Tíminn - 23.02.1975, Blaðsíða 9

rrai.ijinrfsi ;££• iiíSebii.inu;!
Sunnudagur 23. febrúar 1975
TÍMINN
ýrin okkar heimilisdyrin okkar heimilisdýrin okkar héimilisdýrin okkar
sem fengizt hafa hér í verzlunum
að undanförnu, hafa verið u.þ.b.
fjórir sm i þvermál, en þær munu
geta orðið allt að 15 til 20 sm i
þvermál, og þá segir sig sjálft, að
ekki nægir neitt smábiir undir
þær, hvort sem þær eru einar sér
eða fleiri saman. Fullri stærð
geta þær náð á 12-15 mánuðum.
A meðan skjaldbökurnar eru
litlar, geta þær verið saman i
bUri, en þær þurfa að hafa nægi-
legt svigrúm til þess að veltast
um og synda að vild, sjálfum sér
og eigendum sinum til hinnar
mestu gleði, þvi það er sérstak-
lega skemmtilegt að virða litlu
skjaldbökurnar fyrir sér, þcgar
þær eru að synda. Nokkuð hefur
þó borið á þvi, að séu skjaldbökur
tvær saman i bUri, vaxi önnur á
kostnað hinnar, en þetta er þó
ekki einhlitt.
Hiti er skjaldbökum nauðsyn-
legur. Venjulega er stofuhiti
nægilegur, ekki sizt hér á landi,
þar sem varla er kaldara en 22
stig i Ibuðum, en 22-24 stig er
kjörhiti þessara dýra. Hins vegar
getur hitinn farið niður fyrir þetta
I IbUðum um nætur, og þá kólnar
um of I skjaldbökubúrinu, og er
þvl æskilegt að hafa hitara I bUr-
inu til þess að hitastigið haldist
sem jafnast allan sólarhringinn.
Það eykur á vellíðan dýranna og
gerir þau liflegri og skemmti-
legri. Af ónógum hita getur
skjaldbakan orðið veik, en við
komum slðar að veikindum henn-
Skjaldbakan vill
sóla sig
I framhaldi af hitanum er rétt
að geta þess, að skjaldbökunum
er mjög nauðsynlegt að geta
skriðið á þurrt og bakað sig I sól-
inni. Þær eru vanar sliku i upp-
runalegum heimkynnum sinum.
Þess vegna er mjög gott, og eigin-
lega algjörlega nauðsynlegt, að
hafa logandi ljós yfir biirinu, þar
sem platan er, sem áður var
drepið á, eða steinn, ef valinn er
sá kosturinn að hafa stein fyrir
skjaldbökuna til þess að skrlða
upp á. Þá skriður skjaldbakan
upp á plötuna eða steininn og bak-
ar sig I „sólarljósinu", þegar hún
finnur sig knúða til þess, en skrið-
ur svo niður i vatnið aftur og fær
sér sundsprett á milli. Hæfilegt er
að hafa 15 til 25 watta peru yfir
burinu, og þarf hún að vera I
u.þ.b. 10 sm hæð yfir þeim stað,
þar sem skjaldbakan hvflir sig.
Skjaldbökur eru með kalt blóð, og
fyrir sllk dýr er mjög nauðsynlegt
að geta hitað sig upp, annað hvort
I sólarljósinu eða þá við gervisól,
og ná þannig réttu hitastigi, til
þess að melting þeirra verði eðli-
leg.
Kjöt og fiskur
hollasta fæðan
Vatnaskjaldbökurnar eru, and-
stætt landskjaldbökunum, nær
eingöngu kjöt- og fiskætur. Þær
borða lika alls konar skordýr, en
nærast ekki nema að mjög litlu
leyti á grænmeti.
Ef fólk er með skjaldböku,
veröur það að reyna sem bezt að
Hkja eftir réttu fæði hennar, og
gefa henni það, sem henni er holl- •
ast, ef hiin á að halda heilsu. Það
er til dæmis alveg Ur I hött að gefa
skjaldbökum lifrarkæfu, kjötboll-
ur eða bjúgu, eða einhvérn annan
álfka mannamat, þrátt fyrir það
aö hann sé framleiddur úr kjöti
eða fiski, sem skjaldbakan getur
út af fyrir sig nærzt á.
Bezt er að gefa skjaldbökunum
hráan fisk, saxað hrossa-, nauta-
eða kalfakjöt, þó ekki sinar og
litu, þvi þær geta ekki melt slikt.
Þær liafa gott af niðurskornum
ánamöðkum og sniglum (vatna-
kuðungum). Af og til er hægt að
bragðbæta matinn með salatblöð-
um eða fíflablöðum, þvl að
skjaldbökunum þykir oft gott að
fá dálitið grænmeti, sér i lagi á
meðan þær eru litlar. Að lokum
má nefna, að þær éta lika fiska-
fóður, t.d. svokallað TABI-MIN-
töflufóður.
Til þess að tryggja heilsu dýr-
anna og vöxt er rétt að gefa þeim
.v.
bæði vitamln og kalk. Til er bæti-
efni fyrir skjaldbökur, sem heitir
REPTOVIT. Það er duft, sem á
að strá yfir matinn þeirra. Ann-
ars á að vera auðvelt að sjá þeim
fyrir nægilegu vitamlni með þvi
að gefa þeim annað slagið hráa
slld, en að sjálfsögðu er algjör-
lega bannað að gefa þeim hvers
konar kryddsild, og gildir þar hið
sama og áður var sagt um aðrar
unnar matvörur. Kalkið má fá
með þvi að hafa skeljasand hjá
skjaldbökunum, þvi þær .narta
gjarna i hann. Skeljasand ætti að
vera tiltölulega auðvelt að fá hér
á landi.
Fyrstu dagana eftir að skjald-
bakan hefur verið keypt er rétt að
gefa henni ekki, heldur láta hana
fá tækifæri til þess að venjast um-
hverfinu. Slðan má byrja að gefa'
henni, en aðeins litið I hvert sinn,
þar til sést, að meltingin er i eðli-
legu lagi. Astæðan fyrir þessu er
sú, að venjulega hafa dýrin ekki
fengið mikinn mat I lengri tlma,
og kröftug fæða getur orðið þess
valdandi, að skjaldbökurnar
drepast af meltingartregðu. Rétt
er að gefa þeim tvö þrjú
munnfylli af fiski á dag, þar til
sést, að þær láta álika mikið frá
sér, en eftir það má gefa þeim
meira, ef þær vilja borða meira.
Skjaldbökur i
fiskabúrum
Stundum vil brenna við, að ný-
keyptur skjaldbökuungi er ekki
fær um að kafa. Þá verður að
gæta þess fyrstu dagana að hafa
vatnið ekki of mikið I bUrinu, svo
að unginn nái til botns, en siðan er
smátt og smátt hægt að auka við
vatnið, þar til skjaldbakan er orð-
in fær um að synda.
Hægt mun vera að hafa skjald-
bökur i fiskabUrum með fiskum,
þó að þvl tilskyldu, að aðbUnaður
þeirra sé eins og áður hefur verið
lýst, og þær geti komizt á þurrt
annað veifið.
Þær eiga þó til að tæta I sporð-
ana á hægfara fiskum, og annað
vandamál fylgir þeim, en það er
að þær sjálfar og matarvenjur
þeirra valda þvi, að vatnið fulnar
mjög fljótt. Skipta verður um
vatn á skjaldbökum mjög oft,
jafnvel á hverjum degi, en gæta
veröur þess að sama hitastig sé á
hreina vatninu og þvi, sem
skjaldbökurnar voru áður I.
Fiskleifar og kjötagnir fulna
mjög fljótt I vatninu, og skiturinn
Ur skjaldbökunum mengar vatnið
einnig mikið. Þetta þola fiskarnir
illa, ef þeir eru I sama bUri. Ef
skjaldbökur og fiskar eru saman I
bUri, verður að hafa i þvi öflugan
hreinsara, og búrið verður að
vera vel stórt, en þrátt fyrir það
má alltaf reikna með einhverjum
skakkaföllum og vandræðum, þvi
þær róta upp botninum og eyði-
leggja allan gróður.
Sumir segja, að hægt sé að
koma töluvert I veg fyrir mengun
vatnsins hjá skjaldbökunum með
þvl að gefa þeim fisk og kjötagnir
á tannstöngli. Þegar fólk fari svo
að sjá, hversu mikið þær borða,
sé hægt að gefa þeim hæfilegt
magn, og minna verði um meng-
un. Aðrir hafa hinsvegar þá trú,
að lengi vel komi ekki til greina
að reyna að mata skjaldbökurnar
á þennan hátt, þvi þær séu allt of
varar um sig og styggar. Einnig
kæmi til greina, ef skjaldbakan er
ekki stygg, að taka hana Ur bUr-
inu og gefa henni annars staðar,
en þess ber að minnast, að skjald-
bakan borðar alltaf I vatni og
aldrei á þurru landi, svo að ekki
þýðir að ætla að gefa henni á
þurru, og komast þannig hjá þvi
að vatnið fUlni af matarleifunum.
En hvað sem öðru Hður, þá
verður að sjá til þess að skjald-
bakan sé alltaf I sem hreinustu og
beztu vatni, þvi henni Hður illa i
fUlu, daunillu vatni, og það er
heldur ekkert skemmtilegt að
fylgjast með dýrunum i þess kon-
ar umhverfi. Vatnið getur verið
skaölegt, bæði fyrir skjaldbökuna
sjálda og eiganda hennar, ef það
er orðið fUlt og mengað.
Sjúkdómar og
aðbúnaður
Aö lokum er rétt að fara
nokkrum orðum um sjukdóma,
sem geta herjað á skjaldbökurn-
ar, og eru sennilega stærsta
vandamál skjaldbökueigandans,
ef dýrið sýkist.
Algengasta veikin meðal
skjaldbaka er augnabólga. HUn
lýsir sér i þvi að ský eða þunn hUð
vex yfir augu þeirra, og dýrið
verður blint. Bezta ráðið er að
bregða skjótt við og reyna að þvo
augun með saltupplausn. Ein til
tvær teskeiðar af finu salti i 1 glas
af vatni, er heppileg blanda, en
einnig má nota bórvatn.
Annað sjUkdómseinkenni er lin
skel, og er það verra en augna-
bólgan. Sennilega stafar þetta af
kalkskorti. en fái dýrið reglulega
vltamln og ef vatnið er I lagi,
passlega heitt og hreint, á að vera
hægt að komast hjá þessum sjUk-
dómi.
Upphafið að flestum sjUkdóm-
unum er að vatnið er of kalt I bUr-
inu. Þá hættir dýrið að taka til sln
fæöuna og fær meltingatruflanir,*
eins og nefnt hefur verið i sam-
bandi við hitastigið hér áöur.
Síðan linast skelin og dýrið deyr.
Vatnaskjaldbökur geta lagzt I
dvala. Yfirleitt vakna þær þá ekki
aftur, en þó er það ekki einhlitt.
Erfitt getur verið að sjá, hvort
skjaldbakan liggur I dvala eða er
dauð, ef hUn hefur dregið sig inn i
skelina en ef haus og limir laifa
lausir Ut úr skelinni, er hUn dauð.
Dauð skjaldbaka segir til sln af
lyktinni, eins og flestir aðrir
dauðir hlutir, sem fara að Uldna.
Eitt er það svo, sem leggja
verður rika áherzlu á. Skjaldbök-
ur eru ekki til þess ætlaðar að
hlaupa um á gólfteppinu eða á
boröum. Þær geta orðið beztu
leikfélagar barnanna, en það má
alls ekki lita á þær sem leikföng,
þvl þær eru lifandi dýr, og engum
ætti að liðast að kvelja dýrin.
Gæta verður þess vel, að skjald-
bakan komist ekki upp Ur búrinu,
eða gleymist, ef einhver hefur
tekiðhana upp Ur augnablik. Geri
hUn það, bornar,' hUn upp og
drepst innan tiðar. FB.
Tvær skjaldbökur I skjaldbökubúri, eins og fengizt hafa hér aö undanförnu.
(Timamyndir Róbert)
ýrin okkar heimilisdýrin okkar heimilisdýrin okkar heimilisdýrin okkar