Tíminn - 01.08.1976, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 1. ágúst 1976.
menn og málefni
Efling rannsóknarlögregl
unnar mó ekki tefjast
Um slðustu helgi steig mikil vatnssúla upp úr syðri Tjörninni í Reykjavlk, ekki ósvipuð þeim er gjósa upp eftir vei heppnaða borun
eftir heitu vatni, en sá er munurinn að upp úr Tjörninni er vatninu dælt I allt að 20 metra hæð. Sjálfsagt eru skiptar skoðanir manna á þvl hvort
hér sé um bæjarprýði að ræöa eða ekki, en óneitanlega hefur Tjörnin og umhverfi hennar breytt um svip með tilkomu vatnsgossins. Timamynd
Róbert.
Stjórnarandstað-
an og skattarnir
Það hefur verið venja stjórnar-
andstöðunnar, þegar skattarnir
hafa veriöbirtir, að hefja mikinn
söng og bölsótast yfir háum skött-
um. Þetta hefur ekki brugðizt nú.
öllum má þó ljóst vera, að hefði
verið farið eftir útgjaldatillögum
þeirra á slðasta þingi, hefðu
skattarnir þurft að verða miklu
hærri. Þeim ferst þvi sizt aö tala
um háa skatta.
Að sjálfsögðu likar engum vel
að greiöa háa skatta. Menn gera
sér þess oft ekki grein hvað þeir
fá í staðinn fyrir skattana. Oft
heyrist t.d. talað um skatta, sem
menn greiða vegna svonefndrar
samneyzlu, eins og verið sé að
taka fjármuni af einstaklingun-
um án minnsta endurgjalds.
Þetta er algerlega rangt. Hin svo-
nefnda samneyzla er fyrst og
fremst fólgin i margvislegri þjón-
ustu og auknu öryggi, sem allir
njóta. Menn fá þannig bæði bætta
þjónustu og meira öryggi i stað
skattanna. Það er þvi út I bláinn
að segja, að allt, sem rennur til
samneyzlu, sé tekið af einstak-
lingunum meö eins konar ræn-
ingjahætti, án þess að nokkuö
komi á móti.
Breytt afstaða
til skatta
Þaö hefur löngum verið deilu-
mál hvernig jafna eigi sköttunum
niður. Það var lengi vel stefau-
mál svokallaðra vinstri flokka, að
hafa tekjuskattana háa. Nú hefur
þetta breytzt verulega. Ástæðan
erm.a. sú, að tekjuskattur leggst
tiltölulega þyngst á launastéttirn-
ar, en eftir þvi sem kjör þeirra
hafa batnaö, hafa þær orðið
meira fyrir barðinu á tekjuskött-
unum. Ýmsar aðrar stéttir hafa
möguleika til að komast meira og
minna framhjá slikum sköttum
vegna ýmiss konar undanþágu.
Tekjuskattarnir hindra lika aö
verkalýðssamtökin geti samiö
um eðlilegan launamun milli
stéttanna innbyrðis þvi að stig-
hækkandi tekjuskattur þurrkar
oft út slikan mun aö mestu. Það
er af þessum ástæðum og fleiri,
sem t.d. sósialdemókratar á
Norðurlöndum beita sér nú fyrir
þvi að draga úr tekjusköttum. 1
flestum löndum færist skatt-
greiðslan nú meira og meira i þá
átt, að menn eru látnir greiða
skatta af eyöslunni.Þannig greiða
þeir mest, sem eyða mestu, en að
sjálfsögðu eru það oftast hátekju-
menn. Þetta breytir þó ekki þvl,
að rétt er að halda nokkurri
tekjusköttun áfram, og reyna aö
tryggja þannig enn betur að þeir
greiði mest sem mesta hafa get-
una. En þá veröur að reyna eftir
megni, að tryggja það, að menn
geti ekki skotið sér undan skött-
um eftir einni eða annarri lög-
legri eða ólöglegri leið.
Undanþágurnar
Birting skattskránna vekur á
ári hverju athygli á þeim miklu á-
göllum skattalaganna, sem auð-
velda tekjuháum og rikum mönn-
um að komast undan eðlilegum
skattgreiöslum og greiða I mörg-
um tilfellum lægri skatta en
menn, sem hafa miklu minni
tekjur. Þessir ágallar skattalag-
anna eru að verða meira og meira
áberandi, þvi aö lengi vel voru
þeir notaðir hófsamlega af skatt-
greiöendum, en margir þeirra
hafa meö árunum lært að notfæra
sér þá til vaxandi undandráttar,
enda risiö upp heil stétt manna til
að leiðbeina i þessum efnum. Það
eru viðar til Glistrupar en i Dan-
mörku.
Undanþága eins og sú, að menn
megi draga tap frá skattskyldum
tekjum, geturi fljótu bragði virzt
eðlileg, en hún gefur einnig ó-
vönduöum mönnum möguleika til
misnotkunará hinn grófasta hátt.
Sama gildir um frádrátt á vaxta-
greiðslum frá skattskyldym tekj-
um. Hún veitir skuldakóngum
mikil sérréttindi umfram þá, sem
lifa eyðslulitlu lifi, og á verð-
bólgutimum er hún raunar stór-
hættuleg, þar sem hún ýtir undir
skuldasöfnun. Oft hefur verið tal-
að um, að svokallað þak yrði sett
á þessa undanþágu, þ.e. að hún
næði ekki til nema vissrar há-
marksupphæðar, en einhverjum
hulduöflum hefur jafnan tekizt að
koma i veg fyrir það. Ýmsar aðr-
ar undanþágur mætti nefna, sem
skapa stórfellt misrétti og valda
þvi, að lágtekjumenn verða oft
að greiða hærri skatt en menn,
sem hafa jafnvel fjórfalt tií
fimmfalt meiri tekjur.
Aukið skatta-
eftirlit
Þegar menn sjá þannig mörg
dæmi þess, hvernig tekjuháir
menn komastundan skattgreiösl-
um, vaknar hjá mörgum eðlilega
sú spurning, hvort ekki eigi alveg
að hverfa frá tekjuskattinum og
hækka söluskattinn, sem þvi
svarar. Þessu er þvi að svara, að
hækkaður söluskattur i staö
niðurfellingar á tekjuskatti,
myndi bitna þyngst á tekjulágu
fólki, en vera til hags hinum
tekjuhærri, og þá sérstaklega
hinum tekjuhæstu. Eðlilegri leiö
væri það, að hækka hinn almenna
frádrátt, en fella niður undanþág-
urnareða draga stórlega úr þeim,
og þrengja þær. Þannig yrði
tekjuskattarnir fyrst og fremst
hátekjuskattar. Jafnframt verður
að herða eftirlitiö, en þar er við
ramman reip að draga, nema
skattayfirvöld fái aukið svigrúm
til að áætla skatta hjá mönnum,
sem telja fram óeðlilega lágar
tekjur miðað við lifnaðarhætti '
þeirra. Að sjálfsögöu á að gefa
viðkomandi skattgreiðendum
fulla aðstöðu til að hnekkja slik-
um áætkmum skattayfirvalda, en
hætt er við að ýmsum gengi þaö
illa.
Hvað gerír ríkis-
stjórnin?
Fyrrverandi fjármálaráð-
herra, Halldór E. Sigurðsson,
hafði hafizt handa um viðtæka
endurskoðun á skattakerfinu, og
hefur núverandi fjármálaráð-
herra ákveðið að halda þvi á-
fram. Hér er tvfmælalaust mikið
^verk að vinna, þvi að breyttar
þjóðfélagsaðstæður gera skatt-
breytingar oft óhjákvæmilegar,
eins og i sambandi við tekjuskatt-
inn. En við það verða menn að
sætta sig, að þeir verða að greiða
verulega skatta, ef hér á að þró-
ast þjóðfélag menningar og vel-
farnaðar. Það væri mikill sið-
ferðilegur sigur fyrir núverandi
rikisstjórn, ef hún reyndist fyrsta
rikisstjórnin uni áratugaskeið,
sem sýndi rögg og kjark til að
taka þessi mál nægilega föstum
tökum.
Frumkvæði dóms-
mólaróðherra
Handtaka rannsóknarlögreglu-
þjónsins, sem var staöinn aðávis-
anafölsun, er eitt af mörgum
dæmum, sem sýnir nauðsyn þess,
að málefni rannsóknarlögregl-
unnar sé tekið til vandlegrar
endurskoðunar og uppstokkunar
með það fyrir augum, að hún sé
bæði styrkt og aukin. Það þarf
ekki aðeins að fjölga starfsmönn-
um þar, heldur búa þannig að
þeim i launakjörum og öðru, að
þangað sæki valdir menn og ó-
háðir. Löggæzlumálin erustöðugt
að verða umfangsmeiri og flókn-
ari vegna margvislegra breyt-
inga, sem hafa orðið og eru að
verða á þjóðfélagsháttum, og
þetta gerir að sjálfsögðu siauknar
kröfur til löggæzlumanna. Nú-
gildandi kerfi er tvimælalaust
orðið of veikt og úrelt til þess að
þola vaxandi álag. Sennilega
hefur það lika staðnað, eins og oft
vill verða, þegar sami flokkur fer
lengi með yfirstjórnina. Það var
áreiðanlega vel ráðið af núver-
andi dómsmálaráðherra að láta
það verða eitt af sinum fyrstu
verkum, að fela nefnd sérfróðra
manna að taka dómsmálaskipun-
ina til endurskoðunar með það
fyrir augum að gera á henni
nauðsynlegar endurbætur með
tilliti til breyttra tima og að-
stæðna. Fyrsta málið, sem kom
frá þessarinefnd, fjallaði um það,
sem vafalitið er nú mest aðkall-
andi, þ.e. eflingu rannsóknarlög-
reglunnar. Dómsmálaráðherra
lagði frumvarp um þetta efni
fyrir siöasta þing, en illu heilli
náði það ekki fram að ganga.
Frekari töf mó
ekki verða
Þá er það tvimælalaust rétt
spcr, sem dómsmálaráðherra
hefur stigið með þvi að útvega er-
lendan sérfræðing til að vera
rannsóknarmönnum til aðstoðar i
sambandi við þau sakamál, sem
nú eru efst á dagskrá. Um það
verður eðlilega ekki fullyrt á
þessu stigi, hvort það nægir til að
upplýsa málin, en það er eigi að
siður nauðsynleg tilraun tii að fá
nýja yfirsýn um þau og aukin
trygging fyrir þvi, að beitt verði
öllumþeim rannsóknaraðferðum,
sem vænlegar eru til árangurs.
Jafnframt getur það orðið is-
lenzkum rannsóknarmönnum að
ýmsu leyti lærdómsrikt, að vinna
þannig með reyndum og mikils-
metnum erlendum sérfræðingi.
Rannsókn þeirra sakamála,
sem hér um ræðir sérstaklega,
gefur ótvirætt til kynna, að margt
hefði getað farið öðruvisi, ef
rannsóknarlögregla rikisins, sem
frumvarp dómsmálaráðherra
fjallarum, hefðiverið komin á fót
ogannaztmeðferð þeirra frá upp-
hafi. Slik mál þarf m.a. að rann-
saka þannig, að þau gangi ekki
milli margra embætta, og hægt sé
að beina að þeim nægri orku og
þekkingu meðan þau eru ný. Al-
þingi verður þvi • að láta
afgreiðslu þessa máls verða eitt
affyrstu verkefnum sinum, þegar
það kemur saman i haust. Frek-
ari töf þolir það ekki.
Hert skil ó
gjaldeyri
Seðlabankinn hefur nú hafizt
handa um að rannsaka, hvort
ekki hafi átt sér staö meiri og
minni gjaldeyrisbrot i sambandi
viðskipakaup til landsins. Sá orð-
rómur hefur lengi gengið, að ým-
iss konar aðilar notuðu sér slik
viðskipti til að afla sér erlends
gjaldeyris á óleyfilegan hátt og
koma honum undan. Sennilega er
sumt af þessu ýkt, þvi að oft ætla
menn auð i annars garði en annað
hefur vafalftið við rök aðstyðjast,
þótt erfitt kunni vera að sanna
það. Nú hefur Seðlabankinn á-
kveðið að kanna þessi mál betur,
þótt nokkuð seint sé, og þvi senni-
lega erfiðara um vik en ella. Að
sjálfsögðu verður þessi athugun
að verða almenn, en ekki bundin
við undantekningar.
En þaö er vafalitíð á fleiri svið-
um, sem nauðsynlegt er að herða
innheimtu gjaldeyrisins. Sterkur
orðrómur hefur lengi gengiö um
það, að svokölluð umboðslaun
kæmu illa til skila, bæði hjá gjald-
eyrisyfirvöldum og skattayfir-
völdum. Vafalitið eru ýmsir erf-
iðleikar á að fást við eftirlit og
innheimtu á slikum gjaldeyri, en
þvirikariástæðaer til aðreyntsé
að gera hið itrasta i þessum efn-
um.
Varnarliðið og
gjaldeyrismálin
Þá eru gjaldeyrisviðskiptin við
varnarliðið sérstakur kapituli.
Alls konar sögur ganga um, að
þar sé meira en litið óhreint mjöl i
pokanum. Sagt er að varnarliðs-
menn hafi greitt húsaleigu meira
eða minna i erlendum gjaldeyri
og litið aí þvi komið fram. Sagt
er, að varnarliðið semji við ýmsa
islenzka aðila um hina eða aöra
þjónustu eða fyrirgreiðslu og
greiði það i dollurum, sem ekki
komi fram hjá gjaldeyrisyfir-
völdum. Þá ganga sögur um alls-
konar smygl fjöllunum hærra.
Vafalitið er margt af þessu orðum
aukið, en fótur fyrir öðru. Tvi-
mælalaust væri það öruggast, að
varnarliðið notaði eingöngu is-
lenzka mynt i viðskiptum sinum
hér, og raunar ætti ekki neitt að
vera þvi til fyrirstöðu. Stjórnend-
ur varnarliðsins hafa áreiðanlega
skilning á þvi, að það er hingað
komiði öðrum og betri tilgangi en
að stuðla að þvi, að islenzk löggjöf
sé sniðgengin. Þvi aðeins getur
sambúð varnarliðsins og lands-
manna verið sæmileg, að islenzk
lög séu haldin. M.a. af þeirri á-
stæðu er nauösynlegt, að gjald-
eyrisviðskiptin við varnarliðið
séua.m.k. öðru hvoru endurskoð-
uð og lokað þeim smugum, sem
menn hafa fundið til að sniðganga
rikjandi kerfi. Slik endurskoðun
er vafalitið orðin aðkallandi nú.
Þ.Þ.