Fréttablaðið - 07.12.2003, Blaðsíða 16

16 7. desember 2003 SUNNUDAGUR
V
ið
sk
ip
ta
fr
ét
ti
r
á
su
nn
ud
eg
i
VIÐSKIPTI Í KAUPHÖLL ÍSLANDS
*Gengi bréfa
síðustu sjö daga
12,0%
-2,4%
-6,7%
-7,8%
10,2%
5,5%
15
12
9
6
3
0
-3
Mesta
hækkun
(%)*
*Gengi bréfa
síðustu sjö daga
6
3
0
-3
-6
-9
-12
Mesta
lækkun
(%)*
Mesta velta
1.12 2.12 3.12 4.12 5.12 1.12 2.12 3.12 4.12 5.12
Nýherji
Tryggingamiðstöðin
Líf
Fyrirtæki Velta síðustu sjö daga
Íslandsbanki 5.505 milljónir
Pharmaco 2.591 milljónir
Opin kerfi 1.093 milljónir
Fasteignalán
• Ertu að huga að húsnæðis- eða sumarbústaðarkaupum?
• Viltu minnka greiðslubyrði þína af núverandi lánum?
• Viltu byggja eða breyta heima fyrir?
... eða bara nánast hvað sem er
• Allt að 80% veðhlutfall
• 50% afsláttur af lántökugjaldi*
• 50% afsláttur af greiðslumati*
• Allt að 30 ára lán
• þú færð ókeypis verðmat fasteignar*
ATH. Útlán eru háð útlánareglum SPH
*tilboð gildir til 01.12.2003
ar
gu
s
–
0
3-
04
85
Pharmaco
Líftæknisjóðurinn
Bakkavör
Það þarf sterk bein til að þolagóða daga. Þessi fullyrðing á
ekki bara við um fólk flest, heldur
ekki síður þegar þjóðarbúskapur-
inn er skoðaður. Íslendingar hafa
ekki alltaf haft stjórn á kæti sinni
á hagvaxtartímum. Timburmenn
síðustu veislu efnahagslífsins
voru ekki eins slæmir og margir
bjuggust við. Nú er verið að bjóða
í nýtt partí. Hlutverk Seðlabank-
ans er að tryggja að veislugestir
gæti hófs, ekki vegna þess að ölv-
un vaxtarins sé slæm í sjálfu sér,
heldur fremur að tryggja að heils-
an sé sæmileg daginn eftir veisl-
una. Við upphaf nýs hagvaxtar-
skeiðs beinast sjónir manna að
peningastjórn Seðlabankans.
Fjármálafyriræki hafa að undan-
förnu dregið athyglina að bankan-
um; efnahagsspá hans og hvenær
og hvernig bankinn muni bregð-
ast við þróun efnahagsmála.
Breytingar hafa orðið á efnahags-
umhverfinu frá síðustu efnahags-
uppsveiflu. „ Í fyrsta lagi er geng-
ið fljótandi nú og bankinn hefur
verðbólgumarkmið að leiðarljósi í
stað gengismarkmiðs áður,“ segir
Már Guðmundsson, aðalhagfræð-
ingur Seðlabanka Íslands. „Í öðru
lagi er bankakerfið nú að fullu
einkavætt. Þá má hafa vonir um
að menn fari varlegar í útlánum
en síðast þar sem reynslan af út-
lánatöpum fyrri útlánaþenslu sé
mönnum enn í fersku minni. Það
má hins vegar sjá merki nú þegar
um aukna samkeppni bankanna
nú sem bjóða einkum fyrirtækj-
um lán á góðum kjörum og útlána-
þensla er hafinn. Það er því viss
hætta á að þeir fari ekki nægilega
varlega.“ Már segir bankakerfið
einnig alþjóðavæddara og að hluti
útlánaaukningar sé til erlendra
aðila sem ekki hafi þensluáhrif
hér. Þó megi greina byrjun á
aukningu innlendra lána, einkum
til fyrirtækja.
Svigrúm fyrir skuldir
Skuldir íslenskra heimila eru
hins vegar miklar og margir hafa
bent á að þær séu takmarkandi
fyrir þenslu komandi ára. „Það er
mjög mikil óvissa um hvar þau
takmörk liggja,“ segir Már og
bendir á að slíkar skuldir séu
hærri sem hlutfall af ráðstöfunar-
tekjum, bæði í Hollandi og Dan-
mörku. „Í ljósi þess að þetta eru
löng lán og sum hagstæð svo sem
námslán og hluti íbúðalána, þá
getur verið borð fyrir báru. Ég
mundi ekki vera of viss um að þau
geti ekki aukist nokkuð enn.“
Hækkun hámarkslána til íbúðar-
kaupa og 90% lánin svokölluðu
hafa áhrif á þennan þátt. Már seg-
ir hækkun hámarkslána skipta
meira máli. „Ef af verður veru-
legri hækkun hámarkslána, þá
getur það haft umtalsverð þenslu-
áhrif.“ Hlutverk Seðlabankans
var til skamms tíma að verja vik-
mörk krónunnar; að tryggja að
gengi hennar færi hvorki upp né
niður fyrir tiltekin mörk. Þetta
breyttist þegar bankinn tók upp
verðbólgumarkmið. „Við höfum
engin sérstök markmið hvað varð-
ar gengi krónunnar. Við getum
gripið inn í gjaldeyrismarkaðinn
ef við teljum gengið ógna annað-
hvort verðstöðugleika eða stöðug-
leika fjármálakerfisins. Þar sem
sýnt hefur verið fram á að slíkt
hefur lítil áhrif, nema til skamms
tíma, þá munum við nota það spar-
lega. Gengi krónunnar er hins
vegar einn af lykilþáttunum í
verðbólguferlinu sjálfu. Það er
nokkuð ljóst að verðbólga hér fer
ekki úr böndunum, nema annað-
hvort gengi krónunnar lækki eða
að það verði launahækkanir um-
fram framleiðsluaukningu.“ Már
segir mikilvægt að tryggja það á
næstu þremur árum að innlend
eftirspurn verði ekki of mikil. „Að
hagkerfið fari ekki í ofhitnun eða
ofþenslu. Að þessu þarf, og er far-
ið, að huga. Þetta þarf að gerast
með þeim hætti að það skaði
atvinnulífið sem minnst. Við höf-
um sagt að því meira sem gert er
í ríkisfjármálum, því betra, þar
sem það dragi bæði úr hækkun
vaxta og gengis sem ella yrði.“
Of bjartsýn í vor
Nýjustu tölur um viðskipta-
halla voru nokkru hærri en flest-
ir gerðu ráð fyrir. Einkum kom
mönnum á óvart hallinn á þjón-
ustuþáttum. „Það bendir flest til
þess að hallinn verði a.m.k. 4 til
4,5% af landsframleiðslu. Við
gerðum ráð fyrir 3,5% halla.“
Már segir einkaneysluna á vor-
mánuðum hafa vaxið meira en
menn bjuggust við. „Það mátti
merkja aukna bjartsýni í vænt-
ingavísitölu Gallups sem náði há-
marki á þessum tíma. Hvort sem
það var vegna kosninganna eða
einhvers annars. Ég held að þarna
höfum við verið að fara fram úr
okkur. Þrátt fyrir stóriðjufram-
kvæmdir fyrir austan, þá er ekki
þar með sagt að hér verði einhver
gósentíð. Hún er heldur ekkert
komin.“ Hann segir þjóðarút-
gjöldin farin sterklega af stað, en
hagvöxturinn ekki í sama mæli.
„Við erum að sjá vísbendingar úr
innflutningi að vöxturinn í einka-
neyslunni gæti verið farinn að
minnka á allra seinustu mánuð-
UNDIRBÚNINGUR GÓÐÆRIS
Már Guðmundsson, aðalhagfræðingur Seðlabankans, segir áhyggjur bankans mestar fyrir árið 2006. Reynslan sýni að hættan sé mest á
ofhitnun hagkerfisins á toppi hagsveiflunnar og í byrjun hjöðnunar hennar.
Við höfum engin sér-
stök markmið hvað
varðar gengi krónunnar. Við
getum gripið inn í gjaldeyr-
ismarkaðinn ef við teljum
gengið ógna annaðhvort
verðstöðugleika eða stöðug-
leika fjármálakerfisins.
,,
VERÐBÓLGUMARKMIÐIN
Stefnt er að því að verðbólgan verði að jafnaði sem næst verðbólgumarkmiðinu. Víki hún meira en 1% í hvora átt ber Seðlabankanum
að gera ríkisstjórninni opinberlega grein fyrir ástæðum þess og leiðum til úrbóta. Fyrst um sinn voru efri þolmörkin þó höfð víðari, eða
3% til ársloka 2001 (sem samsvarar 6% verðbólgu) og 2% til ársloka 2002 (sem samsvarar 4% verðbólgu).
Gósentíðin er ekki komin
Íslendingar eru á leið inn í nýtt hagvaxtarskeið. Við höfum ekki alltaf hagað okkur skynsamlega á
slíkum tímum. Augu manna beinast að Seðlabankanum sem stendur vörð og fylgist með
hitamæli efnahagslífsins og gætir þess að ekki sjóði upp úr potti uppsveiflunnar.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA