Fréttablaðið - 06.09.2003, Blaðsíða 16

Sunnudaginn 14. septemberganga frændur vorir Svíar að
kjörborðinu til að greiða atkvæði
um hvort sænska þjóðin skuli
leggja niður sinn gamla gjaldmið-
il, krónuna, og taka í staðinn upp
hina nýju Evrópusambandsmynt,
evruna.
Svíum þykir vænt um gamlar
hefðir og eru hikandi gagnvart
hinni nýju mynt, að því er skoð-
anakannanir að undanförnu benda
til. Almennt er búist við því að
meirihluti kjósenda hafni aðild að
evrópska myntbandalaginu og láti
einfalda aðild að Evrópusamband-
inu duga í bili, og Svíar haldi
áfram að reikna í krónum og aur-
um.
Sænska stjórnin, með Göran
Persson í fararbroddi, hefur hvatt
mjög til þess að evran verði tekin
upp, en meirihluti þjóðarinnar
hefur verið tregur til að láta sann-
færast af röksemdum evrusinna.
Rökræðan um evruna hefur þó
verið mjög fróðleg. Finnar, næstu
nágrannar Svía, búa að reynslu á
þessu sviði, því þar í landi hefur
evran verið tekin upp, og hefur
því mjög verið litið til Finna í rök-
ræðunni.
Athyglisvert er að skoða helstu
röksemdir sem fram hafa komið –
með og móti – í aðdraganda þess-
ara kosninga í Svíþjóð.
thrainn@frettabladid.is
16 6. september 2003 LAUGARDAGUR
Á sunnudaginn eftir viku ganga Svíar til atkvæða um hvort þeir vilji gerast aðilar
að myntbandalagi Evrópu og taka upp evruna sem gjaldmiðil. Rökræðan stig-
magnast með degi hverjum.
Svíar meta kosti
og galla Evrunnar
Reynsla Finna
Fylgjendur segja: Finnar hafa
hagnast á evrunni. Finnar eru
ánægðir með nýja gjaldmiðilinn
sinn. Finnskt efnahagskerfi lík-
ist hinu sænska og þar hefur
hagvöxtur verið meiri en í Sví-
þjóð síðan evran var tekin upp.
Andvígir segja: Dregið hefur úr
hagvexti í Finnlandi síðan evr-
an var tekin upp og atvinnu-
leysi þar er áberandi meira en í
Svíþjóð.
Lýðræðið og sjálfstæðið
Andvígir segja: Evran er ólýð-
ræðisleg. Möguleikar á því að
hafa áhrif í myntbandalaginu
eru litlir úr því að gengis-
ákvarðanir eru teknar af evr-
ópskum seðlabankastjórum í
Frankfurt sem við höfum ekk-
ert yfir að segja. Myntbanda-
lagið stingur í stúf við þá
grundvallarhugmynd Evrópu-
sambandsins að allar ákvarðan-
ir skuli taka eins nálægt borg-
urunum og mögulegt er.
Fylgjendur segja: Seðlabanka-
stjórarnir okkar eru líka sjálf-
stæðir. Venjulegur Svíi hefur
jafn lítið yfir sænsku seðla-
bankastjórunum að segja og
bankastjórunum í Frankfurt.
En ef við tökum þátt í mynt-
bandalaginu geta spákaupmenn
ekki lengur hagnast á því að
spila á gengi sænsku krónunn-
ar.
Ný og breytt Evrópa
Fylgjendur segja: Það verður
einfaldara að búa og ferðast í
Evrópu. Maður losnar við að
kaupa og selja mismunandi
gjaldmiðla og það verður auð-
veldara að bera saman lífskjör í
hinum ýmsu Evrópulöndum.
Andvígir segja: En miðstýring
eykst og skriffinnskan sömu-
leiðis. Það litla hagræði að vera
laus við að skipta gjaldmiðlum
er ekki sambærilegt við þá
auknu miðstýringu og skrif-
finnsku sem mun fylgja mynt-
bandalaginu.
Áhrif á verðlag
Andvígir segja: Evran leiðir til
verðhækkana. Í öllum löndum
sem hafa tekið upp evruna hef-
ur verðlag hækkað. Neytenda-
samtök í Grikklandi og Ítalíu
segja að verðhækkanir hafi ver-
ið á bilinu 20 til 30%.
Fylgjendur segja: Nei, það er of
mikið gert úr þessum verð-
hækkunum. Margar óháðar
kannanir sýna að verðlag hækk-
aði um 0,1 til 0,2% þar sem evr-
an var tekin upp. Til lengri tíma
litið mun evran halda verðlagi
niðri.
Áhrif á vaxtastig
Fylgjendur segja: Heimilin
munu hagnast á því að vaxta-
byrðin lækkar. Meðan við höld-
um í jafn veikburða gjaldmiðil
og sænska krónan er þurfum
við að greiða „áhættugjald“ í
formi hærri vaxta.
Andvígir segja: Háir vextir í
Svíþjóð stafa af því að efna-
hagsástandið hér er betra en
annars staðar. Í Svíþjóð hafa
vextir stundum verið lægri en á
meginlandi Evrópu. Þess vegna
er ekkert hægt að fullyrða um
hver vaxtaþróunin verður. Hún
mun haldast í hendur við efna-
hagsástandið.
Seðlabanki Evrópusam-
bandsins
Andvígir segja: Seðlabanki Evr-
ópusambandsins mun ekki taka
tillit til Svíþjóðar. Sameiginleg
vaxtastefna hentar ekki mis-
munandi þjóðfélögum. Núna
eru vextir of lágir á Írlandi og
of háir í Þýskalandi, en seðla-
bankarnir í þessum löndum
hafa ekki umráðarétt yfir vöxt-
um sem henta efnahagslífinu.
Fylgjendur segja: Við erum
samt háð Seðlabanka Evrópu,
bara með hærri vexti. Voldugur
sameiginlegur gjaldmiðill eyk-
ur möguleikana á hagvexti í
Evrópu og skapar fleiri störf.
Sænski seðlabankinn getur ekki
rekið sjálfstæða efnahagspóli-
tík heldur fylgir í kjölfar Seðla-
banka Evrópu – bara með hærri
vexti.
Efnahagsleg staða
Svíþjóðar
Andvígir segja: Ástandið er
betra í Svíþjóð en hinum Evr-
ópulöndunum. Í Svíþjóð er
meiri hagvöxtur, lægri verð-
bólga og minna atvinnuleysi en
annars staðar.
Fylgjendur segja: En í evru-
landinu, Finnlandi, er ástandið
ennþá betra. Grannar okkar í
Finnlandi tóku upp evruna og
þar er hagvöxtur meiri en hér.
Innan Evrópusambandsins er
Svíþjóð komin í tólfta sæti efna-
hagslega.
Peningamálastefnan
Andvígir segja: Maður á ekki að
segja skilið við peningamála-
stefnu sem hefur sannað gildi
sitt. Fljótandi gengi hefur nýst
Svíþjóð vel og valdið því að
hægt hefur verið að halda at-
vinnuleysi niðri.
Fylgjendur segja: Fljótandi
gengi sænsku krónunnar hefur
gert okkur fátækari. Það er
ekki fljótandi gengi að þakka að
hægt hefur verið að halda at-
vinnuleysi í skefjum.
Nokkur rök
með og á móti
GÖRAN PERSSON
Forsætisráðherra Svíþjóðar hefur hvatt mjög til þess að Svíar taki upp evruna.
JÁ-MENN MEÐ BLÖÐRUR
Þótt þeir séu kátir á þessari mynd er almennt búist við því að Svíar hafni aðild að
myntbandalaginu.