Tíminn - 22.07.1973, Qupperneq 9

Sunnudagur 22. júll 1973.
TÍMiNN
9
Það eru aðeins sorglegar
leifar eftir af hinni fögru
musterisborg á Akropólis-
hæðinni fyrir utan grísku
höfuðborgina Aþenu. Samt
sem áður magnast hug-
myndaflugið, þegar rúst-
irnar eru skoðaðar. Þær
standa þarna eins og tákn
um þann fegursta draum,
sem mannkynið hefur átt —
drauminn um lýðræðið og
hæfileika manna til að lifa
saman í friði.
Menn verða eins og maurar milli súlnanna I Parthenon.
höfuð sitt, meðan hann ræðir við
samstarfsmenn sina.
Fidias er fullur eftirvæntingar
um hvað menn muni segja um
risastyttuna, sem hann bjó til af
Aþenu. Hann litur í átt til Part-
henon og óstyrkurinn hverfur.
Það sem hann sér er undur, nær
þvi fullkomna i byggingarlist. A
hinum þriggja þrepa háa sökkli
úr marmara, stendur musterið,
72 metra langt og 34 metra breitt.
Þakið hvilir á 46 súlum, sem eru
yfir tiu metrar á hæð.
Smávegis sjónhverfingar gera
það að verkum að þetta' geysi-
mikla grjót virkar létt og fingert.
Allar linur, lóðréttar og láréttar
eru litið eitt sveigðar, gólfið
hvelfist aðeins upp i miðjunni, og
allar súlurnar hallast inn á við.
Gaflarnir, sem eru þrihyrndir,
eru skreyttir stórum lágmyndum
af fæðingu Aþenu. Gyðjan stekk-
ur út úr höfði guðs allra guða,
Seifs, en auk þess sjást ýmsar
aðrar sögur þarna. Myndirnar
eru afar skrautlegar, bláar, rauð-
ar og gylltar.
Hinar filabeinslitu, gáruðu
súlur frá Pentelikon lýsa gull-
roðnar i morgunsólinni og undir
þakskegginu allt i kring er röð
litilla lágmynda, alls 92, sem sýna
hið daglega lif guðanna. Það er
lif, virðing og fegurð yfir þessu
meistaraverki Fidiasar.
Fyrirmenn Aþenu
En það sem Fidias biður
einkum eftir, er það augnablik,
þegar hinar risastóru austurdyr
musterisins ljúkast upp og
morgunsólin varpar geislum
sinum á styttuna af Aþenu, sem
stendur inni i miðju musterinu,
svo að hún skini sem eldur.
Styttan er meistaraverk ævi
hans.
Hún er 12 metrar á hæð gerð úr
gulli og filabeini utan um beina-
grind úr tré. Stórkostleg kona,
reiðubúin að verja borgina með
valdi sinu, ef það skyldi reynast
nauðsynlegt. Á hinu stolta höfði
sinu ber hún mikinn sigurhjálm,
skreyttan gylltum sfinxi milli
tveggja vængjaðra hesta.
Skjöldurog lensa hvila á jörðinni,
en hún styður við það með fingur-
gómunum. Aðeins gullplöturnar
utan á styttunni vega meira en
tonn og þær eru svo haganlega
samansettar, að engin samskeyti
sjást.
Fidias litur i kring um sig til að
sjá hverjir af fyrirmönnum
Aþenu eru komnir. Sófókles situr
á marmarasteini og ræðir leik-
húsmál við Euripides. Herodot er
kominn heim úr ferðalagi til að
taka þátt i veizlunni og doktor
Hippokrates gengur hugsandi um
gólf og ræðir eitthvert heim-
spekilegt vandamál við hinn unga
Sókrates.
Fidias kinkar kolli til Protagor-
asar og spyr hvernig gangi með
hina nýju grisku málfræði.
Anaxagoras stendur litið eitt til
hliðar og starir ihugull fram fyrir
sig. Fidias rannsakar hann 1
laumi. Sennilega er hann að
hugsa um kenningar sinar um
frumeindirnar, nokkuð sem hefur
skelft ibúa Aþenu.
— Sólin, segir Anaxagoras, —
er ekki guð, heldur bráðið grjót,
og er mörgum sinnum stærri en
Peleponnes. Allir hlutir eru i
rauninni gerðir úr ósýnilegum
eindum, sem snúast hver um
aðra.
Jú, það leit út fyrir að flest
fyrirmennin væru þarna komin
og skrúðgangan var nú öll komin
upp á sjálfa Akropolis-hæðina,
hinir sólbrúnu ungu menn, meyj-
arnar léttklæddu með klæðið
handa Aþenu, öldungarnir og þeir
sem bera fórnargjafirnar og
Perikles, sem halda á vigslu-
ræðuna. Dyr Parthenon eru
opnaðar og öll Aþena hrópar af
fögnuði og heldur gyðju sinni
veizlu. Sólargeisli andlegs valds,
frelsis og samhygðar mannanna
lýsti niður yfir Aþenuborg, þar
sem fólk hafði lært að lifa i lýð-
ræði og frelsi.
Lagt í rústir
1 900 ár var Parthenon musteri
Pallas Aþenu. Sigur Rómverja
yfir Hellenum árið 146 f.Kr.
breytti engu um starfsemina á
Akropolishæðinni. Rómverjar
voru hrifnir af öllu grisku og tóku
það bezta af griskri menningu og
listum með sér til Rómar.
Það var fyrst þegar kristnin og
býsantiska kirkjan ruddi gömlu
guðunum úr vegi, að musterunum
var breytt i kristnar kirkjur.
Parthenon varð þá „Kirkja vizku
Drottins” og siðar helgað Mariu
mey. Það sem Rómverjar og
siðar Vindar og Gotar höfðu ekki
eyðilegt, var nú eyðilagt i nafni
kristninnar. Hinir heiðnu guðir
skyldu á brott. Hin fagra stytta
Fidiasar var dregin til Konstant-
inópel og siðan eyðilögðu reiðir
Tyrkir hana. Lágmyndirnar voru
höggnar niður með hömrum og
meitlum, og þar sem þvi varð við
• ■
Þegar Feneyingar sátu um- Aþenu 1687 sprengdu þeir Akropolis — þvi i PARTHENON GEYMDU
Tyrkir: púðriðsitt — og musterið varð að rústum.
komið, voru býzanzkar freskur
málaðar á veggina.
En býsönsku keisararnir, sem
sátu i Konstantinopel gátu ekki
varið Aþenu til lengdar gegn
innrásum úr vestri. Arið 1207
komu Frakkar, og býsanzka
kristnin á Akropolis vék fyrir
þeirri rómversk-kaþólsku. 250
árum siðar tóku Tyrkir Aþenu og
gerðu Parthenon að mosku, gerðu
Framhald á bls. 36
Eigum fyrirliggjandi flestar gerðir af PIRA
hillum og skápum
í eik og tekk
Sendum í póstkröfu um allt land
Hringið og biðjið um myndalista.
HÚSGAGNAVERZLUN
REYKJAVÍKUR
Brautarholti 2. Simi 11940.