Fréttablaðið - 08.06.2004, Blaðsíða 18

Þeim var ek verst
Í Ritinu, tímariti Hugvísindastofnunar, sem
nýkomið er út, ræðir Pétur Knútsson, lekt-
or í ensku, um hin frægu orð Guðrúnar
Ósvífursdóttur í Laxdælu: „Þeim var ek
verst, er ek unna mest“. Sýnir hann fram á
að orðin eiga sér samsvörun í írsku kvæði
sem er frá 9. öld eða eldra: an ro carus ro
cráidius (þann sem ég hef elskað hef ég
kvalið). „Hér fer ekkert á milli mála: í stað
þess að svara [Bolla] syni
sínum [hverjum hún hafi
unnað mest] vitnar Guð-
rún í írskt kvæði,“ skrifar
Pétur og telur þetta til
marks um sterk tengsl við
írska menningu á Vest-
urlandi á fyrsta
skeiði Íslands-
byggðar.
Aðstöðumunur
Annars vekur Ritið, svo áhugavert tímarit
sem það er, umhugsun um aðstöðumun
sem er á milli útgefenda menningartíma-
rita á frjálsum markaði og hinna sem gefa
rit sín út í skjóli ríkisins og með fjárveiting-
um þaðan. Ritið er ekki eina tímaritið, sem
háskólamenn gefa út „á kostnað skatt-
borgaranna“, eins og það er stundum kall-
að. Margar deildir háskólans standa
að svipaðri útgáfu. Oft eru þetta litrík
og ríkuleg myndskreytt tímarit um
þröng svið. Og því miður ekki víst að
lesendur séu margir. Aðra sögu er
t.d. að segja af Tímariti Máls og
menningar sem endurreist var
fyrir skömmu af einkaaðila, Bók-
menntafélagi Máls og menn-
ingar, og ritstýrt er af Silju Að-
alsteinsdóttur. Til að halda
TMM úti þarf yfir 500 kaupendur og aug-
lýsingar. Sagt er að útgáfan sé réttu megin
við strikið um þessar mundir en ekki er
langt síðan fyrri útgefendur hættu henni
og sögðu ekki væri fjárhagslegur grund-
völlur fyrir þessari menningarstarfsemi.
Aftur synjun?
Varla verður forseti Íslands ánægður ef
hugmynd ráðherra um 75% lágmarks-
þátttöku verður í nýju kosningalögunum
sem setja á vegna fyrirhugaðrar þjóðar-
atkvæðagreiðslu um fjölmiðlalögin.
Og eins gott fyrir ráðherrana að
styggja forsetann ekki; hann getur
ekkert síður synjað þeim lögum
staðfestingar en fjölmiðlalögun-
um og sent þau til þjóðarat-
kvæðagreiðslu. En þá fyrst yrði
tilveran verulega flókin.
Síðasta vika var sannarlega við-
burðarík í stjórnmálunum þegar
forseti lýðveldisins ákvað að nota
þá heimild sem embættinu er
veitt í 26. grein stjórnarskrárinn-
ar í fyrsta sinn. Sagan mun dæma
hvort ákvörðun forsetans var
skynsamleg eða ekki, svo sem er
um aðrar stórar ákvarðanir sem
teknar eru. Þar með voru vond lög
sem hafði verið þjösnað í gegnum
þingið sett í hendur þjóðarinnar,
sem mun kveða upp sinn dóm..
Mér finnst einkennilegt að það
þótti frétt að forsætisráðherrann
ætlar að hefja undirbúning að
þjóðaratkvæðagreiðslunni. For-
sætisráðherrann verður nefni-
lega að hlýða lögunum eins og
annað fólk, þó honum finnist þau
bæði ljót og leiðinleg. Hvað þá
stjórnarskránni sem er ramminn
sem öll önnur lög verða að rúmast
innan og má kannski segja að sé
til þess að vernda borgaranna fyr-
ir ofríki valdhafanna. Á grund-
velli hennar sóttu örykjar rétt
sinn, var ósanngjarnt að vona að
ríkisstjórnin lærði eitthvað af
því?
Lögin umdeildu eru stutt, segir
Davíð. Það er stjórnarskráin líka
þess vegna er ekki mikill vandi að
kanna að þar stendur skýrum
stöfum að forsetinn hafi vald til
að neita lögum staðfestingar og ef
hann geri það skuli „svo fljótt
sem kostur er“ bera þau undir at-
kvæði þjóðarinnar. Maður þarf
ekki lestrarkennslu úr lagadeild
til að lesa það, áttaárabekkjar-
kunnáttan nægir til þess. For-
menn stjórnarflokkanna kvarta
yfir því að forsetinn hafi tilkynnt
ákvörðun sína á blaðamanna-
fundi. Er önnur aðferð betri til að
tilkynna hana þjóðinni? Þeir vilja
að hann hefði sagt frá ákvörðun-
inni á ríkisráðsfundi (eru það ekki
fundir sem forsætisráðherra boð-
ar til, þegar honum hentar að
ergja forsetann, þannig virtist
það a.m.k. vera fyrr í vetur). Ég
velti því fyrir mér hvort þetta sé
enn einn vitnisburðurinn um að
mennirnir séu alveg búnir að
missa sjónar á því „hvurs er hvað
og hvað er hvurs“ í stjórnskipun-
inni. Í ríkisráði sitja forseti og
ríkisstjórn. Ríkisstjórnin fer með
framkvæmdavaldið. Alþingi set-
ur lögin og forseti staðfestir þau
(eða synjar – nú orðið) – það er
löggjafarvaldið. Svo fara dóm-
stólarnir með dómsvaldið og þar
er Hæstiréttur æðstur. Þrískipt-
ing valdsins: löggjafarvald, fram-
kvæmdavald, dómsvald – grund-
völlur stjórnskipunarinnar, alltaf
verið að reyna að vernda borgar-
ana fyrir óprúttnum valdhöfum.
Virðist því rökréttast að forsetinn
tilkynni þinginu að hann hyggist
ekki samþykkja lögin og í fjar-
veru þess þjóðinni. Enda var ekki
verið að vísa málinu til ríkis-
stjórnannar, það gerist þegar lög
eru samþykkt, í þetta sinn var
lögunum synjað og þeim vísað til
þjóðarinnar. Það hlýtur að skipta
höfuðmáli að menn átti sig á því
starfsumhverfi sem þeir starfa og
búa í, það þurfum við venjulegt
fólk að gera alla daga.
Tvíeykið, formenn stjórnar-
flokkanna, er líka ákaflega reitt
yfir því að forsetinn skuli ekki
hafa ráðfært sig við þá áður en
hann tók ákvörðun. Er mönnunum
alvara ? Þeim, sem ákváðu að
Íslendingar væru aðilar að stríðs-
yfirlýsingu á hendur Írak án þess
að bera það undir kóng eða prest.
Þeir geta talað sig hása um að
eftir þann ósóma hafi þeir verið
endurkosnir, það sýnir enn og aft-
ur að þeir eru algjörlega blindir.
Er verið að gera því skóna að
þjóðin hafi samþykkt samstöðuna
með Bush í kosningunum fyrir ári
síðan? Það er þessi yfirgengilega
framkoma og lítilsvirðing fyrir
fólki og skoðunum þess sem er að
setja hér allt á annan endann.
Daginn áður en forsetinn boð-
aði til fréttamannafundarins á
Bessastöðum birtist skoðana-
könnun frá Gallup. Í stuttu máli:
stjórnarflokkarnir tapa fylgi,
Sjáfstæðisflokkurinn þó meira,
og fylgið við ríkisstjórnina hryn-
ur enn meira. Viðbrögð þing-
flokksformanns Sjálfstæðis-
flokksins við þessum tíðindum
var, að þetta væri e.t.v. ekki
skrítið miðað við þær árásir sem
flokkurinn hefði orðið fyrir að
undanförnu. Ég er þannig innrétt-
uð að ég get ekki samþykkt að
andstaða við og gagnrýni á stjórn-
málamenn og athafnir þeirra séu
árásir. Hver veldur sem á heldur.
Ef stjórnmálmenn bera og þröng-
va fram vondum frumvörpum þá
verður gagnrýnin mikil og hávær,
en hún er ekki árás. Stjórnmál-
menn sem líta þannig á eiga ann-
aðhvort að fá sér aðra vinnu eða
fara í endurhæfingu. ■
F ylgi Sjálfstæðisflokksins hefur aukist aftur eftir óvenjudjúpalægð í maímánuði. Þetta er helsta niðurstaða skoðanakönnun-ar Fréttablaðsins um fylgi flokkanna nú í júníbyrjun. Hinn
stjórnarflokkurinn er hins vegar kominn í verulega vond mál. Fylgi
Framsóknar mælist aðeins rúm 8 prósent. Það eru þrír flokkar með
meiri fylgi en Framsókn, aðeins Frjálslyndir njóta minni stuðnings
meðal þjóðarinnar. Og þótt fylgi við ríkisstjórnina sé meira nú en í
maí er það enn lítið. Aðeins 40 prósent segjast styðja ríkisstjórnina.
Það er ívið minna en samanlagt fylgi stjórnarflokkanna. Fylgi þeirra
samkvæmt þessari könnun myndi skila stjórnarflokkunum 27 þing-
mönnum – Sjáfstæðisflokkur missti tvo og Framsókn fimm.
Í dag eru 100 dagar þar til Halldór Ásgrímsson tekur við forsæt-
isráðherraembættinu samkvæmt samkomulagi hans við Davíð
Oddsson. Hundrað fyrstu dagarnir í embætti eru stundum kallaðir
hveitibrauðsdagar. Þá nýtur nýliðinn velvildar til að sanna sig í
starfi. Að þessum dögum liðnum tekur alvaran við. Ég veit ekki til
þess að síðustu hundrað dagarnir fram að embættistöku eigi sér ein-
hverja nafngift. Halldór þarf hins vegar að nýta þá vel ef ráðuneyti
hans á ekki að verða það ráðuneyti sögunnar sem nýtur minnsta
stuðnings meðal þjóðarinnar í upphafi ferils síns. Hann verður að
mynda nýja sátt við þjóðina og eyða þeirri úlfúð sem ríkisstjórnin
hefur skapað meðal þjóðarinnar á undanförnum vikum og mánuðum.
Þetta er erfitt verk fyrir Halldór. Kannanir Fréttablaðsins ná ekki
nógu langt aftur í tímann til að bera stöðuna nú saman við upphaf síð-
asta kjörtímabils. En ef bornar eru saman Gallup-kannanir nýliðins
maímánaðar við maí árið 2000 er munurinn á fylgi ríkisstjórnarinn-
ar og stjórnarflokkanna sláandi. Fyrir réttum fjórum árum sögðust
63 prósent þjóðarinnar styðja stjórnina en aðeins 40 prósent nú.
Samanlagt fylgi stjórnarflokkanna var þá 59 prósent en er 43 pró-
sent nú. Staða ríkisstjórnarinnar í dag er því allt önnur en þegar eitt
ár var liðið af síðasta kjörtímabili. Þá hafði ríkisstjórnin byr í seglin
en nú blæs hraustlega á móti.
Það sem verður líklega erfiðast fyrir Halldór er að temja sér – og
öðrum ráðherrum – ný vinnubrögð og aukna hógværð. Ekki aðeins
sökum þess að eldri vinnubrögð hafa uppskorið mikla andstöðu held-
ur ekki síður vegna þess að ríkisstjórn sem nýtur takmarkaðs fylgis
meðal þjóðarinnar getur ekki leyft sér það sama og stjórn sem nýtur
mikils trausts. Það getur reynst Halldóri erfitt að fá ráðherrana til að
skipta um gír og sætta sig við stöðuna. Til þess þurfa þeir að búa yfir
nokkurri auðmýkt, sem sjaldnast dafnar við langsetur á valdastólum.
En þótt verk Halldórs geti verið erfitt er það ekki síður mikil-
vægt. Það er mikið álag fyrir samfélagið þegar ríkisstjórn fær
meirihluta almennings á móti sér og stendur í nánast látlausum
ófriði gagnvart þjóðinni. Ef stjórnin neitar að gefa eftir og ætlar
þjóðinni að gera það er hætt við að hér aukist enn átök og fyrsta
ráðuneyti Halldórs Ásgrímssonar komi litlu í verk. ■
8. júní 2004 ÞRIÐJUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Sjálfstæðisflokkurinn braggast en andstaðan enn
mikil við ríkisstjórnina.
Erfiðir 100 dagar
fyrir Halldór
ORÐRÉTT
Viðhafnarrammar Moggans
Af þessu tilefni er rétt að upp-
lýsa, að þegar höfundar senda
Morgunblaðinu greinar, sem eru
mjög stuttar eða innan hæfilegra
lengdarmarka, og óska eftir því
að þær séu birtar í ramma án
myndar er orðið við þeim óskum
hver sem í hlut á.
Staksteinar vegna gagnrýni
Hróbjarts Jónatanssonar hrl. á það
að Morgunblaðið noti sérstakan við-
hafnarramma utan um aðsendan boð-
skap sem ritstjórn blaðsins þyki bera
hæst að inntaki og orðgildi.
Morgunblaðið 7. júní.
Vestfirska blóðið
Móðir mín sem sat hjá okkur
klökknaði af stolti og tautaði
eitthvað á þá leið að forseti vor
væri ekki Dýrfirðingur fyrir ekki
neitt. „Þeim er ekki fisjað sam-
an Vestfirðingunum,“ sagði hún
og á henni mátti heyra að þessa
mikilvægu ákvörðun hefði hann
ekki tekið nema einmitt vegna
hans vestfirska blóðs í æðum.
Bergljót Davíðsdóttir og fjölskylda
horfðu á Ólaf Ragnar Grímsson til-
kynna um synjun fjölmiðlalaganna í
sjónvarpinu.
DV 7. maí.
Góð spurning
Úr því fjölmiðlafrumvarpið er
liður í baráttu þjóðarinnar fyrir
því að eiga Ísland og andstaðan
við það stuðningur við viðskipta-
blokkirnar, hvar eigum við þá að
vera, sem viljum betra fjölmiðla-
frumvarp og líka að þjóðin eigi
landið?
Birgir Guðmundsson blaðamaður.
Morgunblaðið 7. júní.
Capo og Consiglione
Við þekkjum bulluskap og reiði-
köst Capos, sem hringir með
hótunum í embættismenn og
leggur embætti þeirra niður til
að ná sínu fram. Við höfum
fylgst með, hvernig Consiglione
hefur breyst í stríðsmála-
ráðherra á gæsagangi með
tindátum á flugvelli kristna
hernámsliðsins í Kabúl í
Afganistan.
Jónas Kristjánsson.
DV 7. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Staða ríkisstjórnarinnar í dag er því allt önnur en
þegar eitt ár var liðið af síðasta kjörtímabili. Þá
hafði ríkisstjórnin byr í seglin en nú blæs hraustlega á móti.
,,
Fjölmenning ehf. auglýsir:
ÍSLENSKA FYRIR ÚTLENDINGA.
Morguntímar, 30 tíma hraðnámskeið.
Kennt verður í Kvennagarði, Laugavegi 59, 4.hæð. klukkan
9.30 - 12.00 alla virka daga. Námskeiðið hefst mánudag-
inn 14. júní og lýkur 28. júní.
ÍSLENSKA FYRIR ÚTLENDINGA.
Síðdegistímar, 30 tíma hraðnámskeið.
Kennt verður í Kvennagarði, Laugavegi 59, 4. hæð.
Kennt verður á mánudögum, þriðjudögum,
miðvikudögum og fimmtudögum, klukkan 17.30 - 19.45.
Námskeiðið hefst mánudaginn 14. júní
og því lýkur miðvikudaginn 30. júní.
Nánari upplýsingar og innritun í síma 511 1319
eða á helga@fjolmenning.is
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75
06 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Rétt að málum staðið
Í DAG
LAGASYNJUN
FOSETANS
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Tvíeykið, formenn
stjórnarflokkanna, er
líka ákaflega reitt yfir því að
forsetinn skuli ekki hafa
ráðfært sig við þá áður en
hann tók ákvörðun. Er
mönnunum alvara? Þeim,
sem ákváðu að Íslendingar
væru aðilar að stríðsyfir-
lýsingu á hendur Írak án
þess að bera það undir
kóng eða prest.
,,