Tíminn - 23.02.1975, Page 9

Sunnudagur 23. febrúar 1975
TÍMINN
9
ýrin okkar heimilisdyrin okkar heimilisdýrin okkar heimilisdýrin okkar
sem fengizt hafa hér I verzlunum
aB undanförnu, hafa verið u.þ.b.
fjórir sm i þvermál, en þær munu
geta orðið allt að 15 til 20 sm i
þvermál, og þá segir sig sjálft, að
ekki nægir neitt smábúr undir
þær, hvort sem þær eru einar sér
eða fleiri saman. Fullri stærð
geta þær náð á 12-15 mánuðum.
Á meðan skjaldbökurnar eru
litlar, geta þær verið saman I
búri, en þær þurfa að hafa nægi-
legt svigrúm til þess að veltast
um og synda að vild, sjálfum sér
og eigendum sinum til hinnar
mestu gleði, þvi það er sérstak-
lega skemmtilegt að virða litlu
skjaldbökurnar fyrir sér, þegar
þær eru að synda. Nokkuð hefur
þó borið á þvi, að séu skjaldbökur
tvær saman i búri, vaxi önnur á
kostnað hinnar, en þetta er þó
ekki einhlitt.
Hiti er skjaldbökum nauðsyn-
legur. Venjulega er stofuhiti
nægilegur, ekki sizt hér á landi,
þar sem varla er kaldara en 22
stig i Ibúðum, en 22-24 stig er
kjörhiti þessara dýra. Hins vegar
getur hitinn farið niður fyrir þetta
I ibúöum um nætur, og þá kólnar
um of I skjaldbökubúrinu, og er
þvi æskilegt að hafa hitara i búr-
inu til þess að hitastigið haldist
sem jafnast allan sólarhringinn.
Það eykur á velliðan dýranna og
gerir þau liflegri og skemmti-
legri. Af ónógum hita getur
skjaldbakan orðið veik, en við
komum siðar að veikindum henn-
ar.
Skjaldbakan vill
sóla sig
1 framhaldi af hitanum er rétt
að geta þess, að skjaldbökunum
er mjög nauðsynlegt að geta
skriðið á þurrt og bakað sig I sól-
inni. Þær eru vanar sliku i upp-
runalegum heimkynnum sinum.
Þess vegna er mjög gott, og eigin-
lega algjörlega nauðsynlegt, að
hafa logandi ljós yfir búrinu, þar
sem platan er, sem áður var
drepið á, eða steinn, ef valinn er
sá kosturinn að hafa stein fyrir
skjaldbökuna til þess að skriða
upp á. Þá skriður skjaldbakan
upp á plötuna eða steininn og bak-
ar sig I „sólarljósinu”, þegar hún
finnur sig knúða til þess, en skrið-
ur svo niður i vatnið aftur og fær
sér sundsprett á milli. Hæfilegt er
að hafa 15 til 25 watta peru yfir
búrinu, og þarf hún að vera I
u.þ.b. 10 sm hæð yfir þeim stað,
þar sem skjaldbakan hvilir sig.
Skjaldbökur eru með kalt blóð, og
fyrir slik dýr er mjög nauðsynlegt
að geta hitað sig upp, annað hvort
I sólarljósinu eða þá viö gervisól,
og ná þannig réttu hitastigi, til
þess að melting þeirra verði eðli-
leg.
Kjöt og fiskur
hollasta fæðan
Vatnaskjaldbökurnar eru, and-
stætt landskjaldbökunum, nær
eingöngu kjöt- og fiskætur. Þær
borða lika alls konar skordýr, en
nærast ekki nema að mjög litlu
leyti á grænmeti.
Ef fólk er með skjaldböku,
verður það að reyna sem bezt að
líkja eftir réttu fæði hennar, og
gefa henni það, sem henni er holl-
ast, ef hún á að halda heilsu. Það
er til dæmis alveg úr i hött að gefa
skjaldbökum lifrarkæfu, kjötboll-
ur eða bjúgu, eða einhvérn annan
álika mannamat, þrátt fyrir það
að hann sé framleiddur úr kjöti
eða fiski, sem skjaldbakan getur
út af fyrir sig nærzt á.
Bezt er að gefa skjaldbökunum
hráan fisk, saxað hrossa-, nauta-
eða kálfakjöt, þó ekki sinar og
fitu, þvi þær geta ekki melt slikt.
Þær hafa gott af niðurskornum
ánamöðkum og sniglum (vatna-
kuðungum). Af og til er hægt að
bragðbæta matinn með salatblöð-
um eða fiflablöðum, þvi að
skjaldbökunum þykir oft gott að
fá dálitið grænmeti, sér i lagi á
meðan þær eru litlar. Að lokum
má nefna, að þær éta lika fiska-
fóður, t.d. svokallað TABI-MIN-
töflufóður.
Til þess að tryggja heilsu dýr-
anna og vöxt er rétt að gefa þeim
bæði vitamin og kalk. Til er bæti-
efni fyrir skjaldbökur, sem heitir
REPTOVIT. Það er duft, sem á
að strá yfir matinn þeirra. Ann-
ars á að vera auðvelt að sjá þeim
fyrir nægilegu vitamini með þvi
að gefa þeim annað slagið hráa
sild, en að sjálfsögðu er algjör-
lega bannað að gefa þeim hvers
konar kryddsfld, og gildir þar hið
sama og áður var sagt um aðrar
unnar matvörur. Kalkið má fá
með þvi að hafa skeljasand hjá
skjaldbökunum, þvi þær narta
gjarna i hann. Skeljasand ætti að
vera tiltölulega auðvelt að fá hér
á landi.
Fyrstu dagana eftir að skjald-
bakan hefur verið keypt er rétt að
gefa henni ekki, heldur láta hana
fá tækifæri til þess að venjast um-
hverfinu. Siðan má byrja að gefa'
henni, en aðeins lítið I hvert sinn,
þar til sést, að meltingin er i eðli-
legu lagi. Astæðan fyrir þessu er
sú, að venjulega hafa dýrin ekki
fengið mikinn mat I lengri tima,
og kröftug fæða getur orðið þess
valdandi, að skjaldbökurnar
drepast af meltingartregðu. Rétt
er að gefa þeim tvö þrjú
munnfylli af fiski á dag, þar til
sést, að þær láta álika mikið frá
sér, en eftir það má gefa þeim
meira, ef þær vilja borða meira.
Skjaldbökur í
fiskabúrum
Stundum vil brenna við, að ný-
keyptur skjaldbökuungi er ekki
fær um að kafa. Þá verður að
gæta þess fyrstu dagana að hafa
vatnið ekki of mikið i búrinu, svo
að unginn nái til botns, en siðan er
smátt og smátt hægt að auka við
vatnið, þar til skjaldbakan er orð-
in fær um að synda.
Hægt mun vera að hafa skjald-
bökur I fiskabúrum með fiskum,
þó að þvi tilskyldu, að aðbúnaöur
þeirra sé eins og áður hefur veriö
lýst, og þær geti komizt á þurrt
annað veifið.
Þær eiga þó til að tæta i sporð-
ana á hægfara fiskum, og annað
vandamál fylgir þeim, en það er
að þær sjálfar og matarvenjur
þeirra valda þvi, að vatnið fúlnar
mjög fljótt. Skipta verður um
vatn á skjaldbökum mjög oft,
jafnvel á hverjum degi, en gæta
verður þess að sama hitastig sé á
hreina vatninu og þvi, sem
skjaldbökurnar voru áður I.
Fiskleifar og kjötagnir fúlna
mjög fljótt i vatninu, og skiturinn
úr skjaldbökunum mengar vatnið
einnig mikið. Þetta þola fiskarnir
illa, ef þeir eru i sama búri. Ef
skjaldbökur og fiskar eru saman i
búri, verður að hafa i þvi öflugan
hreinsara, og búrið verður að
vera vel stórt, en þrátt fyrir það
má alltaf reikna með einhverjum
skakkaföllum og vandræðum, þvi
þær róta upp botninum og eyði-
leggja allan gróður.
Sumir segja, að hægt sé að
koma töluvert i veg fyrir mengun
vatnsins hjá skjaldbökunum með
þvi að gefa þeim fisk og kjötagnir
á tannstöngli. Þegar fólk fari svo
að sjá, hversu mikið þær borða,
sé hægt að gefa þeim hæfilegt
magn, og minna verði um meng-
un. Aðrir hafa hinsvegar þá trú,
að lengi vel komi ekki til greina
að reyna að mata skjaldbökurnar
á þennan hátt, þvi þær séu allt of
varar um sig og styggar. Einnig
kæmi til greina, ef skjaldbakan er
ekki stygg, að taka hana úr búr-
inu og gefa henni annars staðar,
en þess ber að minnast, að skjald-
bakan borðar alltaf i vatni og
aldrei á þurru landi, svo að ekki
þýðir að ætla að gefa henni á
þurru, og komast þannig hjá þvi
að vatnið fúlni af matarleifunum.
En hvað sem öðru liður, þá
verður að sjá til þess að skjald-
bakan sé alltaf i sem hreinustu og
beztu vatni, þvi henni liður illa i
fúlu, daunillu vatni, og það er
heldur ekkert skemmtilegt að
fylgjast með dýrunum i þess kon-
ar umhverfi. Vatnið getur verið
skaðlegt, bæði fyrir skjaldbökuna
sjálda og eiganda hennar, ef það
er oröið fúlt og mengað.
Sjúkdómar og
aðbúnaður
Að lokum er rétt að fara
nokkrum orðum um sjúkdóma,
sem geta herjað á skjaldbökurn-
ar, og eru sennilega stærsta
vandamál skjaldbökueigandans,
ef dýrið sýkist.
Algengasta veikin meðal
skjaldbaka er augnabólga. Hún
lýsir sér i þvi að ský eða þunn húð
vex yfir augu þeirra, og dýrið
verður blint. Bezta ráðið er að
bregða skjótt við og reyna að þvo
augun með saltupplausn. Ein til
tvær teskeiðar af fínu salti i 1 glas
af vatni, er heppileg blanda, en
einnig má nota bórvatn.
Annað sjúkdómseinkenni er lin
skel, og er það verra en augna-
bólgan. Sennilega stafar þetta af
kalkskorti. en fái dýrið reglulega
vitamin og ef vatnið er i lagi,
passlega heitt og hreint, á aö vera
hægt að komast hjá þessum sjúk-
dómi.
Upphafið að flestum sjúkdóm-
unum er að vatniö er of kalt i búr-
inu. Þá hættir dýrið aö taka til sin
fæðuna og fær meltingatruflanir,
eins og nefnt hefur verið i sam-
bandi við hitastigið hér áður.
Siðan linast skelin og dýrið deyr.
Vatnaskjaldbökur geta lagzt I
dvala. Yfirleitt vakna þær þá ekki
aftur, en þó er það ekki einhlitt.
Erfitt getur verið að sjá, hvort
skjaldbakan liggur I dvala eða er
dauð, ef hún hefur dregið sig inn i
skelina en ef haus og limir lafa
lausir út úr skelinni, er hún dauð.
Dauð skjaldbaka segir til sin af
lyktinni, eins og flestir aðrir
dauðir hlutir, sem fara að úldna.
Eitt er það svo, sem leggja
verður rika áherzlu á. Skjaldbök-
ur eru ekki til þess ætlaðar að
hlaupa um á gólfteppinu eða á
borðum. Þær geta orðið beztu
leikfélagar barnanna, en það má
alls ekki lita á þær sem leikföng,
þvi þær eru lifandi dýr, og engum
ætti að liðast að kvelja dýrin.
Gæta verður þess vel, að skjald-
bakan komist ekki upp úr búrinu,
eða gleymist, ef einhver hefur
tekiðhana upp úr augnablik. Geri
hún það, þornar' hún upp og
drepst innan tiðar. FB
Tvær skjaldbökur I skjaldbökubúri, eins og fengizt hafa hér aö undanförnu. (Timamyndir Róbert)