Tíminn - 21.12.1975, Síða 19

Sunnudagur 21. desember 1975.
TÍMINN
19
trtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
i>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfsla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöals,træti 7, sími 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi, 19523. Verö j
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
BlaðaprentlT.ir
Skattar og skartgripir
Alkunna er, að lengi hefur verið kurr i landinu
vegna þess, hve ákvörðun tekjuskatts virðist i litl-
um tengslum við raunverulega afkomu fólks. Upp
úr sauð á þessu ári i Bolungarvik, Borgarnesi og
Hveragerði.
Það er vafalaust löng og flókin saga, hvernig
þetta er til komið. Einn kapituli þeirrar sögu er sá,
að á undanförnum áratugum hafa verið veittar
alls konar ivilnanir og undanþágur frá almennum
ákvæðum skattalaganna, unz svo er komið, að
mjögbrestur á, að allir séu i reynd undir sömu
lögum. Þvilikur ófögnuður hefur þó ekki orðið
hlutskipti íslendinga einna, og má þar benda á, að
smugur og vankantar á skattalögum urðu Glistrup
hinum danska drýgstur aflvaki til stofnunar þess
fáránlega flokks, er við hann er kenndur. Svipað
gæti gerzt hérlendis, ef þolinmæði fólks er ofboðið.
En auk þess sem verulegur hluti manna getur á
löglegan hátt komizt hjá eðlilegum tekjuskatti, ef
ekki brestur kunnáttu til þess að smjúga i gegn um
netið, kveður vafalaust talsvert að ólöglegum
undanbrögðum. Við höfum hér að visu skattaeftir-
lit, sem gegnir þvi hlutverki að hafa hendur i hári
slikra manna. Það ber . ekki að vanmeta. En
sumar þær aðferðir, sem annars staðar tiðkast,
munu samt ekki hafa verið teknar upp hér.
Það er til dæmis mjög löng tið siðan skattayfir-
völd i mörgum löndum fóru að fylgjast með
lifnaðarháttum og eyðslu skattþegna eftir ýmsum
leiðum og draga sinar ályktanir af þess háttar
vitneskju. Það liggur vitaskuld i augum uppi, að
ekki er allt með felldu, ef þeir, sem hafa bara til
hnifs og skeiðar samkvæmt tölum á skattskrám,
geta leyft sér mikinn munað. Eftirlit af þessu tagi
hefur verið aukið meðal grannþjóða á siðustu ár-
um, og i Bandarikjunum er það orðið veigamikill
þáttur i skattaeftirliti.
Um eftirlit af þessu tagi er það að segja, að það
er trúlega auðveldara með fámennri þjóð en fjöl-
mennri. Á hinn bóginn getur það svo lika verið
vandkvæðum bundið hjá kunningjaþjóð, þar sem
allir þekkja alla, að kalla má.
Að þessu er þó sérstök ástæða til að vikja nú, þvi
að i siðustu viku var frá þvi skýrt i einu dag-
blaðanna, að fólk keypti á þessari jólavertið
demantshringa, sem kosta tvö til þrjú hundruð
þúsund krónur, og einn viðskiptavinur hefði ekki
látið sig muna um að kaupa skartgrip á sjö
hundruð þúsund krónur. Heimildarmaðurinn var
sá, sem gerst mátti vita: Sjálfur skartgripasalinn.
í framhaldi af þessu væri ekki með neinum
ólikindum, þótt fólk þeirra stétta, sem fyrst og
fremst greiða tekjuskattinn, spyrði sem svo, hvort
ekki myndi forvitnilegt að vita, hvaða fjárráð
hinir kaupglöðu skartgripaeigendur hafa sam-
kvæmt skattframtali sinu.
Þagnarskylda
Aukin upplýsingaskylda stofnana og embættis-
manna hefur verið til umræðu i okkar heimshluta
siðustu ár. Hér á landi hefur aftur á móti þagnar-
skylda bankaráðsmanna verið til umræðu siðustu
daga.
Lög leggja bankaráðsmönnum þessa þagnar-
skyldu á herðar. Lögum ber að hlýða. En gæti það
hugsazt, að lögin séu gölluð, og upplýsingaskylda
þjónaði almennum hagsmunum betur en þagnar-
skylda, þegar stórlán eru veitt?
-JH.
Benedikt Ásgeirsson:
Samningar Vestur-
Þjóðverja og Pólverja
Strauss beitir sér eindregið gegn þeim
Eitt þeirra rikja, sem fór hvað
verst út. úr heimsstyrjöldinni
siðari, er Pólland. Á meðan það
var hertekið af Þjóðverjum
frömdu þeir hryðjuverk, sem
eiga fáa sina lika. Viðhorf
margra Pólverja til Þýzkalands
hafa æ siðan mótazt af grimmd
og ofbeldi Þjóðverja i garð
þeirra i striðinu. Þegar Pólland
vai „frelsað” af Sovétrikjunum
i lok striðsins, tók litið betra við.
Rússar lögðu undir sig hluta af
austanverðu Póllandi. t staðinn
fékk Pólland sneið af Þýzka-
landi. Ein af afleiðingum þessa
fyrirkomulags er sú, að mikill
fjöldi þýzkumælandi fólks hefur
verið búsettur i Póllandi siðan.
Ástæðan fyrir þvi að verið er
að rifja upp hina ófögru fortið
samskipta Þýzkalands og Pól-
lands er sú, að annars er ekki
hægt að skilja deilur þessara
rikja i dag. Það, sem á milli ber
er einkum tvennt:
Margir hinna þýzkumælandi
ibúaPóllands vilja fá að flytjast
til Vestur-Þýzkalands. Stjórn
Póllands hefur hins vegar verið
mjög treg til að veita þeim slikt
leyfi. A hinn bóginn hefur st jóm
V-Þýzkalands af eðlilegum
ástæðum lagt rika áherzlu á
það, að þessu þýzkumælandi
fólki verði leyft að setjast að
þar.
Ennfremur er um tvenns kon-
ar skaðabótakröfur að ræða.
Pólska st jórnin hefur farið fram
á striðsskaðabætur, eins og aðr-
ar þjóðir, sem urðu fyrir ofbeldi
Þjóðverja i heimsstyrjöldinni
siðari. Þá hafa þeir Þjóðverjar,
sem búa nú i Póllandi og urðu
fyrir tjóni I striðinu, rétt á
skaöabótum frá v-þýzka rikinu.
Lagalega séð er hér um tvö
óskyld vandamál að ræða. Hins
vegar hefur stjórnin i Bonn alla
tið neitað að veröa við kröfum
Pólverja nema hún fengi trygg-
ingu fyrir þvi, að hinir þýzku-
mælandi ibúar Póllands fengju
leyfi til að flytast til V-Þýzka-
lands. A sama hátt neituðu Pól-
verjar að leyfa þýzkumælandi
fólki að flytjast út nema að
Þjóðverjar féllust á skaðabóta-
kröfur þeirra. Eftir miklar og
langar samningaviðræður sem
fylgdu i kjölfar austurstefnunn-
ar virtist málið vera komið i
sjálfheldu. Það leystistekki fyrr
en þýzka kanslaranum Schmidt
og leiðtoga pólska kommúnista-
flokksins Gierek tókst að kom-
ast að samkomulagi, þegar þeir
hittust á Oryggis- og Samvinnu-
ráðstefnu Evrópu (OSE) i sum-
ar. — Þvi má skjóta hér inn í, að
einn af kostum OSE var að gefa
ýmsum þjóðarleiðtogum tæki-
færi til að hittast, sem annars
hefðu mjög takmarkaða mögu-
leika til þess. Á þann hátt má
segja, að OSE hafi stuðlað að
bættri sambúð V-Þýzkalands og
Póllands. Hitt er annað mál, að
allir þýzkumælandi menn i Pól-
landi, sem vilja flytja til
V-Þýzkalands, ættu að fá leyfi
til þess skilyrðislaust, ef Pól-
land hefði yfirlýsingar OSE i
heiðri.
Kjarni ofangreinds sam-
komulags er sá, að Pólland mun
veita 125.000 þýzkumælandi ibú-
um þar leyfi til að flytjast tii
V-Þýzkalands. I staðinn mun
stjórnin i Bonn verða að nokkru
við bæði hinum beinu og óbeinu
kröfum Póllands um striðs-
skaðabætur. Almennt er talið að
Þjóðverjar hafi sloppið frekar
vel við þær bætur, sem þeir
þurfa að greiða, einkum þær
óbeinu. Kröfur Þjóðverja, bú-
settra á Póllandi, um skaðabæt-
ur vegna tjóns i siðari heims-
Frans Josef Strauss
styrjöldinni verða uppfylltar
með einni heildarupphæð, sem
pólska stjórnin mun svo úthluta.
Ef sú upphæð hefði verið reikn-
uð út nákvæmlega eftir þvi, sem
hver einstaklingur ætti rétt á,
þá hefði hún að öllum likindum
orðið miklu hærri. Hins vegar
hefur hinn takmarkaði fjöldi
þeirra, sem stjórn Póllands
mun leyfa að flytjast til
V-Þýzkalands verið gagnrýndur
af stjórarandstöðunni, en það
munu vera yfir 300.000, sem
vilja fara.
Vissulega er það rétt, að æski-
legt væri að fólk fái að flytjast
brott frá Póllandi eins og það
vill. Það eru aðeins grundvall-
armannréttindi. Hins vegar er
rétt að benda á það, að i milli-
rikjadeilum er yfirleitt ekki
hægt að ná neinu samkomulagi
nema að báðir aðilar slái af
kröfum sinum. Ef alþjóðadeil-
um væri þannig háttað, að eng-
inn deiluaðila væri tilbúinntil að
gefa neitt eftir, þá væri mjög
erfittað leysa þærá friðsamleg-
an hátt. Þetta má sanna með
mýmörgum dæmum. I ofan-
nefndri deilu hafa báðir aðilar
gefið gott fordæmi og slakað á
kröfum sinum. Ennfremur er
rétt að vekja athygli á þvi, að
það nægir ekki eingöngu að
þessir þýzku Pólverjar fái að
flytjast til V-Þýzkalands. Þeir
verða lika að fá góða aðhlynn-
ingú þar og tækifæri til að aö-
lagast hinu nýja þjóðfélagi. A
þvi hefur oft orðið nokkur mis-
brestur meðal flóttamanna,
sem setjast að i V-Þýzkalandi.
Það ber vott um mikið ábyrgð-
arleysi að krefjast þess, að
hundruð þúsunda þýzkra Pól-
verja fái að setjast að i
V-Þýzkalandi, ef ekki er hægt að
tryggja þeim næga atvinnu og
sjá til þess, að þeim liði þar
a.m.k. jafnvel eða betur en i
Póllandi. t ljósi þessara rök-
semda er gagnrýni stjórnar-
andstöðunnar i Bonn óraunhæf.
Til að umrætt samkomulag
gæti gengið i gildi verða bæði
Sambandsþingið og Sambands-
ráðið i Bonn að samþykkja það.
Sem kunnugt er hefur stjórnar-
andstaðan, CDU/CSU, eins at-
kvæðis meirihluta i Sambands-
ráðinu og getur þvi fellt þessa
samninga þar. t einu af minnstu
fylkjum V-Þýzkaiands, Saar,
hafa SPD/FDP annars vegar og
CDU hins vegar jafn marga
þingmenn á fylkisþinginu. Þess
vegna eru öll frumvörp, sem
fylkisstjórn CDU leggur fram,
þar á meðal fylkisfjárlögin, háð
samþykki SPD/FDP. Vegna
þessarar veiku aðstöðu heima
fyrir, gæti svo farið, að stjórn
CDU i Saar greiddi atkvæði með
samningunum i Sambands-
ráðinu. Það myndi ráða úrslit-
um um það, að þeir yrðu
samþykktir.
Það hefur ekki eingöngu verið
deilt um samningana við Pól-
verja milli stjórnarflokka og
stjórnarandstöðuflokka i Bonn.
Þeir hafa lika verið innan-
flokksdeilumál Kristilegra
demökrata. Afstaða þess flokks
kom ekki endanl. i ljós fyrr en
þeir voru lagðir fyrir Sam-
bandsþingið i haust. Astæðan^
fyrir þvi er sú að Helmut Kohl
formaður CDU og kanslaraefni
CDU/CSU dró það i lengstu iög
að taka afstöðu opinberlega.
Það var ekki fyrr en Frans
Josef Strauss formaður CSU
hafði ritað öllum þingmönnum
CDU/CSU bréf og hvatt þá til að
greiða atkvæði á móti sam-
komulaginu við Pólverja að
Kohl tók við sér. Til að sambúð-
in við Strauss versnaði ekki
frekar átti hann, þegar hér var
komið sögu, ekki annarra kosta
völ en að mæla með þvi, að
þingmenn flokksins greiddu at-
kvæði á móti samningunum.
Þykir þetta sanna það, er oft
hefur veriðhaldið fram, að Kohl
sé litt fallinn til að gegna mikil-
vægum ' forustuhlutverkum og
sé ekki nógu harður við Strauss.
Afleiðingin var sú, að CDU/CSU
gerði þessa samninga að einu
fyrstu kosningamálunum og var
deilt mjög hart um þá i Sam-
bandsþinginu. Þessi harka, sem
komin eri deilurnar gæti leitt til
þess að stjórn CDU i Saar
ákveði að greiða atkvæði á móti
samkomulaginu i Sambands-
ráðinu og fella þá þar með. Slik
þróun þessa máls væri afar j
óæskileg, þvi hún spillir fyrir f
þvi, að samskipti V-Þýzkalands í
og Póllands komist i nokkurn 1
veginn eðlilegt horf. Að visu
geta þessir samningar ekki bætt
endanlega fyrir hryðjuverk þau,
sem Þjóðverjar frömdu i Pól-
landi i heimsstyrjöldinni siðari.
en þeir væru fyrsta meiri háttar
skrefið i þá átt.