Tíminn - 21.12.1975, Side 40

..*
Sunnudagur 21. desember 1975.,
J
SÍS-FÓIHJK
SUNDAHÖFN
fyrir gióóan nmi
^ KJÖTIÐNAOARSTÖÐ SAMBANDSINS
Undarleg tilfinning að fá
al It í einu eli dgos 1 beint o
fyrir framan nefið á sér
— segir Hannes Hilmarsson, vaktmaður í Kröflu
Gsal-Reykjavlk — Ég hef aldrei
séð eldgos fyrr og það fylgir þvi
hálf undarleg tilfinning að fá allt i
einu eldgos beint fyrir framan
nefið á sér, sagði Hannes
Hilmarsson, vaktmaður við
Kröfluvirkjun i samtali við Tim-
annigær.enhannvarvið Kröflu i
gærmorgun, er eldgosið hófst,
ásamt félaga sinum, Snorra
Snorrasyni, sem einnig er vakt-
maöur. Þeir félagar héldu kyrru
fyrir uppi við Kröflu i gærdag,
enda var ekki talið, að virkjunin
væri i hættu að svo komnu.
— Það var um tiuleytið, að við
fundum fyrstu jarðhræringarnar
og þær héldust stöðugt fram til
hálf tólf, en skömmu siðar hófst
gosið og sáum við þá strax mikinn
gosmökk. Er jarðhræringarnar
höfðu staðið i u.þ.b. hálftima og
ekki virtist ætla að verða neitt lát
á þeim, höfðum við samband við
Jón Ármann Pétursson i Reyni-
hlið og lýstum jarðhræringunum.
Hann sagði strax, að þetta benti
til eldgoss.
— Hafiö þið farið upp að gos-
stöðvunum ?
— Skömmu eftir hádegið litum
viö á þær. Við komumst u.þ.b.
hálfa leiðina i bil, en frá stöðvar-
húsinu hér og að Leirhnúki eru
um 3 km. Við gengum upp á dálit-
inn kamb og sáum þá gos-
stöövarnar mjög greinilega.
Gosið er i nokkuð langri sprungu,
sennilega 2—300 metra langri, og
gýs upp úr potti I miðri sprung-
unni. Þar sézt eldurinn mjög vel
og gosmökkurinn er mikill.
— Virðist þér gosið hafa færftt i
vöxt?
— Já, ofurlitið og merki ég það
aðeins af mekkinum, sem hefur
aukizt dálitið siðustu stundar-
fjórðunga.
Að sögn Hannesar rennur
hraun úr sprungunni i átt frá
Kröflu. — Samkvæmt þvi, sem
við höfum heyrt, er okkur engin
hætta búin eins og sakir standa,
en eldgos eru óútreiknanleg eins
og menn vita, og þvi getur allt
breyzt hvað þetta áhræri I einni
svipan.
Hannes sagði, að eftir hádegið i
gær hefðu menn frá Almanna-
varnanefnd Mývatnssveitar
komið upp eftir og litið á gos-
stöðvamar. — Þeir sögðu, að gos-
sprungan lægi I sömu stefnu og i
gosinu, sem hér varð á 18. öld, en
þá gaus hér I fimm ár, sagði
Hannes. •
Að lokum sagði Hannes, að
jarðhræringarnar héldu áfram,
en þær væru þó ekki stöðugar.
Hann kvaðst halda, að styrkur
jarðskjálftanna væriá bilinu milli
2-3 á Richterskvarða.
Stöðvarhúsið við Kröflu.
Gos úr Leirhnúk stóð í fimm ór
JH-Rvik — A fyrri hluta
átjándu aldar urðu mikil og lang-
vinn eldgos i Mývatnssveit, og
voru einmitt langæjust gosin i
Leirhnúk. Þessi eldgos hófust
meö miklum jarðhræringum aö-
faranótt 17. dags maimánaðar
1724, og um dagmál gaus upp
öskumökkur rétt vestan við
Kröflu, þar sem nú heitir Viti.
Lék allt á reiðiskjálfi, og rigndi
vikri, sandi og brennisteinsösku
yfir nágrenni, og fólk allt flúði bæi
sunnan og austan við Mývatn.
Þetta varð skammvinnt gos,
þótt Viti spýtti úr sér gufumekki i
mörg ár. 1 ársbyrjun 1725 voru
sifelldir jarðskjálftar i Mývatns-
sveit og 11. janúar hófst gos i
Leirhnúk, og er það skemmst af
þvi að segja, að þessu gosi linnti
ekki fyrr en 1729. Myndaðist þar
löng gigaröð, sem nær frá Gæsa-
dalsfjöllum suður að svonefndum
Þrihyrningi. Þetta sama ár, 1725,
varð til röð sex smágiga vestan
við Jarðbaðshóla.
19. april sama ár hófust gos I
Bjarnarflagi með miklum jarð-
skjálftum, og sprakk þá jörð viða.
Þessar hræringar héldu áfram
sumarlangt og fram á haust, en
harðasti jarðskjálftinn kom 8.
september, og þornaði þá Laxá i
bili. Ekki kom veruleg hraunleðja
i Bjarnarflagi, en grjótflug var
mikið og öskufall og tók fyrir
veiði i Mývatni.
21. ágúst 1727 magnaðist á ný
gosið i Leirhnúksgigunum og
rann þá mikið hraun norður með
Gæsadalsfjöllum. Aöfaranótt 18.
dags aprilmánaðar voru enn
mjög ákafir jarðskjálftar og
klukkan tvö um nóttina
myndaðist enn nýr gigur I Leir-
hnúksröðinni og fjórum klukku-
stundum siðar myndaðist gigur,
sem heitir Brunaborg I Hrossa-
dal, dalverpi norður af Bjarnar-
flagi. í sömu andrá gaus einn gig-
anna i Bjarnarflagi, og rann
hraun úrhonum heim undir stekk
i Reykjahlið. Enn tveimúr dögum
siðar opnaöist eldgjá i Dalfjalli
við Reykjahliðarsel, og hneig
hraun úr henni niður hliðina á
breiðu svæði.
Árið 1729 færðist gos úr Leir-
hnúksgigum stórlega I aukana, og
6. júlimánaðar um sumarið rann
hraun úr þeim niður I byggð, og
flúði þá prestur staðarins, sér Jón
Sæmundsson, bæinn ásamt fdlki
sinu, og þrjú bændabýlin i ná-
grenninu eyddust: Stöng, Fagra-
nes og Gröf. Hraunið hélt áfram
framrás sinni alla leið út I Mý-
vatn. 27. ágúst þetta sumar
geröist sá atburður, sem mjög
hefur verið á orði hafður, að
hraunið rann i kring um Reykja-
hliðarkirkju og stöðvaðist þar.
Stóð kirk jan þar I hraunkrikanum
likt og I kvium i meira en tvö
hundruð ár. — Málverk af siðustu
kirkjunni, sem þar stóð, er til
eftir Höskuld Björnsson.
Hraunrennslið stöðvaðistseint i
septembermánuði þetta haust.
En miklu lengur rauk úr gigunum
eins og nærri má geta.
Loks er talið, að goshrina hafi
komið úr Leirhnúksgigum 10. júli
1946, og enn lagði upp úr þeim
svælu árið 1747.
Jarðfræðingar telja, að þessi
Mývatnsgos hafi verið vægi sam-
anburði við mörg eldgos önnur á
landi hér. En þau stóðu svo lengi,
að sérstakt er, auk þesssem eldur
kom upp óvenjulega mörgum
stöðum á sama svæði.
Kldgoutm i Mýi'nlnssí'rii linnir ekki. t.eirhnúkwr.
Látlaus eldgos i Mývatnssveit
Teikningar úr Lýsing Islands
eftir Þorvald Thoroddsen.
Eldgos í Mývatnssveit