Fréttablaðið - 04.05.2005, Blaðsíða 18

FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK • FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK • FÓLKSBÍLADEKK • JEPPADEKK
GÆÐAVARA Á BETRA VERÐI!
Sólbakka 8
310 Borgarnesi
Miðási 23
700 Egilsstöðum
Víkurbraut 4
780 Höfn
Gagnheiði 13
800 Selfossi
Njarðarnesi 1
603 Akureyri
Skeifunni 3c
108 Reykjavík
Viðarhöfða 6
110 Reykjavík
Melabraut 24
220 Hafnarfirði
Iðavöllum 8
230 Keflavík
Flugumýri 16
270 Mosfellsbæ
Smiðjuvegur 6
200 Kópavogi
LEIÐANDI Í LÆGRA DEKKJAVERÐI
18 4. maí 2005 MIÐVIKUDAGUR
Sáttmáli um takmörkun út-
breiðslu kjarnorkuvopna
gekk í gildi fyrir 35 árum
en nú stendur endurskoð-
un hans yfir. Kjarnorku-
veldin eru uggandi yfir
þróuninni í Íran en öðrum
ríkjum finnst gagnrýnin
koma úr hörðustu átt.
Erindrekar ríflega 180 ríkja sitja
nú á rökstólum í höfuðstöðvum
Sameinuðu þjóðanna í New York
og ræða um hvernig takmarka
megi útbreiðslu kjarnorkuvopna.
Á meðan Bandaríkjamenn hafa
mestar áhyggjur af kjarnorku-
vopnaþróun Írana og Norður-
Kóreumanna þá gagnrýna aðrar
þjóðir kjarnorkustefnu Banda-
ríkjamanna sjálfra.
Misjafn árangur
Sáttmálinn um takmörkun út-
breiðslu kjarnorkuvopna var und-
irritaður 1968 og gekk í gildi
tveimur árum síðar. Samkvæmt
honum heita þau ríki sem hafa
ekki yfir kjarnorkuvopnum að
ráða, að reyna hvorki að komast
yfir slík vopn eða þróa þau. Í stað-
inn þá skuldbinda þau kjarnorku-
veldi sem eiga aðild að sáttmálan-
um sig til að afvopnast smám sam-
an. Öll ríki heims undirrituðu sátt-
málann á sínum tíma, að Íran,
Pakistan og Ísrael frátöldum en
þau eiga öll kjarnorkuvopn í sín-
um fórum. Árið 2003 sögðu Norð-
ur-Kóreumenn sig frá sáttmálan-
um en í febrúar síðastliðnum lýstu
þeir því yfir að þeim hefði tekist
að smíða kjarnorkusprengju.
Á fimm ára fresti er sáttmálinn
endurnýjaður og afvopnun síðustu
ára metin. Þær viðbætur sem á
honum eru gerðar eru hins vegar
ekki bindandi.
Að mörgu leyti hefur sáttmál-
inn gefist vel, aðeins eitt þeirra
ríkja sem hefur átt að honum aðild
hefur komið sér upp kjarnorku-
vopnum. Hins vegar hefur afvopn-
un kjarnorkuveldanna gengið afar
hægt og raunar hefur heldur
hækkað í kjarnorkuvopnabúrum
sumra þeirra á meðan önnur þróa
nýjar tegundir sprengja. Síðast en
ekki síst eru fleiri ríki að reyna að
koma sér upp vopnum og brjóta
við það skilmála sáttmálans
Ógnin úr austri
Kjarnorkuvopnatilburðir Norður-
Kóreumanna og Írana hafa verið
allmikið í fréttum að undanförnu
enda er ástæða til að hafa af þeim
áhyggjur. Norður-Kóreumenn eru
að öllum líkindum búnir að koma
sér upp nokkrum kjarnorkuvopn-
um og viðræður þeirra við fimm
önnur ríki, þar á meðal Bandarík-
in, Rússland og Kína, um afvopn-
un hafa engu skilað. Undir lok síð-
asta mánaðar hræddu Norður-
Kóreumenn nágranna sína í Japan
þegar þeir skutu tilraunaeldflaug í
Japanshaf.
Íranar þvertaka fyrir að þróa
kjarnorkuvopn heldur segjast þeir
eingöngu vinna með kjarnorku í
friðsamlegum tilgangi. Þeir hafa
hins vegar reynt að fela tilraunir
sínar til auðgunar úrans og sýnt
starfsmönnum Alþjóðakjarnorku-
málastofnunarinnar lítinn sam-
starfsvilja. Bretar, Frakkar og
Þjóðverjar hafa átt í viðræðum við
Írani og þótt þær hafi ekki skilað
miklum árangri þá hafa Íranar
sagst bíða með frekari auðgun úr-
ans á meðan enn er vilji til við-
ræðna, síðast í gær.
Bandaríkjamenn draga lappirnar
Reiknað er með að Bandaríkja-
menn muni á ráðstefnunni einbeita
sér að því að koma böndum á þjóð-
ir eins og Írana með því að einung-
is kjarnorkuveldunum verði heim-
ilað að eiga búnað sem hægt er
nota til framleiðslu kjarnorkuelds-
neytis sem nota má í sprengjur, til
dæmis gasskilvindur.
Mörgum ríkjum finnst hins veg-
ar miklu meiri ástæða til að hafa
áhyggjur af kjarnorkuveldunum
sjálfum, sérstaklega Bandaríkjun-
um. Hægagangur í afvopnuninni
grefur til dæmis ekki síður undir
trúverðugleika sáttmálans en til-
raunir Írana. Þrátt fyrir samninga
þar að lútandi hafa Bandaríkin og
Rússar alls ekki skorið birgðir sín-
ar niður í þeim mæli sem þau höfðu
áður lofað. Til að bæta gráu ofan á
svart hefur ríkisstjórn Bush neitað
að styðja bann við tilraunum með
kjarnorkuvopn, sagt sig frá sátt-
mála við Rússa um bann við eld-
flaugavarnakerfum og haldið
áfram að þróa nýjar tegundir
kjarnavopna, til dæmis öflugar
sprengjur sem eiga að geta eytt
rammgerðustu neðanjarðarbyrgj-
um.
Þessa dagana fara einnig fram
heitar umræður í Bretlandi um
frekari kjarnorkuvopnavæðingu.
Tony Blair forsætisráðherra boð-
aði fyrr í vikunni gagngera endur-
nýjun á kjarnorkuvopnabirgðum
þegar Trident-kafbátaeldflaugar
landsins verða úreltar. Gordon
Brown fjármálaráðherra hefur
hins vegar ekki viljað styðja þessi
áform á afdráttarlausan hátt.
Lítilla breytinga að vænta
Kjarnorkuveldin og ríkin sem ekki
ráða yfir kjarnavopnum munu að
líkindum elda grátt silfur næstu
vikurnar í New York. Á sama tíma
mun Alþjóðakjarnorkumála-
stofnunin reyna að knýja fram
frekari heimildir til eftirlits og að
kjarnorkueldsneytisframleiðsla
verði sett undir stjórn svæðisbund-
inna alþjóðastofnanna svo dæmi
séu tekin. Því miður bendir hins
vegar fátt til annars en að sára-
litlar breytingar verði gerðar á
sáttmálanum um takmörkun á út-
breiðslu kjarnorkuvopna, til þess
eru hagsmunir þeirra ríkja sem í
hlut eiga einfaldlega allt of ólíkir. ■
Notkun geðlyfja við ofvirkni og athyglis-
bresti barna hefur aukist hröðum skref-
um á undanförnum árum, að því er fram
kom í svari Jóns Kristjánssonar heil-
brigðisráðherra við fyrirspurn Ástu R. Jó-
hannesdóttur alþingismanns í vikunni.
Hvað er ofvirkni
Hegðunareinkennum ofvirkni er oft skipt
í þrjá flokka. Þeir eru hreyfiofvirkni, at-
hyglisbrestur og hvatvísi. Hið fyrstnefnda
lýsir sér með þeim hætti, að barnið á
erfitt með að sitja lengi kyrrt. Þegar það
situr kyrrt er það á iði og stöðugri hreyf-
ingu í sæti sínu. Ofvirk börn staldra sjald-
an við, mörg þeirra eru afar málgefin og
eiga erfitt með að leika sér hljóðlega.
Athyglisbrestur lýsir sér þannig, að barn-
ið á erfitt með að einbeita sér að verk-
efnum og ljúka þeim. Minnsta utanað-
komandi truflun dregur athygli þess frá
því sem það er að sinna. Athyglisbrestur-
inn getur einnig komið fram í gleymsku.
Ofvirka barnið gleymir og týnir hlutum
oftar en önnur börn.
Hvatvísin lýsir sér þannig að ofvirku barni
hættir til að framkvæma það sem því
dettur í hug án þess að gefa sér tíma til
að hugsa um afleiðingarnar. Mikil óþolin-
mæði og erfiðleikar við að bíða geta
einnig verið einkenni.
Mismunandi samsetning
Samsetning þessara einkenna getur ver-
ið mismunandi milli einstaklinga. Athygl-
isbrestur getur til dæmis verið mjög
áberandi hjá einu ofvirku barni, en
hreyfiofvirkni og hvatvísi hjá öðru. Undir-
skrika skal, að flest þau einkenni sem
hér hefur verið lýst sjást einhvern tíma í
fari nánast allra barna. Ekki telst um of-
virkni að ræða nema einkennin séu til
staðar í afgerandi ríkari mæli en venju-
legt er meðal jafnaldranna og að þau
hamli aðlögun barnsins að umhverfi
sínu.
Af hverju stafar ofvirkni?
Rannsóknir benda til þess að erfðir eigi
stærstan hlut að máli í orsökum ofvirkni.
Ákveðin samsetning gena virðist valda
frávikum í taugaþroska sem fram kemur
í röskun í framleiðslu og jafnvægi tauga-
boðefna. Í ofvirkni er það einkum höml-
unarþátturinn í stjórn atferlis sem ekki
starfar sem skyldi.
Heimild: Páll Magnússon sálfræðingur
Heimasíða Landlæknisembættisins.
Erfðir eiga stærstan hlut að máli
FBL – GREINING: OFVIRKNI OG ATHYGLISBRESTUR
ÓGNVEKJANDI ELDFLAUGAR Norður-Kóreumenn hafa að öllum líkindum komið sér
upp kjarnorkusprengjum en í síðustu viku sýndu þeir tennurnar með því að skjóta eld-
flaug í Japanshaf, nágrönnum þeirra til lítillar ánægju. Stjórnvöld í Pjongjang sögðu sig frá
sáttmála um takmörkun útbreiðslu kjarnorkuvopna árið 2003.
M
YN
D
/A
P
SVEINN GUÐMARSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
KJARNORKUVOPN
Karpað um kjarnorkuvopnin