Tíminn - 23.02.1975, Blaðsíða 7

Sunnudagur 23. febrúar 1975
TÍMINN
Stærsti fugl
jarðar var
sannkallað
tröll
hálfur fjórði metri á hæð
.í^P^
HINIR svonefndu epjornisfuglar
á Madagaskar eru stærstir fugla,
sem skriðið hafa úr eggi á þessari
jörö. Egg hans voru firnastór eins
og fuglinn sjálfur, og eru nú fá-
einar skurnleifar einar til merkis
um það.
Þó ao Markó Póló kæmi aldrei
til Madagaskar á fer&um sinum
hafði hann eigi a& siöur heyrt
sögur um eylandiB mikla , þar
sem til var fugl , sem var svo
mikils vaxtar og sterkur, að hann
gat lyft fil. í arabiskum sögnum
er einnig getið fulgsins „rúks",
sem reyndar bregður fyrir I
sögunum um ferðir Sindbaðs.
Fyrstu fregnir, sem reiður
veröa hentar á um þennan fugl,
komu frá Etinne de Flacourt, sem
dvaldist árin 1648-1655 i Dauphin-
vigi á suðausturströnd
Madagaskar. 1 bók hans um
eylandið mikla er talað um fugla,
sem viða séu þar i skógum, og
getur hann þar um afarstóran
fugl, sem tiður hafi verið i
Ampatres á eynni sunnanverðri,
ekki ósvipaðan strútum og hagi
varpi sinu eins og þeir. Fylgir það
sögunni, að ekki sé unnt að fanga
þennan fugl, þvi að hann haldi sig
fjarri öllum byggðum manna.
Þessi frásögn vakti ekki mikla
athygli. Það var ekki fyrr en nær
tvö hundruð árum siðar, að
franskur skipstjóri Abadie kom
til Parisar með þrjú griðarlega
stór egg. Voru þau um þrjátiu
sentimetrar á lengd og innihalds
hvers sem næst 8 sinnum
meiri en I strútseggjum. Skömmu
slðar fundust I fenjum beina-
grindur fugla, sem svipað hafði til
strúts, nema hvað þeir höfðu
sýnilega verið stærri. Þá loks
fóru visindamenn að gefa frá-
sögnum Flabourts gaum.
Epjornisfuglinn, eins og hann
hefur verið nefudur, reyndist
hafa verið langstærstur fugla,
sem kunnugt er um á jörðunni —
um hálfur fjórði metri á hæð og
sennilega um þúsund pund að
fe^.^llS .<¦¦>¦.. > ^ ¦ ^jgmM
Pául Mills með skurnbrotin, sem fundust I sandinum á árbakkanum við
Marluhöfða, syðsta odda Madagaskar.
þyngd. Hann hefur veriö ófleygur
og vængjalaus að kalla, en
fæturnir bæði langir og gildir.
Jurtaæta hefur hann verið, og
óllklegt er, að hann hafi verið
góður hlaupari, en þó hefur það
varla komið að sök fyrr en menn
bárust til Madagaskar fyrir tvö
þiisund árum.
Veiðar þessara manna, sem
settust að á Madagaskar hafa
sjálfsagt valdið á fáum öldum, að
þessum fuglum fækkaði mjög,
jafnframt þvl sem leifar þeirra
hróktust á staði, er fjarri voru
mannabyggðum. Þegar Flabourt
getur þessa stóra fugls, er svo að
sjá sem allmikið hafi verið um
hann, og verður ekki I efa dregið,
aö eitthvað hafi þá að minnsta
kosti verið af honum enn á
Madagaskar, þótt ekki sé unnt að
leiða rök að þvi, að neinn
samtlðarmanna rithöfundarins
hafi séð hann.
Vlst má telja, að hinir torfæru
skógar á suðurhluta Madagaskar
hafi verið siðasta athvarf
epjornisfuglanna. En að síðustu
ddu þeir einnig út þar og hurfu
með öllu.
Nú fyrir skömmu hófu tveir
menn, Gerald Cubitt og Paul
Mills leit að minjum um þennan
fugl á Madagaskar. Þeir dvöldust
nokkra daga á Mariuhöfða,
syðsta odda eyjarinnar, þvi að
þeir höfðu haft spurnir af þvl, að
leifar af gömlum eggjaskurni
hefðu stundum fundizt þar um
slóðir, bæði á sandöldum, sem
þar eru, og I uppþornuðum árfar-
vegum.
Kvöld eitt voru þeir að kanna
sandfláka á árbakka, tóku þeir
eftir einhverju hvitu, sem llktist
skeljum, og var þykktin um fimm
millimetrar. Er skemmst af þvi
að segja, að viö þyrnirunna einn
grófu þeir upp tuttugu slik brot af
ýmiss konar stærð og lögun. Þessi
brot, sem reyndust vera eggja-
skurn, skeyttu þeir slðan saman
eftir beztu getu.
Þeir héldu slðan leit sinni
áfram, og fundu þeir fleiri skurn-
brot, um það bil hálfan metra
niðri I sandinum, voru þau greini-
lega úr einu og sama egginu.
Þegar þessi brot höfðu verið
skeytt saman, höfðu þeir sem
næst hálfan skurn I höndum.
Skurnbrotin höfðu varveitzt
vel. Engum getum verður að þvi
leitt, hversu lengi þau hafa legið I
sandinum, en liklegra er það, að
þau hafi verið frá þeim timum, er
epjornisfuglinn var að þvi
kominn að hverfa með öllu úr
sögunni, enda staðurinn á þeim
slóöum,er mjög Htil mannabyggð
var.
Stærsti fugl jarðar, eins og menn hugsa sér, að hann hafi verið.
Þrjú egg — yzt til vinstri, hænuegg, næst strútsegg og loks egg
epjornisfugls, sem enn er varðveitt i safniI Höfbaborg.
Skurnbrotin, sem getib er um i greininni, er þau höfOu veriO linul sam-
an. Hjá þeim er skjaldbaka á striði.