Tíminn - 22.07.1973, Síða 32

32
TÍMINN
Sunnudagur 22. júll 1973.
FRÁ ÞVÍ AÐ heims-
pressan skýrði frá þvi
fyrir nokkrum árum, að
brazilizk yfirvöld ynnu
skipulagt að þvi að út-
rýma Indiánum þar i
landi, hefur litið heyrzt
af þeim ættbálkum Indi-
ána, sem enn lifa i Suð-
ur-Ameriku. Það er þó
ekki vegna þess, að
morðunum hafi verið
hætt og að Indiánarnir
lifi nú við góða heilsu i
löndum forfeðra sinna.
Alltaf við og við berast
fregnir um fjöldamorð á
Indiánum og slæma
meðferð á þeim. Til
dæmis skýrði braziliska
blaðið O Globo frá þvi i
byrjun april i ár, að
braziliskir Indiánar
væru fluttir eins og
sauðfé til Perú, Venezu-
ela, Columbiu, Surinam
og frönsku Gineu af
„kaupsýslumönnum” og
„iðnjöfrum,” sem selja
þá þar fyrir ltiinn pening
til að vinna i námum
hvitra manna.
Blaðið skýrði einnig frá þvi, að
ráðuneyti það, er fer með málefni
Indiána i Braziliu hefði þá á
prjónunum að setja upp varð-
stöðvar i þeim landamærahéruð-
um, er helzt væri farið um i þessu
skyni, til að koma i veg fyrir út-
flutninginn og um miðjan mánuð-
inn skýrði blaðið frá þvi, að til
átaka hefði komið á Amazon-
svæðinu á milli stjórnarher-
manna og nokkurra „útflytj-
enda.”
Það er þó ekki þessi likamlega
og veraldlega tortiming, sem nú
hrjáir Indiána helzt og er þeim
mesta ógnunin. A ættbálkum
þeirra eru framin „menningar-
og samsemdarmorö” af hvitum
innflytjendum, sem setjast að á
svæðum Indiána og taka af þeim
landið. Indiánarnir eru neyddir til
að flýja lengra inn i frumskóg-
ana, þar sem þeir verða að byrja
á ný að rækta upp landið — og
frumskógar S-Ameriku eru ekki
beinllnis heppilegir til landbúnað-
ar.
IWGIA (skammstörfun á Inter-
nationai Work Group for Indigen-
ous Affairs) er alþjóðlegur fé-
lagsskapur mannfræðinga, sem
hefur aðsetur sitt i Kaupmanna-
höfn. Eitt af meginmarkmiðum
þeirra er að gefa út skýrslur um
ástand og lifsskilyrði ýmissa
frumstæðra þjóðflokka. Um Indi-
ánaættbálkana i S-Ameriku hafa
þegar verið gefnar út fimm slfkar
skýrslur og fleiri eru á leiðinni
allt á vegum og nafni Iwgia.
Ættbálkur Cuiva i Kólumbiu
virðist, samkvæmt skýrslunum,
AyENEZUELA. ^
M8IA
r-j
lliift
eCUAD

BOUVI
CHILE
cjURCfeuAV
♦ iT'^Montúvidéó

Suður-Amerika er feiknarlegt landflæmi og skyldi maður því ætla að
nóg pláss væri fyrir alla. Það virðist þó ckki vera, Indiánunum er
skipulega útrýmt. •
FORNRI
MENN
INGU
INDIANA
I SUÐUR-
AMERfKU
ÚTRÝMT
Nokkrir hvítir menn voru
handteknir fyrir oð hafa
myrt 16 Indíóna
Þeir voru sýknaðir:
fórnarlömb þeirra voru
ekki manneskjur
verða hvað verst úti. Á siðustu
öldum hefur þeim fækkað svo
mjög — i gegnum strið, þræla-
sölu, faraldssjúkdóma, sem
evrópskir hafa flutt inn með sér,
og fleira — að þeir eru nú færri en
sex hundruð alls.
Hvitu innflytjendurnir á þess-
um svæöum halda enn þann dag i
dag með ákveðnu millibili á
„Indiánaveiðar,” rétteins og þeir
hafa gert frá þvi á átjándu öld.
Spænska mállýzkan, sem töluð er
á þessum slóðum, á meira að
segja sérstakt orð yfir veiðar á
Cuiva-Indiánum, „Cuiviar.”
Fyrir aðeins sex árum siðan
1967, voru sextán Indiánar, sem
hvitingjarnir höföu boðið i mat
heim á einn herragarðinn, myrtir
yfir borðum Efnt var til réttar
halda og þá viðurkenndu hinir
hvitu, að hafa áður myrt að
minnsta kosti 40 Indiána i svipuð-
um tilvikum. Þeir voru þó allir
sýknaðir, þar eð ekki var hægt að
telja þá seka fyrir að myrða
skepnur.
ómenntaðir innflytjend-
ur
Innflytjendurnir eru sjálfir i
flestum tilfellum algjörlega
ómenntaðir og eru oft fólk, sem
ekki hefur tekizt að „koma sér
áfram” I hinum „menntaða”
heimi þéttbýlisins við strendurn-
ar og þvi leitað til fjalla til að
skapa sér framtið þar.
Þar búa þeir siðan i stöðugri
samkeppni hver við annan og
verja eigur sinar og umráðasvæði
af öllum mætti, gagnstætt Indián-
unum, sem vita sig aðeins leigu-
liða náttúrunnar. Innflytjendur .-
ir, eða frumbyggjarnir, hafa eng-
an skilning á málefnum og menn-
ingu Indiánanna og kenna i hæsta
lagi i brjósti um þá. Flestir þeirra
álita Indiánana þó vera skepnur,
er beri að útrýma.
í Perú, Venezuela og Kólumbiu
— þar sem Indiánabálkar Iwgia-
skýrslanna búa — eru til lagabók-
stafir, sem eiga að gæta hags-
muna hinna raunverulegu frum-
byggja landsins á ýmsan hátt.
Þar finnst einnig fólk, sem styður
Indiána og baráttu þeirra fyrir
tilveru sinpi, svo sem trúboðar,
mannfræðingar og samtök eins og
Comite de Defensa del Indioe
Colombia. Hitt er svo annað mál,
að farið er i kringum lögin og
fjárhagsáætlanir til mjög
skamms tima verða alltaf ofan
á: Indiánarnir eru ekki arðbærir.
Menningarmorð
Hvað varðar Aguaruna-Indián-
ana i Perú — en þeir eru skyldir
Jivaros-Indiánum sem eru hörku-
miklir veiðimenn — er sú ógn,
sem þeim stafar frá menningu
hinna hvitu meira óbein. Smám
saman eru þeir hraktir af veiði-
svæðum sinum.
— Aguarunarnir og aðrir Indi-
ánar af Jivaros-stofni eru að
deyja út. Ekki skjótum dauða
með napalmi eða sprengjum,
heldur er murkað úr þeim lifið,
skrifar norski mannfræðingurinn
Henning Siverts. — Hér er um að
ræða menningarmorð I staðinn
fyrir þjóðarmorð. Annar nafn yfir
þetta — og það er hið opinbera
hugtak — er „framfarir.” Yfir-
völd vilja meina, að nauðsynlegt
sé að rækta og nýta landið á skyn-
samlegri hátt en Indiánarnir
gera.
Innflytjandi sem fengið hfur
pappir upp á umráðarétt sinn yfir
ákveðnu landi, getur þar með
flæmt i burtu þá Iryilána, sem á
svæðinu voru og skiptir þá engu
máli, hvort þar hafi áður verið
veiðilendur þeirra, yucca-ekrur
eða hreinlega bústaðir. Burtu
skulu þeir og engum kemur við
hvað um þá verður. Jafnvel opin-
berar stofnanir, eins og Þjóðvörð-
urinn og Lambayeque-háskólinn,
hafa lagtundir sig land, sem áður
var ræktað og nýtt af Indiánum.
Martröð
Þeir, sem leyfa sér að mótmæla
þessu ástandi eiga yfir höfði sér
„Kafkaa-iska” martröð, sem oft
endar illa. Ónafngreindur svindl-
ari ætlaði að hrekja Aguaruna-
Indiánann Andreash Kumbia Pati
og fjölskyldu hans af bæ þeirra,
þegar Indiáninn neitaði. Honum
var umsvifalaust stefnt fyrir rétt
og hann dæmdur i þriggja ára
fangeldi. Þetta gerðist árið 1969.
Var honum gefið að sök að hafa
virt eigandaréttinn að vettugi
Þarlendur prestur, faðir Guall-
art, sem hafði talað máli fjöl-
skyldunnar fyrir réttinum, var
dæmdur i sex ára fangelsi fyrir að
hafa verið „andlegur upphafs-
maður” þessara óspekta. Dómn-
um yfir prestinum var áfrýjað og
erenn beðið niðurstöðu æðri dóm-
stóla.
Indiánarnir eru einnig blekkhir
og svekktir fjárhagslega. Hvitur
daglaunamaður fær margfalt
meira fyrir vinnu sina en indi-
ánskur starfsbróðir hans. Henn-
ing Siverts segir glas með verkja-
stillandi töflum kosta 90 soles á
trúboðsstöðinni en svo selja kaup-
menn hana fyrir 180 soles. Jesúit-
arnir selja skotfærapakka fyrir
125 soles en kaupmaðurinn hviti
fær 300 soles fyrir sina pakka.
Þá fá Indiánar litið fyrir fram-
leiðslu sina og eru arðrændir á
þann hátt. Indiáni, sem verkar
rándýrsskinn fær fyrir það 350
soles. Það er siðan selt i borginni
Iquitos fyrir 1500 soles.
DDT um allt
Ein af vafasamari blessunar-
aðferðum menningarinnar er að
sprauta DDT um allt til að hindra
útbreiðslu malariu. DDT er sett i
utanborðsmótora, svefnherbergi,
mataráhöld og viðar og Indiána-
konum ekkert sagt um skaðvæn-
leg áhrif þess. Veiðihundar og
kettir eiga á hættu að smitast og
deyja og hænur Indiánanna drep-
ast unnvörpum, þannig að Idián-
arnir missa þar með mikilvægan
fjörefnisgjafa.
Sumir Indiánanna hætta við sitt
forna lif i skógunum og halda nið-
ur til strandar, þar sem þeir taka
við daglaunavinnu eða þá að þeir
gerast verkamenn I þágu hinna
hvitu innflytjenda. Þar með tapa
þeir félagaskirteini sinu i lifandi
menningu án þess að fá mikið i
staðinn.
— Þegar þeir eru orðnir of
gamlir til að geta verið vinnuveit-
anda sinum að gagni, verður
þeim flestum ljóst, að þeir hafa
látið menningu sina i skiptum
fyrir eitthvað af slitnum fötum,
notuðum eldhúsáhöldum og
kannski hálfónýtt vasaljós, skrif-
ar brezki mannfræðingurinn John
Bodley, sem hefur kynnt sér mál-
efni Campa-Indiánanna i Perú.
— Ér.umhverfiseyðandi þróun
okkar og tækni. svo mikils virði,
að okkur sé nauðsynlegt að
þröngva henni upp á aðra? spyr
John Bodley. — t 400 ár hafa