Tíminn - 20.04.1975, Qupperneq 10

m
TÍMINN
Sunnudagur 20. aprfl 1975.
Þessi risaeðla, sem mest minnir á
risavaxinn frosk, er hið siðasta,
sem menn sjá, þegar haidið er á
brott úr Eöludalnum.
I
Ar hvert fara þúsundir Is-
lendinga til Kaupmannahafnar,
þar er auövitaö margt að skoða,
og raunar fieira en unnt er að
sinna á einni viku eða tveimur.
En fari svo, að menn eigi dag af-
gangs, er kannski ráð að bregða
sér yfir Eyrarsund. Skammt frá
Landskrona er sérkenniiegur
dýragaröur, sem flestum mun
þykja forvitnilegur. Þetta er
dalur risaeðlanna, sem svo er
nefnur þótt raunar sé það enginn
dalur heldur gróðri vafinn
mýrarfláki, en umhverfiö er ekki
óáþekkt þvi, er þessi fornaldar-
dýr áttu að venjast, þótt það lofts
lag er þau bjuggu við hafi veriö
annað og heitara en gerist á Skáni
nú oröiö. Þarna má sjá ófreskjur
á borð við dinósára, allósára,
Dægradvöl
ferðamanna
á Skdni
skyldi fyrir á mýrarflákanum,
sem þeir feðgar höfðu þá nýlega
keypt.
NU eru liöin fjögur ár frá þvi aö
Hasse Oltner hófst handa, og i ár
opnaöi hann Eðludalinn fyrir
gestum og óhætt mun að segja, að
enginn, sem þangað kemur, verði
fyrir vonbrigðum.
Risaeðlurnar eru allar i
eðlilegri stærð og sú stærsta er
um 25 metrar á hæö. NU eru
nitján eölur i dalnum og átta eiga
eftir að bætast I hópinn.
Risaeðlurnar voru uppi fyrir 65-
350 milljónum ára. Sumar voru
jurtaætur en aðrar kjötætur. Yfir
íeitt má greina kjötætur og jurta-
ætur sundur á fótunum, segir
Hasse, sem talar um fornaldar-
eðlurnar eins og aörir myndu
DALUR RISAEDLANNA
stegósára og kentósára, en þess
konar heiti hafa visindamenn
gefið þessum skepnum, sem nú
eru allar löngu horfnar. Það
fyrsta, sem við manni blasir,
þegar komiö er I eðludalinn, er
samt einmitt ófreskja af þessu
tagi með gapandi hvolft — en hún
er aö vfsu úr pólýúretan, sem er
gerviefni, sem m.a. er notað til
einangrunar.
Maðurinn, sem skóp risa-
eölurnar i dalnum heitir Hasse
Oltner og er 26 ára gamall
Skáningur. Þegar i bernsku hafði
hann mikinn áhuga á dýrum og
lifnaöarháttum þeirra og undisér
við að stoppa upp ýmis kvikindi.
Þegar Hasse komst á legg hóf
hann störf hjá föður sinum, sem
rak litið fyrirtæki sem framleiddi
einkum loftræstitæki til notkunar
i gripahUsum. Við smiði þessara
tækja var m.a. notað pólýUretan,
sem er fljótandi gerviefni, sem
lyftir sér likt og brauðdeig, þegar
blandaö er i þaö öðru efni og
storknar siöan á skammri stund.
Dag nokkurn gerði Hasse það
sér til gamans aö móta dinósár-
haus Ur gerviefninu. Þaö tókst
svo vel, að hann ákvað að bUa til
dinósár i fullri stærð. í þetta
skipti varð árangurinn ekki siöri
og nU ákvað Hasse að koma á fót
safni fornaldareðla sem komið
Tanistróphius heitir hún þessi
>
ræða um kýr og kindur. Jurta-
æturnar gengu á f jórum fótum og
voru hættulausar með öllu, en
kjötæturnar gengu á afturfótun-
um, sem voru oftast stuttir en
gildir. Framfætur þeirra voru
yfirleitt smáir og likt og gerist á
risakengUrum nU. Skrápurinn á
jurtaætunum var lika oftast
þykkari en á kjötætunum, svo að
þeim væri ekki eins hætt, ef i
harðbakkann sló. Þrátt fyrir
meinleysið voru jurtaæturnar
margar hverjar tilkomumiklar
tilsýndar. Nefna má t.d.
þrihyrninginn, sem var niu
metrar á lengd. Hausinn einn var
um tvær lestir á þyngd.
Ankellósárinn var lika furðu-
legt dýr, segir Hasse. Hann var
einna likastur risavaxinni skjald-
böku með griðarmikil horn á
skjaldarröndinni og þvi ógn-
vekjandi að sjá — en
sauðmeinlaus engu aö siöur.
Loks má nefna, að i eöludalnum
getur lika að sjá eftirmynd af blá-
fiski. Blómaskeið bláfiskanna var
fyrir u.þ.b. 370 milljónum ára.
Menn töldu tegundina löngu Ut-
dauða, og þess vegna vakti það
heimsathygli, þegar einn slikur
veiddist Uti fyrir Afrikuströndum
árið 1938.
Hasse Oltner er hér að leggja
siðustu hönd á eina risaeðluna.
Hún er ekkert smásmí^i eins
sjá má.