Tíminn - 21.12.1975, Side 40

Tíminn - 21.12.1975, Side 40
..* Sunnudagur 21. desember 1975., J SÍS-FÓIHJK SUNDAHÖFN fyrir gióóan nmi ^ KJÖTIÐNAOARSTÖÐ SAMBANDSINS Undarleg tilfinning að fá al It í einu eli dgos 1 beint o fyrir framan nefið á sér — segir Hannes Hilmarsson, vaktmaður í Kröflu Gsal-Reykjavlk — Ég hef aldrei séð eldgos fyrr og það fylgir þvi hálf undarleg tilfinning að fá allt i einu eldgos beint fyrir framan nefið á sér, sagði Hannes Hilmarsson, vaktmaður við Kröfluvirkjun i samtali við Tim- annigær.enhannvarvið Kröflu i gærmorgun, er eldgosið hófst, ásamt félaga sinum, Snorra Snorrasyni, sem einnig er vakt- maöur. Þeir félagar héldu kyrru fyrir uppi við Kröflu i gærdag, enda var ekki talið, að virkjunin væri i hættu að svo komnu. — Það var um tiuleytið, að við fundum fyrstu jarðhræringarnar og þær héldust stöðugt fram til hálf tólf, en skömmu siðar hófst gosið og sáum við þá strax mikinn gosmökk. Er jarðhræringarnar höfðu staðið i u.þ.b. hálftima og ekki virtist ætla að verða neitt lát á þeim, höfðum við samband við Jón Ármann Pétursson i Reyni- hlið og lýstum jarðhræringunum. Hann sagði strax, að þetta benti til eldgoss. — Hafiö þið farið upp að gos- stöðvunum ? — Skömmu eftir hádegið litum viö á þær. Við komumst u.þ.b. hálfa leiðina i bil, en frá stöðvar- húsinu hér og að Leirhnúki eru um 3 km. Við gengum upp á dálit- inn kamb og sáum þá gos- stöövarnar mjög greinilega. Gosið er i nokkuð langri sprungu, sennilega 2—300 metra langri, og gýs upp úr potti I miðri sprung- unni. Þar sézt eldurinn mjög vel og gosmökkurinn er mikill. — Virðist þér gosið hafa færftt i vöxt? — Já, ofurlitið og merki ég það aðeins af mekkinum, sem hefur aukizt dálitið siðustu stundar- fjórðunga. Að sögn Hannesar rennur hraun úr sprungunni i átt frá Kröflu. — Samkvæmt þvi, sem við höfum heyrt, er okkur engin hætta búin eins og sakir standa, en eldgos eru óútreiknanleg eins og menn vita, og þvi getur allt breyzt hvað þetta áhræri I einni svipan. Hannes sagði, að eftir hádegið i gær hefðu menn frá Almanna- varnanefnd Mývatnssveitar komið upp eftir og litið á gos- stöðvamar. — Þeir sögðu, að gos- sprungan lægi I sömu stefnu og i gosinu, sem hér varð á 18. öld, en þá gaus hér I fimm ár, sagði Hannes. • Að lokum sagði Hannes, að jarðhræringarnar héldu áfram, en þær væru þó ekki stöðugar. Hann kvaðst halda, að styrkur jarðskjálftanna væriá bilinu milli 2-3 á Richterskvarða. Stöðvarhúsið við Kröflu. Gos úr Leirhnúk stóð í fimm ór JH-Rvik — A fyrri hluta átjándu aldar urðu mikil og lang- vinn eldgos i Mývatnssveit, og voru einmitt langæjust gosin i Leirhnúk. Þessi eldgos hófust meö miklum jarðhræringum aö- faranótt 17. dags maimánaðar 1724, og um dagmál gaus upp öskumökkur rétt vestan við Kröflu, þar sem nú heitir Viti. Lék allt á reiðiskjálfi, og rigndi vikri, sandi og brennisteinsösku yfir nágrenni, og fólk allt flúði bæi sunnan og austan við Mývatn. Þetta varð skammvinnt gos, þótt Viti spýtti úr sér gufumekki i mörg ár. 1 ársbyrjun 1725 voru sifelldir jarðskjálftar i Mývatns- sveit og 11. janúar hófst gos i Leirhnúk, og er það skemmst af þvi að segja, að þessu gosi linnti ekki fyrr en 1729. Myndaðist þar löng gigaröð, sem nær frá Gæsa- dalsfjöllum suður að svonefndum Þrihyrningi. Þetta sama ár, 1725, varð til röð sex smágiga vestan við Jarðbaðshóla. 19. april sama ár hófust gos I Bjarnarflagi með miklum jarð- skjálftum, og sprakk þá jörð viða. Þessar hræringar héldu áfram sumarlangt og fram á haust, en harðasti jarðskjálftinn kom 8. september, og þornaði þá Laxá i bili. Ekki kom veruleg hraunleðja i Bjarnarflagi, en grjótflug var mikið og öskufall og tók fyrir veiði i Mývatni. 21. ágúst 1727 magnaðist á ný gosið i Leirhnúksgigunum og rann þá mikið hraun norður með Gæsadalsfjöllum. Aöfaranótt 18. dags aprilmánaðar voru enn mjög ákafir jarðskjálftar og klukkan tvö um nóttina myndaðist enn nýr gigur I Leir- hnúksröðinni og fjórum klukku- stundum siðar myndaðist gigur, sem heitir Brunaborg I Hrossa- dal, dalverpi norður af Bjarnar- flagi. í sömu andrá gaus einn gig- anna i Bjarnarflagi, og rann hraun úrhonum heim undir stekk i Reykjahlið. Enn tveimúr dögum siðar opnaöist eldgjá i Dalfjalli við Reykjahliðarsel, og hneig hraun úr henni niður hliðina á breiðu svæði. Árið 1729 færðist gos úr Leir- hnúksgigum stórlega I aukana, og 6. júlimánaðar um sumarið rann hraun úr þeim niður I byggð, og flúði þá prestur staðarins, sér Jón Sæmundsson, bæinn ásamt fdlki sinu, og þrjú bændabýlin i ná- grenninu eyddust: Stöng, Fagra- nes og Gröf. Hraunið hélt áfram framrás sinni alla leið út I Mý- vatn. 27. ágúst þetta sumar geröist sá atburður, sem mjög hefur verið á orði hafður, að hraunið rann i kring um Reykja- hliðarkirkju og stöðvaðist þar. Stóð kirk jan þar I hraunkrikanum likt og I kvium i meira en tvö hundruð ár. — Málverk af siðustu kirkjunni, sem þar stóð, er til eftir Höskuld Björnsson. Hraunrennslið stöðvaðistseint i septembermánuði þetta haust. En miklu lengur rauk úr gigunum eins og nærri má geta. Loks er talið, að goshrina hafi komið úr Leirhnúksgigum 10. júli 1946, og enn lagði upp úr þeim svælu árið 1747. Jarðfræðingar telja, að þessi Mývatnsgos hafi verið vægi sam- anburði við mörg eldgos önnur á landi hér. En þau stóðu svo lengi, að sérstakt er, auk þesssem eldur kom upp óvenjulega mörgum stöðum á sama svæði. Kldgoutm i Mýi'nlnssí'rii linnir ekki. t.eirhnúkwr. Látlaus eldgos i Mývatnssveit Teikningar úr Lýsing Islands eftir Þorvald Thoroddsen. Eldgos í Mývatnssveit

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.