjárhagslega áhættu og nýtur fjárhags-
legs ávinnings af gengi bréfanna. Menn
hljóta að spyrja hvað þetta þýði. Þýðir
það að sala bréfanna sé í raun eins konar
málamyndagerningur? Félögin geta
auðvitað bent á að með þessu afsali þau
sér atkvæðisrétti í félaginu sem nemur
10% eignarhlut, og það þýði að þau geti
ekki ráðið kjöri meirihluta stjórnar. En
á móti má spyrja: Er líklegt að banki,
sem gerir slíkan samning, gangi gegn
hagsmunum félaganna, sem um ræðir,
við stjórnarkjör?
Gerningur af þessu tagi kann að vera í
samræmi við íslenzk lög, en væri hann í
samræmi við lög um verðbréfaviðskipti
og hlutafélög í nágrannalöndum okkar?
Er ekki full ástæða til að fá úr því skorið
og meta í framhaldinu hvort eðlilegt sé
að íslenzk lög séu með öðrum hætti?
Það vekur einnig athygli í þessu máli
að yfirtökunefnd tókst ekki, þrátt fyrir
ítrekaða eftirgrennslan, að fá nákvæman
lista um hluthafa í FL Group. Hvorki
vildu sumir bankanna upplýsa hverjir
hefðu gert við þá framvirka samninga,
né fékkst upplýst hverjir stæðu að baki
Arion-safnreikningi svokölluðum. Er
það eðlilegt að ekki sé hægt að fá grein-
argóðar upplýsingar um það hverjir eigi
eitt af stærstu fyrirtækjunum í Kauphöll
Íslands?