Morgunblaðið - 15.12.2005, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 2005 19
FRÉTTIR
Má spara
þér sporin?
„ÞAÐ hefur verið algjör stöðnun í
verslunarfrelsi með matvöru á Ís-
landi í mjög langan tíma og ég vil
hvetja stjórnvöld til að grípa til að-
gerða og láta verkin tala í því að
lækka hér álögur,“ sagði Finnur
Árnason, forstjóri Haga, um skýrsl-
una um matvörumarkaðinn.
Hann sagði að skýrlan staðfesti
málflutning þeirra undanfarin ár.
Annars vegar kosti búvaran allt of
mikið og hins vegar sé þessi sam-
þjöppun í matvöru ekkert einsdæmi
hér á Íslandi. Hún sé til dæmis meiri
í Svíþjóð en hér og allar Norð-
urlandaþjóðirnar séu á svipuðu róli
að því leyti.
„Það sem mér finnst kannski
vanta er að það er ekki bara mat-
varan sem er skattlögð hér úr hófi
heldur almenn matvara,“ sagði
Finnur.
Hann benti á að appelsínusafi
fengi á sig að minnsta kosti 66% op-
inberar álögur frá því hann kæmi
hér í höfn og þar til hann væri kom-
inn í hendur neytenda. Þar væri um
að ræða skatta, tolla og aðrar slíkar
opinberar álögur og engin álagning
væri þar tekin með.
Finnur bætti því við að síðan væru
ýmsar vörur sem spurning væri
hvort flokka ætti sem búvörur eða
ekki, eins og kjúklingar, en kjúk-
lingarækt væri í rauninni iðn-
aðarframleiðsla. Til dæmis hefði
verið skortur á kjúklingabringum
undanfarnar vikur og þær fengjust
ekki 2–3 daga í viku í ákveðnum
verslunum af þeim sökum. Þeir
fengju hins vegar ekki að kaupa þær
erlendis frá, því álögurnar á kjúk-
lingabringur væru 325% ef reynt
væri að flytja þær hingað til lands
erlendis frá.
Álagning ekki hærri
„Ég held því statt og stöðugt fram
að álagning í matvöruverslun á Ís-
landi er ekki hærri heldur en í okkar
nágrannalöndum,“ sagði Finnur að-
spurður hvort verðmismunur hér á
landi og í nágrannalöndunum í þess-
um efnum skýrðist að öllu leyti af
innflutningshöftum. „Verndartollar
og tæknilegar hindranir gera það að
verkum að matvara hér er dýrari
heldur en í okkar nágrannalöndum,“
bætti hann við.
Finnur benti á að 70% af inn-
kaupum matvöruverslunar hér væru
af innlendum aðilum, þ.e. annars
vegar búvörur og hins vegar ýmiss
konar mat- og iðnaðarvara fram-
leidd á Íslandi. Um 30% væru inn-
flutningur og um tveir þriðju hlutar
þar af eða um 20% af heildinni væru
keypt af heildsölum. Innan við 10%
væri eigin innflutningur þeirra í
gegnum Aðföng.
Finnur sagði aðspurður að al-
mennt talað hefði vöruúrval á Ís-
landi aukist verulega á und-
anförnum áratug. Að sjálfsögðu gæti
það verið að vöruúrval væri minna
hér en hann teldi að það væri fremur
í landbúnaðarvörum eins og osti,
kjötáleggjum og slíkum hlutum.
Vöruúrval væri tiltölulega gott til al-
þjóðlegrar matargerðar og til dæmis
væri töluvert meira hér af banda-
rískri vöru en í evrópskum versl-
unum.
Finnur bætti því við að umræða
um markaðshlutdeild Haga hefði
verið á villigötum og þessi skýrsla
nálgaðist raunveruleikann í þeim
efnum. Skýrslan væri almennt í
samræmi við málflutning þeirra og
þeir væru tilbúnir til þess að vinna af
heilindum að því að upplýsa um hvað
eina í þessum efnum því þeir hefðu
ekkert að fela og hefðu haldið því
fram að það væru utanaðkomandi
þættir sem yllu því að hér væri alltof
hátt verðlag á matvöru.
„Skýrslan staðfestir málflutn-
ing okkar undanfarin ár“
Eftir Hjálmar Jónsson
hjalmar@mbl.is
„MÉR finnst alveg tímabært að
samkeppnisyfirvöld skoði matvöru-
markaðinn og það sé komist til botns
í því hvernig hann virkar og að skoð-
að verði gagnrýnum huga hvort
þessi uppsetning sem er á honum
núna geti hreinlega staðist og sé eðli-
leg, þ.e.a.s. þessi yfirburðamarkaðs-
staða eins aðila“ sagði Sigurður Arn-
ar Sigurðsson, forstjóri Kaupáss,
aðspurður, um álit á skýrslu um mat-
vörumarkaðinn.
Sigurður sagði að sú niðurstaða
skýrslunnar að það sem skýrði meg-
inmuninn á matvælaverði milli landa
væru innflutningshöft á landbúnað-
arvörum kæmi ekki á óvart.
„Hins vegar kemur þarna fram
ótvírætt að sá aðili sem hefur mark-
aðsráðandi stöðu hér á íslenska
markaðnum, að hann er með óeðli-
lega stóran hlut af markaðnum,“
sagði Sigurður.
Hann sagði að vísu skæru Norð-
urlöndin sig dálítið úr hvað þetta
varðar miðað við önnur lönd, en hann
teldi þó að það væri alveg ljóst að
samkeppnisyfirvöld þyrftu að beita
sér mun meira í þessum efnum,
þ.e.a.s. skoða hvort það gæti verið
eðlilegt að einn aðili hefði slíka yf-
irburðamarkaðsstöðu, eins og Baug-
ur hefði.
Seldi undir kostnðarverði
Hann sagði að Baugur hefði stýrt
þessum markaði að verulegu leyti
þar til Kaupás hefði farið í herta
samkeppni með Krónuna og þá hefði
allur markaðurinn farið á stað.
„Það sem er hins vegar óeðlilegt í
því er það að þessi stóri markaðs-
ráðandi aðili bregst þannig við sam-
keppninni að selja vörur í stórum stíl
og skipulega undir kostnaðarverði.
Það hefur alla vega verið minn skiln-
ingur í þeim efnum að markaðsráð-
andi fyrirtæki væri bannað að selja
vörur undir kostnaðarverði. Ég held
að það sé full ástæða fyrir sam-
keppnisyfirvöld að skoða þennan
markað mun betur heldur en nokk-
urn tíma hefur verið gert og við
fögnum því bara,“ sagði Sigurður
ennfremur.
Hann sagði, er hann var spurður
hvort smærri aðilar ættu erfitt með
að komast inn markaðinn hér vegna
stórra innkaupafyrirtækja og hvort
hér væri minna vöruúrval af þeim
sökum, að hann teldi ekki að vöruúr-
val væri minna hér en víða erlendis.
Hins vegar væri það alveg rétt að
hér væru tvö stór innkaupafyrir-
tæki, Aðföng og Búr. Eitt af fyrstu
verkunum eftir að Norvik keypti
Kaupás hefði verið að segja upp
samstarfinu við Búr. Þeir vildu ráða
sínum innkaupum sjálfir, en Búr
hefði upphaflega verið innkaupa-
samband Kaupáss og Samkaupa.
Þeir hefðu ekki talið það þjóna sínum
hagsmunum að vera í samfloti þar
um og önnuðust nú sín innkaup sjálf-
ir.
„Hins vegar verður auðvitað að
hafa það í huga að þessi markaður er
lítill og þess vegna þarf kannski að
gera ennþá ríkari kröfu á samkeppn-
iyfirvöld að þau passi það að eitt fyr-
irtæki nái ekki slíkri yfirburðastöðu
á markaðnum eins og til dæmis
Baugur hefur haft. Við höfum fundið
það í samskiptum okkar við innlenda
framleiðendur og heildsala að þeir
beinlínis óttast viðbrögð frá þeim að-
ila,“ sagði Sigurður einnig.
Tímabært að samkeppn-
isyfirvöld skoði
matvörumarkaðinn
GUÐNI Ágústsson landbúnaðar-
ráðherra segist vera að fara yfir
skýrslu sem Samkeppniseftirlitið
kynnti í gær um matvælaverð og
segir Guðni að í henni sé í raun-
inni ekkert nýtt.
Skv. skýrslunni er verð á mat-
vörum í verslunum á Íslandi 42%
hærra en í löndum ESB. Þar segir
að innflutningshömlur á búvörum
virðist vera helsta ástæðan fyrir
þessu.
Guðni bendir á að rannsóknir
hafi sýnt að landbúnaðarvörur
sem framleiddar eru á Íslandi, séu
hlutfallslega ekkert dýrari en aðr-
ar vörur. „Þær eru heldur ekkert
dýrari en innfluttar landbúnaðar-
vörur sem eru hlutfallslega dýrari
hér en t.d. í Danmörku og öðrum
nálægum löndum. Íslenska land-
búnaðarvaran sem framleidd er
hér hefur því ekkert verið að
skera sig úr í þessum efnum,“
segir hann.
Mismunandi virðis-
aukaskattur og þrjár
verslunarkeðjur
Guðni segir að sér virðist m.a.
að mismunandi álagning virðis-
aukaskatts í samanburðarlöndun-
um hafi áhrif á niðurstöður skýrsl-
unnar. „Hér er hann 14% en til
samanburðar er hann t.d. 7% á
matvöru í Þýskalandi. Svo sýnist
mér að samkeppnin ráði kannski
meiru en annað. Hér ráða þrjár
verslunarkeðjur 82% af matvæla-
markaðinum, og tvær eru lang-
stærstar. Þetta er því eitthvað
sem við þurfum líka að hugleiða.“
Guðni bætir við að svo virðist
sem vörur og ýmis þjónusta hér á
landi sé eitthvað dýrari en annars
staðar „en það er kannski að hluta
til vegna þess að við erum velmeg-
unarþjóð, gerum miklar kröfur og
borgum góð laun. Landbúnaður-
inn hefur ekkert skorið sig úr í
þessum efnum“.
Innlendar landbúnaðar-
vörur ekki dýrari