Tíminn - 01.06.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 1. júni 1975
Menn 09 m

Alþýðubandalagið vill
komast í ríkisstjórn
Draumur Alþýðu-
bandalagsins
Skrif Þjóöviljans bera þaö
glöggt með sér, að fyrir aöstand-
endum hans vakir aðallega í sam-
bandi viö kaupdeilurnar aö koma
ríkisstjórninni á kné. Kjaramálin
sjálf eru ekki höfuðatriðiö i aug-
um þeirra, heldur hitt, að rikis-
stjórnin falli. Þótt þessir draum-
órar þeirra Þjóðviljamanna séu
næsta óraunsæir, ráða þeir þó
augljóslega mestu um gerðir
þeirra.
Það er einnig ljóst, að tvennt
veldur þessum draumum aðal-
lega. Annaö er það, að ýmsa leið-
toga Alþýðubandalagsins dreym-
ir um að komast aftur i stjórn.
Þeir sakna valdanna, sem þeir
höfðu i tið vinstri stjórnarinnar.
Hitt er það og sennilega ræöur
það mestu, aö forustumennirnir
finna, að Alþýöubandalagið er
illa undir það búið, aö vera lengi
utan stjórnar. Þvi veldur hinn
mikli klofningur i röðum þess. Til
hægri við það eru Alþýðuflokkur-
inn og Samtökin og reyna að
reyta af þvi fylgi. Til vinstri eru
hins vegar marxistar og Maóist-
ar, sem viröast hafa aukinn byr
hjá ungu fólki. Hættulegast er þó,
að innan flokkskjarnans sjálfs
logar allt i meiri og minni deilum
og hver höndin er uppi á móti
annarri. Flokkur, sem þannig er
samansettur, getur átt erfiða
daga I langri stjórnarandstöðu.
Reiðilestur
Magnúsar
Glöggt dæmi um ósamlyndið i
Alþýðubandalaginu sást siðasta
þingdaginn. Þinglokin drógust I
rúman klukkutíma vegna þess, að
Magnils Kjartansson þuldi langan
reiðilestur til að verja hringsnún-
ing sinn i málmblendiverk-
smiöjumálinu. Magnús á ótvirætt
þann heiður, að vera eins konar
faðir verksmiðjunnar. Meðan
Alþýðubandalagið tók þátt i rikis-
stjóm, studdu þingmenn banda-
lagsins málið, að tveimur undan-
skildum. Þegar Alþýðubandalag-
ið lenti I stjórnarandstöðu, var al-
veg snúið við blaðinu. Magnús
var neyddur til að snúast gegn
þeirri stefnu, sem hann hafði
markað, og meira að segja látinn
afneita bréfsuppkastinu fræga,
sem hann lagði fyrir þingflokk-
ana I fyrravor. Það eru vitanlega
þung spor fyrir skapheitan mann
eins og Magnús að ganga undir
slikt jarðarmen. Enda sást það
ljóst á honum, þegar hann flutti
reiðilestur sinn siðasta þingdag-
inn. Hann lézt vera að andmæla
Gunnarí Thoroddsen en i raun og
veru var hann að gera upp sak-
irnar við flokksbræður sina. Þess
vegna var hann i senn bæði sár og
reiður. Ræðan var ótviræð sönnun
þess að málmblendimálið á eftir
að vera lengi enn fleinn i holdi
Alþýðubandalagsins. Magnús
getur ekki gleymt þeirri meðferð,
sem hann hefur sætt, og heitustu
andstæðingar málmblendiverk-
smiðjunnar geta ekki fyrirgefið
Magnúsi, að hann er raunveru-
legur upphafsmaður hennar.
Ófarir Ragnars
Ragnar Arnalds gerir sér að
sjálfsögðu vel ljóst, hvernig
ástatt er i bandalaginu, og reynir
þvistundum aðleika hinn „sterka
mann” flokksins. En það fer jafn-
an út um þúfur. Á fyrri hluta
þingsins hugðist hann sýna, að
hann hefði i fullu tré við Lúðvik
Jósefsson og snerist þvi harka-
lega I efri deild gegn frumvarpinu
um happdrættislán vegna norður-
vegar og austurvegar, en Lúðvik
hafði átt þátt i að móta þetta mál i
neðri deild. Þetta brölt Ragnars
varö ekki aðeins vonlaust, heldur
varð það einnig skoplegt. Næst
hugðist Ragnar sýna, að hann
gæti þó a.m.k. ráðið við Jónas
Árnason, og lagði þvi til atlögu
við Borgarfjarðarbrúna, þegar
vegaáætlunin var á dagskrá.
Jónas brást hinn versti við og
kvaðst hafa orð formanns sins að
engu. Útkoman varð sú, að viö at-
kvæðagreiðslu skiptust þingmenn
bandalagsins I helminga milli
þeirra Ragnars og Jónasar. Má
þvi segja, að Ragnar hafi farið
hreinar ófarir i átökum sinum við
þá Lúðvik og Jónas.
Gerður ómerkur
orða sinna
En þetta eru ekki einu raunir
Ragnars sem flokksformanns.
Þaö er ekki minna athyglisvert,
að flokksstjórnin hefur hvað eftir
annað látið hann ómerkja fyrstu
frásögu sina af slitum viðræðn-
anna um myndun nýrrar vinstri
stjómar á siðastl. sumri. Ragnar
kenndi þá Alþýðuflokknum fyrst
og fremst um, að slitnaði upp úr
viðræðunum. Þjóðviljinn birti þá
fyrirsögn með stærsta letri sínu
til að staðfesta þennan framburð
Ragnars. Nú þykir það hins vegar
ekki lengur henta að halda þessu
fram. Nú er búið að ákveða i
æðsta ráði flokksins að kenna
Framsóknarflokknum um, að
viðræðurnar fóru út um þúfur.
Þess vegna verður Ragnar að
fara að skrifa söguna upp á ný og
ógilda það, sem hann hefur áður
sagt. t hinni nýju sögu Ragnars er
Alþýðuflokkurinn litið eða ekkert
nefndur þótt hann væri áður tal-
inn sökudólgurinn. Nú snýst sagan
orðið nær eingöngu um
Framsóknarflokkinn.
t tilefni af þessari nýju útgáfu
Ragnars skal aðeins visað til upp-
runalegrar frásagnar hans og
Gylfa Þ. Glslasonar. Þær bera
það ljóst með sér, að viðræðurnar
um vinstri stjórn strönduðu á
sameiginlegum óvilja þeirra afla,
sem mestu réðu i Alþýðubanda-
laginu og Alþýðuflokknum. Báð-
um var það þá sameiginlegt að
vilja ekki bera ábyrgð á stjórn á
erfiðum timum.
Gengisfellingin
og Guðmundur
Innan Alþýðubandalagsíns eru
hins vegar til sjálfstæðari menn,
sem ekki láta beygja sig undir
flokksagann, og eru nógu sterkir
til að lúta ekki neinum fyrirmæl-
um. Einn þessara manna er Guð-
mundur Hjartarson, sem greiddi
atkvæði f stjórn Seðlabankans
með gengisfellingunni á sfðastl.
vetri. Guðmundur taldi hana
skásta úrræðið, eins og komið
var, og lét þvi sig engu varða
gagnstæða afstööu stjórnenda
Alþýðubandalagsins.
Guömundur Hjartarson hefur
um langt skeið verið talinn af
flokksbræðrum sinum mestur
fjármálamaður þeirra og þvi
fengið það hlutverk að sjá öðrum
fremur um fjárreiður flokksins.
Þaö var þvi ekki neitt undarlegt
þótt Lúðvik Jósefsson skipaði
hann bankastjóra Seðlabankans.
Eftir vandlega athugun sá Lúðvik
ekki annan innan flokksins, hæf-
ari til að gegna þessari stöðu,
sakir gáfna og reynslu. Guð-
mundur brást ekki þvi mati Lúð-
viks, að hann væri glöggur
fjármálamaður, þegar hann
greiddi atkvæði með gengisfell-
ingunni i vetur. Að sjálfsögðu
gerði hann það ekki ánægður
frekar en aðrir, en sem reyndur
fjármálamaður gerði hann sér
þess grein, að ekki var um annan
skárri kost að ræða.
Hjóseta Inga
Það er ótvirætt, að næst Guð-
mundi Hjartarsyni, hefur Ingi R.
Helgas. verið mesti fjármálasér-
fræðingur Alþýðubandalagsins.
Hann hefur átt þátt I flestum eða
öllum fjármálafyrirtækjum, sem
tengd hafa verið Alþýðubanda-
laginu á einhvern hátt. Traust sitt
á fjármálahyggindi Inga R.
Helgasonar hefur svo Alþýðu-
bandalagið sýnt með þvi að gera
hann að fulltrúa sinum i banka-
ráði Seðlabankans. Þar tók Ingi
R. þá afstöðu, þegar fjallað var
um gengisfellinguna á siðastl.
vetri. að hann lét skjalfesta
bókun, sem fól i sér allskonar
vangaveltur um að gengisfelling
gæti verið varasöm. Bókunin var
lesin upp I útvarpi og birt i Þjóð-
viljanum. Af henni kunna ýmsir
að hafa dregið þá ályktun, að Ingi
R. hafi greitt atkvæöi gegn
gengisfellingunni. En svo var
ekki. Ingi R. sat hjá við atkvæða-
greiðsluna. Hann vildi ekki taka á
sig þá ábyrgð að vera á móti
gengisfellingunni.
Þannig snerust tveir mestu
fjármálamenn Alþýðubandalags-
ins gegn flokkslfnunni á siðastl.
vetri. Þeir fylgdu áfram sömu
stefnu og Lúðvik Jósefsson og
Magnús Kjartansson höfðu i
vinstri stjórninni og höfðu enn i
sambandi við stjórnmála-
myndunarviðræðurnar á siðastl.
sumri, þegar þeir viðurkenndu að
nokkur gengisfelling væri
óhjákvæmileg. Efnahagsvandinn
var þó ekki orðinn eins hrikalegur
þá og hann varð siðar.
Höfuðlaus
söfnuður
Þetta, sem hér hefur verið
nefnt, er aðeins lftið dæmi um það
upplausnarástand og innbyrðis-
deilur, sem hafa risið innan
Alþýðubandalagsins að undan-
fömu. Þar hefur sannarlega verið
um að ræða sundurlausan og
höfuölausan söfnuð. Helzt hefur
gætt samheldni um að reyna að
snúast gegn flestu þvi, sem
vinstri stjórnin beitti sér fyrir til
að tryggja atvinnurekstur i land-
inu. Þannig taldi vinstri stjórnin
nokkra gengisfellingu nauðsyn-
lega I árslok 1972 til þess að
tryggja atvinnuöryggið, og aftur
beitti hún sér fyrir þvi vorið 1974,
að kaupgjaldsvisitalan væri
bundin og grunnkaupshækkanir
væru takmarkaðar. Þetta var
einnig gert I þvi skyni að tryggja
atvinnuöryggið. Nú þykist
Alþýðubandalagið ekki mega
heyra slikar ráðstafanir nefndar
á nafn, þegar efnahagsástandið
hefur stórversnað, sökum öfug-
þróunar viðskiptakjaranna. Fátt
getur talizt ömurlegra hlutskipti
stjðmarandstöðuflokksins en að
deila einkum á aðgerðir, sem
hann taldi sjálfur eðlilegar og
réttmætar, meðan hann sat i
stjóm.
Það er ekkert undarlegt, þótt
slikur flokkur kjósi ekki langa
stjórnarandstöðu, þegar á reynir.
Tætingslið
Þótt ástandið hafi verið aumt
hjá Alþýðubandalaginu á þingi i
vetur, hefur það verið sizt betra
hjá Alþýðuflokknum. Þar togast
enn á andstæð sjónarmiö Gylfa Þ.
Gislasonar og Benedikts Grön-
dals, og virðist Gylfi oftast hafa
betur. Enn hefur hann þvi ekki af-
salaö sér völdum, nema að nafn-
inu til. Það er þvl enn alger ráð-
gáta hvert Alþýðuflokkurinn
stefnir eða hver afdrif hans
verða.
Um Samtökin svonefndu þarf
ekki að fara mörgum orðum. Þau
eru til orðin á þann hátt, að þar
eru uppi næstum eins mörg ólik
sjónarmiðogflokksmennirnir eru
margir. Gleggsta dæmið um það
var skömm þingseta Jóns Bald-
vins Hannibalssonar sem vara-
þingmanns. Hann hafði bersýni-
lega önnur sjónarmið i mörgum
málum en Karvel Pálmason, sem
hann var mættur fyrir.
Það má þvi vel nota orð Bjarna
Guðnasonar um stjórnarand-
stöðuflokkana á Alþingi. Þeir eru
allir hreint tætingslið. Rikis-
stjómin þarf ekki að kvarta
undan stjórnarandstöðunni. Hún
verðurhenni ekki að falli. Enfyrir
islenzk stjórnmál I heild er það
iskyggileg staðreynd, að það lið,
sem hefur skipað sér til vinstri
við Framsóknarflokkinn, skuli
vera jafn sundurlynt og óstarf-
hæft og raun ber vitni. Slik sundr-
ung getur ekki haft heppileg áhrif
á þjóðmálin.
Stríð gegn
bændum
Dagblaðið Visir, sem gefið er út
af nokkrum heildsölum i Reykja-
vik hefur um skeið haldið uppi
svæsnum árásum á landbúnaðinn
ogbændastéttina. Það hefur hald-
iðþvi fram, að bændastéttin væri
allt of fjölmenn, landbúnaðurinn
væri þjóðinni allt of dýr atvinnu-
vegur, bændur nytu óeðlilegra
styrkja og þar fram eftir götun-
um. Helzta úrræðið sem þetta
heildsalablað hefur bent á, tfl
lausnar aðsteðjandi efnahagsleg-
um erfiðleikum, er að fækka
bændum og draga saman land-
búnaðinn.
í tilefni af þessum skrifum er
vissulega ástæða til að spyrja,
hvort ekki sé ástæða til að beina^
sliku kastljósi frekar að öðr-
um stéttum en bændastéttinni.
Hvemig er það t.d. varðandi
heildsalastéttina sjálfa? Er hún
ef til vill svo fámenn að málgagn
hennar geti með góðum rétti
hneykslast á þvi, að aðrar stéttir
séu of fjölmennar? Er það ef til
vill staðreynd, að hér séu hlut-
fallslega miklu fleiri, jafnvel
margfalt fleiri heildverzlanir
en dæmi eru um hjá nokkurri
annarri þjóð? Gæti það verið
þjóðinni skaðlaust, að þessum
fyrirtækjum fækkaði eitthvað og
að heildsalastéttin yrði þannig
bæði fámennari og kostaði þjóð-
arbúið minna?
Það væri ekki óeðlilegt, þótt
umrædd skrif heildsalablaðsins
yrðutil þess, að það væri ekki sið-
ur tekið til athugunar, hvort
heildsalastéttin gæti ekki verið
fámennari og kostað þjóðarbúið
minna. Ekki væri heldur úr vegi
að fá samanburð á kjörum henn-
ar og bændastéttarinnar. Sizt af
öllu ættu heildsalarnir að skorast
undan þvi, að svipuð athugun yrði
gerð á stöðu þeirra og málgagn
þeirra krefst að verði gerð á stöðu
bændastéttarinnar. — Þ.Þ.